Τετάρτη 22 Δεκεμβρίου 2010

ΑΝΑ-ΚΑΤΑ-ΔΙΑ!

Συλλαμβάνω μερικές φορές τον εαυτό μου, σε στιγμές που ενώ φαίνεται πως είναι εντελώς χαλαρός και απαλλαγμένος από οποιαδήποτε σκέψη, να ψιθυρίζει με εκείνη την ακατάπαυστη και ενίοτε ενοχλητική  εσωτερική του φωνή: "ανάκατάδιάμετάπαρά"!
Εκεί, στο "παρά", συνειδητοποιώ ότι λέω πάλι τις κύριες προθέσεις, όπως τις είχαμε μάθει στο Δημοτικό (ή μήπως στο Γυμνάσιο;), και τότε ευκαιρίας δοθείσης το πιάνω από την αρχή, για να κάνω στα γρήγορα μια σύντομη άσκηση μνήμης, : "εν, εις, εκ ή εξ, συν, προς, προ, ανά κατά, διά, ...."!
 Ύστερα λέω στο καπάκι και τα νησιά της Ιαπωνίας, που τα 'χαμε μάθει στην Α' Γυμνασίου, και για κάποιον άγνωστο λόγο τα έχω συνδέσει με τις κύριες προθέσεις κι έτσι  συμπληρώνω την άσκηση μνήμης, στην οποία υποβάλλω τους εγκεφαλικούς μου νευρώνες, για να τους κρατώ όσο το δυνατόν σε φόρμα, ώστε να υπηρετούν τη μνήμη μου :)
Ναι, ανήκω σ΄ εκείνη την κατηγορία ανθρώπων που θεωρεί τη "μνήμη" πολύ μεγάλο προσόν και βασική προϋπόθεση για να διευρύνει κανείς, αρχικά τη γλώσσα του, στη συνέχεια τις γνώσεις του και τέλος ολόκληρο τον κόσμο του. Αν "Τα όρια του κόσμου μας είναι τα όρια της γλώσσας μας", όπως είχε πει ο Λούντβιχ Βιτγκενστάιν, τότε αναμφιβόλως περιορίζουμε αυτομάτως τον κόσμο μας, όταν περιορίζουμε τη γλώσσα μας. Τον κόσμο μας τον εξωτερικό και τον εσωτερικό.
Αυτή την άποψη  προσπαθώ να την περάσω στους μαθητές μου, οι οποίοι, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, έχουν  μνήμη που δεν τους επιτρέπει να αποδώσουν, ούτε στον προφορικό, ούτε στον γραπτό λόγο, όλα όσα οι ίδιοι πιστεύουν πως κατέχουν καλά και τα έχουν επισταμένως μελετήσει και τα έχουν μάθει. Το πρόβλημα δεν είναι  καθόλου απλό, δεν περιορίζεται στο δικό μου σχολείο και δεν ανησυχεί, πιστεύω,  μόνο εμένα. Είναι προφανές επίσης πως δεν το αναφέρω για να "κατακρίνω" τους μαθητές,  να τους επιρρίψω ευθύνες και  να πω το κλασικό "μα δεν διαβάζουν όσο θα έπρεπε" ή  κι άλλα τέτοια.
Το πρόβλημα είναι γενικευμένο και θέλει ιδιαίτερη προσοχή και ιδιαίτερη μεταχείριση, από εμάς τους εκπαιδευτικούς που διαπιστώνουμε πόσο "ανάκατα" είναι τα πράγματα στη "μνήμη" των μαθητών, η οποία μνήμη για ποικίλους λόγους, κυρίως όμως λόγω υψηλής τεχνολογίας και συνεχούς ενασχόλησης μ' αυτήν, έχει μεταλλαχθεί και μεταλλάσσεται συνεχώς  με γοργούς ρυθμούς, σε τέτοιο βαθμό που δεν μπορώ να διανοηθώ πως θα εξελιχθούν τα πράγματα, αν δεν συνειδητοποιήσουμε τι συμβαίνει και αν δεν αρχίσουμε ποικιλοτρόπως να το αντιμετωπίζουμε.  
Πριν δεχτώ τα πυρά όσων υπερασπίζονται τον κώδικα των νέων και το γλωσσικό τους ιδιόλεκτο, να ξεκαθαρίσω πως το πρόβλημά μου δεν είναι το γλωσσικό ιδιόλεκτο! Δεν αναφέρομαι, δηλαδή, στον τρόπο με τον οποίον οι νέοι επικοινωνούν μεταξύ τους, παραποιώντας τη γλώσσα με τη χρήση γλωσσικών τύπων που λειτουργούν παραβατικά ως προς την τυπική νόρμα. Σιγά το πρόβλημα! Αυτό είναι ένα αιώνιο και εντελώς ανώδυνο πρόβλημα, ξεπερασμένο προ πολλού, σε βαθμό που ούτε η Άννα Φραγκουδάκη, η  οποία τόσα έγραψε για το συγκεκριμένο θέμα προασπιζόμενη τους νέους και την ομιλία τους, θα πρέπει να ανησυχεί πλέον γι' αυτό! :) Είναι, εν πολλοίς, ένα χιλιοσυζητημένο τύποις πρόβλημα, από αυτά που πλουτίζουν τις σελίδες των φιλολογικών μαθημάτων στα σύγχρονα σχολικά εγχειρίδια! (στα δικά μας εγχειρίδια, δεν γινόταν κουβέντα για τέτοια θέματα..)
Αναφέρομαι, όχι  στον τρόπο με τον οποίον οι νέοι επικοινωνούν μεταξύ τους, αλλά σ' αυτόν με τον οποίον επικοινωνούν με την βασική, στοιχειώδη γνώση, αυτήν που καλούνται να αποκτήσουν όσο φοιτούν στο σχολείο. Και ακόμη πιο συγκεκριμένα αυτή τη στιγμή αναφέρομαι στο μάθημα της Ευκλείδειας Γεωμετρίας, το οποίο κάθε χρόνο γίνεται ολοένα και ... δυσκολότερο, παρόλο που το εγχειρίδιο που χρησιμοποιούμε παραμένει το ίδιο.
Σήμερα, για να κάνουμε έναν έλεγχο, από κοινού εγώ και οι μαθητές μου, πόσο καλά γνωρίζουμε το "Γλωσσάρι της Γεωμετρίας", είχαμε συμφωνήσει να γράψουμε ένα ιδιόρρυθμο τεστάκι.
Να εξηγήσω ότι το "Γλωσσάρι της Γεωμετρίας" είναι το ένα από τα δύο μέρη του τετραδίου που ονομάσαμε από την αρχή της χρονιάς "Γλωσσάρι των Μαθηματικών" και όπου σημειώνουμε τους ορισμούς μαθηματικών εννοιών κι οντοτήτων που συναντάμε στο μάθημα, όπως για για  παράδειγμα: διάμεσος τριγώνου, διάμετρος κύκλου κλπ κλπ. Οι λέξεις που είχαμε για το τεστ δεν ήταν πάνω από δέκα όλες κι όλες, αλλά αυτό δεν έχει σημασία καθότι..ουκ εν τω πολλώ το ευ!
Το θεώρησα περισσότερο, ως ένα "δωράκι" για τις γιορτές αφού σε ένα τόσο απλό τεστ θα έπεφταν τα εικοσάρια βροχή και θα χαιρόταν τα παιδιά, θα χαιρόμουν κι εγώ διπλά..
Τουλάχιστον αυτός ήταν ο  σκοπός μου αρχικά. Τα γραπτά των παιδιών όμως δεν ανταποκρίθηκαν στον δικό μου σχεδιασμό! Παραθέτω τα τεστ για όποιον θα ήθελε να δει τα ζητούμενα και να κρίνει το βαθμό δυσκολίας. (Θα με ενδιέφερε πολύ να δεχτώ σχόλια επ' αυτού)



