ΤΟ ΚΑΛΟ ΘΑ 'ΡΘΕΙ ΑΠΟ ΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ. Μακάρι...

"Κάτι θα γίνει, θα δεις" ήταν ο τίτλος της συλλογής διηγημάτων που διάβασα στην αρχή της χρονιάς που εκπνέει. Το βιβλίο είχε κάνει ήδη οκτώ εκδόσεις και μια ανατύπωση, όταν το αγόρασα. Εγώ δεν είχα αντιληφθεί μέχρι τότε την επιτυχία του, ούτε μου το συνέστησε κάποιος φίλος. Και δεν είχε τύχει να διαβάσω κάποια σχετική κριτική. Αλλά αυτός ο τίτλος, αυτό το "Κάτι θα γίνει, θα δεις",  που έπεσε στο μάτι μου καθώς χάζευα στην προθήκη του βιβλιοπωλείου, αντήχησε μια  νότα αισιοδοξίας που την είχα ανάγκη, την είχα πολλή ανάγκη στην αρχή της χρονιά που σε λίγο εκπνέει. Κι έτσι παραβλέποντας το νεαρό της ηλικίας του συγγραφέα, Χρήστου Οικονόμου γεννηθέντα εν έτει 1970,  το αγόρασα. Εκδόσεις Πόλις, "Κάτι θα γίνει, θα δεις". Και το διάβασα. Και είδα. Ή μάλλον ένιωσα. Ένιωσα μια γερή γροθιά στο στομάχι.  Πολλές γροθιές στο στομάχι. Συγκεκριμένα δεκάξι γροθιές, τόσες όσα και τα διηγήματα. Κάποια πόνεσαν περισσότερο. Ο "μολυβένιος στρατιώτης", το "πλακάτ από σκουπόξυλο", το "μουστάκι από κάρβουνο", ήταν που πόνεσαν περισσότερο. Έκλαψα, θύμωσα, αγανάκτησα, εκνευρίστηκα. Και θαύμασα!  Θαύμασα τη γραφή και το ύφος ενός νέου στην ηλικία πεζογράφου, που, ενώ ο ίδιος σε συνέντευξή του λέει ότι έχει δεχτεί επιρροές από Αμερικανούς διηγηματογράφους, εγώ διαβάζοντάς τον, θυμήθηκα αγαπημένους κλασικούς έλληνες συγγραφείς.

Τόσο πολύ μου άρεσε.

Κι έτσι αυτές τις μέρες, στην εκπνοή της χρονιάς και του χρόνου διαβάζω πάλι Οικονόμου. Διαβάζω την τελευταία συλλογή διηγημάτων του με τον εξίσου αισιόδοξο τίτλο "Το καλό θα 'ρθει από τη θάλασσα"! Είναι το πρώτο  μέρος μιας τριλογίας διηγημάτων για τους εμφύλιους που διεξάγονται σε ένα νησί του Αιγαίου. Σε ποιο νησί; Δεν έχει σημασία. Δεν είναι ο τόπος το θέμα. Είναι οι δυσκολίες του και οι άνθρωποί του, που είναι χωρισμένοι στα δύο. Στους "ξενομπάτες", τους λογής λογής "Αθηναίους", για την ακρίβεια τους λογής λογής στερεοελλαδίτες, που αφού ξεμείνανε από δουλειά, από σπίτι, από πίστη, από κοινωνία, από όνειρα, από ελπίδα κι από ό,τι άλλο μπορεί να δένει τον άνθρωπο με έναν τόπο και μια ζωή, κατέφυγαν στο νησί, με οικογένειες, με γυναίκες, με παιδιά, για να κάνουν μια νέα αρχή από το τίποτα, για να ζήσουν μια νέα ζωή απ' την αρχή.

Κι από την άλλη, οι ντόπιοι κάτοικοι του νησιού, οι αρουραίοι, άνθρωποι σκληροί κι απάνθρωποι. Χυδαίοι με εκείνη τη χυδαιότητα των ανθρώπων που νιώθουν πως τους ανήκουν τα πάντα, πως είναι οι μοναδικοί δικαιούχοι... Πως είναι οι νομοθέτες, οι εκτελεστές, οι δικαστές. Άνθρωποι αφεντικά, που τους χρωστάς τη ζωή σου, κι ακόμα χειρότερα, που τους χρωστάς την αξιοπρέπειά σου.  

Ελέγχουν τα πάντα. Τη γη, τα μαγαζιά, τα κορίτσια, την παραγωγή.

Ανάμεσά τους ένας διαρκής πόλεμος. Ένας εμφύλιος. Ένα ξέσκισμα της σάρκας και της ψυχής, μια αποστράγγιση του νοήματος, ένας θάνατος της σιωπής... Ένα νησί γεμάτο φωνές αγωνίας και παραμιλητά απόγνωσης.

"Όλοι παραμιλάμε. Όλοι εμείς οι ξενομπάτες, όλοι οι Αθηναίοι παραμιλάμε. Και παραμιλάμε και παραμιλάμε - μιλάμε πολύ δηλαδή, πώς το λένε. Ένα μυστήριο πράγμα όμως. Μιλάμε συνέχεια όπου κι αν είμαστε, μ' όποιον κι αν είμαστε. Κι αν δεν είναι κανείς τριγύρω, μιλάμε μόνοι μας. Όλοι παραμιλάμε. Κι εγώ βέβαια, τι νόμιζες; Ξέρεις πόσες φορές με πιάνω στο χωράφι να μιλάω στις ντομάτες και στ' αγγουράκια; Άλλοι μιλάνε στα σκυλιά, στις γάτες και στους γλάρους, άλλοι μιλάνε στο Θεό ή στους πεθαμένους ή στους ανθρώπους που άφησαν πίσω στον τόπο τους. Και τις νύχτες του χειμώνα στέκονται κουκουλωμένοι μπροστά στο παράθυρο και μιλάνε στο σκοτάδι. Κι αν δεν ήσουν άνθρωπος, αν ήσουν ας πούμε η νύχτα, ο άνεμος, η φωτιά στο τζάκι ή ο καπνός που βγαίνει απ' τη σόμπα ή το μαγκάλι - αν ήσουν η ζεστασιά και το άρωμα που βγάζει το καμένο ξύλο, εκείνη η ζεστασιά που σου δίνει λίγη ελπίδα ότι δεν χάθηκαν ακόμα όλα, μια ελπίδα που παρακαλάς να μη σβήσει μόλις γίνει το ξύλο κάρβουνο, κούτσουρο μαυρισμένο -, αν ήσουν κάτι απ' όλα αυτά, θα τους άκουγες να μιλάνε ώρες ολόκληρες στο σκοτάδι και στα φώτα των απέναντι νησιών ή στα βαπόρια που περνάνε."   (σελ. 38-39).


Και στα βαπόρια που φλέγονται, καταμεσής στη θάλασσα, κουβαλώντας πάνω τους αθώους.


Και από πουθενά δεν λείπουν οι αρουραίοι. Από πουθενά!
Τους συναντάς στις διηγήσεις του Οικονόμου, τους συναντάς  στα media, τους συναντάς παντού!

ΕΠΙΒΑΤΗΣ ΠΛΟΙΟΥ από realmedialive

Όμως, θέλω να είμαι αισιόδοξη και να πιστεύω πως το ΚΑΛΟ ΘΑ ΕΡΘΕΙ,
"το καλό θα' ρθει, από τη θάλασσα". Μακάρι.
Το ΚΑΛΟ, ας έρθει από όπου θέλει... Ας έρθει από τη θάλλασα..
Καράβι καλοτάξιδο, να πάρει μακριά τους αρουραίους, κι όλα αυτά τα σύννεφα που σκιάζουν την καρδιά μας.

 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Για μια ενδιαφέρουσα γνωριμία με τον Χρήστο Οικονόμου και τη Λογοτεχνία της ... δοκιμασίας, δείτε εδώ  

Μερικές σκέψεις για τα Μαθηματικά...

...  με αφορμή την Άννα του Τεύκρου Μιχαηλίδη!!
(από την παρουσίαση του βιβλίου στο Public, στις 5/12/204)

Με τον Τεύκρο Μιχαηλίδη γνωριστήκαμε τον Ιούνιο του 2006, στο πρώτο διήμερο συνέδριο της Ομάδας Θαλής+Φίλοι, "Παράλληλοι δρόμοι", που είχε θέμα τη μαθηματική αφήγηση ή, αν το προτιμάτε, την αφήγηση των μαθηματικών! 