Μόνο στο 1/3 των γραπτών η διάμετρος (ΑΒ, ΓΕ στα θέματα Α, Β αντίστοιχα) του κύκλου ονομάστηκε διάμετρος! Στα 2/3 η διάμετρος ονομάστηκε  διά-κεντρος, διά-μεσος, αλλά και διχοτόμος, κάθετος, εφαπτομένη, μεσοκάθετος, ακόμη  και απόσταση του κύκλου!...
Μάλιστα! Και τώρα; Τι κάνουμε τώρα; Σε ποιο βαθμό μπορούμε να παρέμβουμε και να βελτιώσουμε αυτήν την άναρχη κατάσταση; Πώς και γιατί μεγαλώνει συνεχώς το ποσοστό των "ανεπιτυχώς αυθαιρέτων" απαντήσεων που δίνουν οι μαθητές; Μήπως πίσω από όλην αυτήν την αναρχία υπολανθάνει μεταξύ των άλλων και η υπέρμετρη ανοχή σε κάθε παιδικό "καπρίτσιο", με αποτέλεσμα να τους έχει σταδιακά καλλιεργηθεί η πεποίθηση πως έχουν τη δυνατότητα και το δικαίωμα να λένε το κάθε τι αυθαίρετα με όποιον τρόπο επιθυμούν; Να τα λένε ανάκατα; Ή μήπως επιβάλλεται να τα λένε όλα με "δικά τους λόγια", αφού η "στείρα" απομνημόνευση έχει κριθεί αντιπαιδαγωγική; Τι νόημα έχει να μαθαίνουν τα "ανά, κατά, διά, μετά, παρά,.." απ' έξω κι ανακατωτά;
Αφού μπορούν, όπως πιστεύουν, να τα πουν  με τα δικά τους λόγια: ΄

Ή ακόμη μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη φαντασία τους για να περιγράψουν τη μεσοκάθετο ενός ευθύγραμμου τμήματος:

ΑΝΑ-ΚΑΤΑ-ΔΙΑ..διάμετρος, δίχως μέτρα και σταθμά!
Πάντων χρημάτων μέτρον έστιν άνθρωπος, των μεν όντων ως έστιν, των δε ουκ όντων ως ουκ εστίν,  είπε  ο Πρωταγόρας..ΑΛΛΑ κάποιων χρημάτων μέτρον έστι και η μνήμη του ανθρώπου...
Όσο κι αν την έχουμε επεκτείνει τεχνητά όλοι μας με τη χρήση σκληρών περιφερειακών δίσκων, αυτό που πραγματικά είναι δικό μας, αυτό που μας ανήκει, δεν είναι η περιφέρεια της μνήμης που κουβαλάμε στην τσάντα μας, στο κινητό μας, στο φλασάκι μας, αλλά είναι το κεφάλι μας και ό,τι αυτό έχει στο εσωτερικό του...
Τούτο είναι μάλλον που θα πρέπει να  καταλάβουν πρωτίστως τα παιδιά, τα οποία κάπως έχουμε, εμείς οι ίδιοι και η αφειδώς χορηγούμενη υψηλή μας τεχνολογία,  ανακαταδια-παραπλανήσει... 





8 σχόλια:

  1. Συμφωνώ με τον όρο "καπρίτσιο".Δεν ξέρω από που αντλούν αυτό το δικαίωμα να λένε ότι κ.....α τους έρθει στο κεφάλι και να αισθάνονται ότι είπαν και κάτι σπουδαίο!!Το ζω καθημερινά στον ΟΑΕΔ και λυπάμαι γι'αυτό.Μάλλον τους το δίνει Ο big brother και η τηλεόραση γενικότερα!!!Καλά Χριστούγεννα Κατερίνα με υγεία!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Καλά Χριστούγεννα Αστέριε!