Ο στόχος της νεοσύστατης τότε Ομάδας ήταν -και παραμένει- η διασύνδεση των Μαθηματικών με το ιστορικό, το φιλοσοφικό, το κοινωνικό, το πολιτιστικό και το πολιτισμικό τους περιβάλλον, μέσω της αφήγησης! 

Το εργαλείο δε για την επίτευξη αυτού του στόχου ήταν και είναι το "παραμαθηματικό" βιβλίο, το βιβλίο, δηλαδή, που  το περιεχόμενο του πηγάζει από τον ανεξάντλητο και μαγευτικό κόσμο των Μαθηματικών. Η πλοκή του παραμαθηματικού βιβλίου εξυφαίνεται μέσα στο άγνωστο παρασκήνιο των μεγάλων μαθηματικών, εστιάζοντας είτε στην ιστορία ενός πρόσωπου είτε στη σύλληψη μιας ιδέας είτε και στα δύο είτε απλά και μόνο σε ένα μαθηματικό θεώρημα! Πράγματι, υπάρχουν μαθηματικά θεωρήματα, όπως και μαθηματικές εξισώσεις, που έχουν εμπνεύσει μυθοπλάστες συγγραφείς ανά τον κόσμο, επειδή είναι πιο μυστηριώδη και πιο ερωτικά από τα πιο όμορφα μάτια της εκάστοτε αγαπημένης, πραγματικής ή επινοημένης! :)

Μερικές φορές ο συγγραφέας ενός παραμαθηματικού βιβλίου σμιλεύει δικούς του χαρακτήρες ως όχημα, για να αφηγηθεί τα αγαπημένα του αποσπάσματα από την Ιστορία των Μαθηματικών ή τη διαχρονική εξέλιξη κάποιων ιδιαίτερα σημαντικών μαθηματικών εννοιών. Άλλοτε πάλι επινοημένοι ήρωες συναντιούνται με ιστορικά πρόσωπα στα διάκενα της Ιστορίας, σε εκείνες τις αδιόρατες ρωγμές όπου αυθαίρετα διεισδύει η συγγραφική φαντασία, για να παραχθεί η Λογοτεχνία.

Όλο αυτό το εξαίρετο υλικό της "Μαθηματικής Λογοτεχνίας"  έχει συμβάλλει τα τελευταία χρόνια   στη μη τυπική μαθηματική εκπαίδευση, τόσο των μαθητών μας όσο και ημών των ιδίων, των εκπαιδευτικών δηλαδή.  Αναμφιβόλως, έχει συμβάλλει τα μέγιστα.

Η ανάγνωση των "παραμαθηματικών βιβλίων" κατά μόνας ή ομαδικά, σε Λέσχες Ανάγνωσης Μαθηματικής Λογοτεχνίας, έτσι όπως τις σχεδιάσε η Ομάδα Θαλής+Φίλοι και όπως τις υλοποίησαν εκατοντάδες συναδέλφων εκπαιδευτικών στα σχολεία τους με ομάδες μαθητών τους, βάζοντας ο καθένας από αυτούς την προσωπική του σφραγίδα τόσο στην επιλογή "παραμαθηματικού βιβλίου" όσο και στους κανόνες λειτουργίας της Λέσχης του, έδωσε μια άλλη διάσταση στη διδασκαλία των εμπλεκομένων καθηγητών και δασκάλων. Το έχω ακούσει από πολλούς συναδέφλους αυτό, το βιώνω κι εγώ η ίδια στη σχολική μου καθημερινότητα. Πιστεύω ότι ανάμεσα στους αναγνώστες του blog μου υπάρχουν πολλοί φίλοι εκπαιδευτικοί που θα μπορούσαν να επιβεβαιώσουν ότι η διδακτική τους πρακτική έχει επηρεαστεί πολύ θετικά μετά από την ανάγνωση παραμαθηματικών βιβλίων, επειδή έχει εμπλουτιστεί με ιδέες, με γνώσεις, με ιστορικά στοιχεία, με διάφορα σενάρια και με άλλα πολλά.