    Με υγεία και με όση ψυχική δύναμη χρειάζεται
    ο εκπαιδευτικός για να στέκεται στο πλάι των μαθητών του.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Υπάρχει συζήτηση σχετικά με τη σύνδεση της λογικομαθηματικής σκέψης και γλώσσας.
    Ειδικότερα δεν ξέρουμε ποιός προηγείται ποιού καθώς και η γλώσσα περιέχει ψήγματα μαθηματικής δομής και η μαθηματική σκέψη στηρίζεται πάρα πολύ στη γλώσσα.Οπως έλεγε ο Wittgenstein τα μαθηματικά είναι γλωσσικά παιχνίδια... Αυτό το τελευταίο είναι εμφανές στην Ευκλείδεια καθώς ο μαθηματικός λόγος αναδεικνύεται μέσα από τη γλωσσική έκφραση και μεθόδευση.Ειναι όμως απαραίτητο τα παιδιά να χαθούν σ'ένα χάος από ορισμούς, ιδιότητες και κριτήρια σαν να μαθαίνουν γραμματική ? Η απάντηση πιστεύω ότι είναι ούτε θετική ούτε αρνητική στο βαθμό των δυνατοτήτων του καθενός και στο βαθμό που κάποιος εμβαθύνει στην ουσία της γεωμετρικής σκέψης μόνο με σύμβολα. Από τη δικιά μου εμπειρία κρίνοντας, πιστεύω ότι η λεκτική διατύπωση και έκφραση βοηθάει...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Αν κάποιος δεν μπορεί να εκφράσει τη σκέψη του με τρόπο ώστε να φτάσει στον απέναντι, τι περιμένουμε να καταλάβει οτιδήποτε αφορά απόδειξη; Και αν το γενικεύσουμε, ποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι αυτός ο κάποιος θα έχει τη δυνατότητα να επιχειρηματολογήσει για κάτι ή ακόμη χειρότερα, αν θα είναι σε θέση να επιδοκιμάσει ή να απορρίψει μία άλλη θέση, είτε πρόκειται για νομολογία είτε για πολιτικό λόγο είτε για δικαστικό είτε για απλό - εντός εισαγωγικών βέβαια - κείμενο συμβολαίου ενοικίου ή σύναψης δανείου; Αναρωτιέστε αν θα αυξηθούν οι περιπτώσεις: "δε διάβασα τα μικρά γράμματα, δε μου εξήγησαν" και γιατί ακολουθεί οικονομική καταστροφή; Συμπέρασμα: όλα ξεκινάνε από τη γλώσσα. Και όταν φτάνεις στο σημείο οι αυριανοί πολίτες-ψηφοφόροι να μην μπορούν να εκφραστούν ούτε να κρίνουν, έχεις φτάσει εκεί που κάποιοι άλλοι χρειάζονται για να επικρατήσουν. Αυτό που εγώ λέω στους μαθητές μου στο πρώτο μάθημα της γεωμετρίας είναι: "τι μας χρειάζεται η γεωμετρία; για να μάθουμε να γράφουμε έκθεση". Τουλάχιστον έτσι κερδίζω την προσοχή όσων σκέφτονται προς τη θεωρητική κατεύθυνση. Κατερίνα, παρόμοια πράγματα έγραψαν και οι δικοί μου στο διαγώνισμα του τετραμήνου. Το να μαζεύουμε μαργαριτάρια είναι μία ένδειξη ότι αργήσαμε. Τι να κάνουμε πρέπει να βρούμε - και γρήγορα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Καλησπέρα Στράτο!
    Όχι, δεν πρέπει τα παιδιά να χαθούν μέσα σε ένα χάος ορισμών, ιδιοτήτων, κριτηρίων κλπ, σαν να μαθαίνουν γραμματική, αλλά πρέπει με κάποιον τρόπο να καταφέρουν να βάλουν τάξη σ' αυτό το χάος! Προσωπικά δεν μπορώ να διακρίνω τους ορισμούς και τα κριτήρια από τους γραμματικούς κανόνες κι ότι άλλο απαιτεί κάποιου είδους λογική δομή. Γι' αυτό συμφωνώ, για μια ακόμη φορά, με τη φίλη μου τη Χριστίνα..

    Χριστίνα, αυτό με τα "ψιλά γράμματα" το λέω κι εγώ συχνά. Το συναντάμε άλλωστε παντού,καθώς βρισκόμαστε συνεχώς αντιμέτωποι με αυτό που κάποιοι κυνικοί λένε "βλακεία" και μας βάλλει από όλες τις κατευθύνσεις.
    Εγώ, λόγω εκπαιδευτικής ιδιότητας, θα το πω ευγενέστερα "αδυναμία χρήσης μιας έλλογης σκέψης", που με κάποιον τρόπο η χρήση αυτή της έλλογης σκέψης θα πρέπει να καλλιεργείται η ριμάδα στο σχολείο!Δεν μπορεί να μην υπάρχει τρόπος..Θα υπάρχει. Δεν ξέρω πως, ξέρω όμως πως
    όλοι εμείς οι "μαθητοπατερομητέρες" που επιτρέπουμε τους της θετικής-τεχνολογικής να μην ασχολούνται με ιστορία γενικής και κείμενα κλπ κι αντιστρόφως οι της θεωρητικής να μην ανοίγουν τα μαθηματικά αλλά να βαυκαλίζονται με λατινικά κι άλλα τινά την ώρα του μαθήματός μας, κάνουμε ζημιά σε όλα αυτά τα παιδιά...

    Είμαι πραγματικά ευτυχής φέτος που-μετά από κάποια χρόνια πήρα επιτέλους την Α΄Λυκείου και κάνουμε ένα "σφαιρικό", ολιστικό μάθημα λόγου-γλώσσας-σημειολογίας κι όποιας άλλης προσέγγισης χρειάζεται ή βοηθάει...
    Μακάρι να είχαμε τον χρόνο που χρειαζόμαστε ή μακάρι να "ομαδοποιούσαμε" κατά επίπεδο δυνατοτήτων..
    Συχνά, ενώ χτυπάει κουδούνι για διάλειμμα, δεν μ' αφήνουν να φύγω από την τάξη, γιατί μαζεύονται γύρω μου με απορίες και προτάσεις κι ερωτήσεις και τοποθετήσεις..
    Μακάρι να είχαμε τον χρόνο...
    Νομίζω πως η γνώση έχει άμεση σχέση με τη μνήμη και το διαπιστώνουμε στην τάξη μας.
    Το λέει κι ο αγαπημένος μου Φραμπέτι σε ένα απόσπασμα που είχα γράψει πριν από ένα χρόνο περίπου εδώ: http://mathandliterature.blogspot.com/2009/12/blog-post.html

    ΚΑΛΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ

    Υ.Γ. Χριστίνα, αν δεν μελετήσουμε τα "μαργαριτάρια" δεν θα καταλάβουμε γιατί προκύπτουν και χωρίς τα "γιατί" δεν μπορούμε να βρούμε τα "τι".
    Θα σου στείλω το τεστ μέσα στις γιορτές, να το βάλεις με το ΕΥΤΥΧΕΣ ΚΑΙ ΑΙΣΙΟΝ ΝΕΟΝ ΕΤΟΣ! :)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Ευχαρίστως. Αν μάλιστα αναφέρεται και στο κεφάλαιο των παραλλήλων, θα με βοηθήσει και ως διαγνωστικό! ΚΑΛΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΣΕ ΣΕΝΑ ΚΑΙ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ ΣΟΥ!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. ΧΡΟΝΙΑ ΣΟΥ ΠΟΛΛΑ! ΠΟΛΥΧΡΟΝΗ!!

    Αν θέλεις να είναι στο κεφάλαιο των παραλλήλων, θα είναι!:)Δέχομαι παραγγελίες :)
    Μου φτάνει να μαζέψω γραπτά από διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές, με ίδια όμως θέματα.

    φιλιά πολλά
    (το πήρες το βιβλίο του Θοδωρή;)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Ευχαριστώ για τις ευχές! Ναι, νομίζω ότι προσφέρεται περισσότερο και δεν αξίζει να πισωγυρίζουμε γιατί θα δυσανασχετήσουν τα παιδιά. Ή να είναι από το κεφάλαιο των παραλλήλων ή των παραλληλογράμμων - όλοι κάπου εκεί θα βρίσκονται αυτήν την εποχή - για να μας βοηθήσεις κι εμάς δηλαδή! Ναι, πήρα το βιβλίο και το ρούφηξα σε ένα απόγευμα! Το συνιστώ ανεπιφύλακτα - το καλύτερο δώρο για τις γιορτές (και σε καλή τιμή για την ποιότητά του).

    ΑπάντησηΔιαγραφή