Πιστεύω ακόμη ότι η ανάγνωση παραμαθηματικών βιβλίων είναι ο ορισμός της "ψυχαγωγικής επιμόρφωσης". Ειδικά όταν γίνεται συντροφιά με τους μαθητές μας, είναι μια ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης, χαράς και δημιουργίας! Με άλλα λόγια ό,τι ακριβώς απουσιάζει ολοσχερώς από την τυπική (και μάλλον αγχώδη) διδασκαλία των Μαθηματικών. Των Σχολικών Μαθηματικών, αυτών που κάνουν γενιές και γενιές νέων ανθρώπων να νιώθουν υποτονικά και να κουβαλούν απωθημένα στη μετασχολική τους ζωή. 

Θα ήθελα εδώ να κάνω μια πολύ σύντομη παρένθεση για να αναφέρω την άπόψη του διαπρεπούς στο χώρο της Μαθηματικής Εκπαίδευσης βρετανο-αυστραλού Alan Bishop σχετικά με τα σύγχρονα δυτικά Μαθηματικά, όπως την αναπτύσει η Ευγενία Κολέζα στο βιβλίο της "Μαθηματικά και Σχολικά Μαθηματικά". 

"Ο Bishop χαρακτηρίζει τα δυτικά μαθηματικά ως "μυστικό όπλο του ιμπεριαλισμού" και δεν εννοεί απλά ότι τα Μαθηματικά στο δυτικό κόσμο χρησιμοποιήθηκαν ως εργαλείο δυνάστευσης των λαών, αλλά ότι τα Μαθηματικά, αυτά τα ίδια, είναι συστατικό μέρος της διαδικασίας δυνάστευσης. 

Ο φορμαλισμός των Μαθηματικών θεωρείται συνώνυμος με την "πολιτισμική κυριαρχία" και αντιπροτείνεται η εξ αρχής διαπραγμάτευση όλων των μαθηματικών αρχών με βάση την παραδοχή ότι δεν είναι παρά ανθρώπινες κατασκευές".

Ο Τεύκρος Μιχαηλίδης είναι γνωστό ότι συμμερίζεται την άποψη πως τα Μαθηματικά είναι ανθρώπινες κατασκευές. Το έχω διαβάσει κατ' επανάληψη σε συνεντεύξεις του, αλλά το έχω ακούσει και σε φιλικές συζητήσεις εντός κι εκτός Λεσχών Ανάγνωσης. 

Το δηλώνει και στο τελευταίο του βιβλίο. Όταν μιλάει στην Άννα για τους αρνητικούς αριθμούς που επινόησαν οι κινέζοι, στο βιβλίο Ζίου Ζαν Σουάν Σου, (μάλλον) το 100 π.Χ., όπου οι θετικοί αριθμοί γράφονταν με κόκκινο μελάνι και οι αρνητικοί με μαύρο, λέει: "Τα μαθηματικά γι' αυτούς δεν ήταν η έκφραση μιας θεϊκής τελειότητας αλλά κυρίως ένα εργαλείο συναλλαγής. [...] Να ξέρεις πως τα μαθηματικά που παράγει μια κοινωνία είναι άμεσα συνδεδεμένα με τη δομή και τον χαρακτήρα της, με τρόπους που συχνά είναι δύσκολα ανιχνεύσιμοι". (σελ. 94).

Και τα είδη των βιβλίων που παράγει μια κοινωνία, όπως ακριβώς και τα Μαθηματικά, είναι κι αυτά άμεσα συνδεδεμένα με τη δομή της και τον χαρακτήρα της. Είναι απόρροια των αναγκών της, της κουλτούρας της. Όπως  είναι και της υποκουλτούρας της, βέβαια! Αλλά, ας μείνουμε στις ανάγκες. Μια από τις ανάγκες του σύγχρονου ανθρώπου είναι να καταλύσει τον "χρυσό πύργο" των Μαθηματικών. Να κατανοήσει το ρόλο που παίζουν τα Μαθηματικά στην κοινωνία, να τα αναγνωρίζει γύρω του, να τα εφαρμόζει σε πρακτικά προβλήματα της ζωής του, να τα χρησιμοποιεί για να παίρνει τις βέλτιστες αποφάσεις, να αντιλαμβάνεται τις συνέπειες που θα έχει η ψήφος του στις επικείμενες εκλογές κλπ.

Αλλά για να υιοθετηθεί από το ευρύ κοινό μια τέτοια καινούρια προσέγγιση των Μαθηματικών   απαραίτητη προϋπόθεση είναι η αλλαγή στάσης. Ένας ασφαλής και αποτελεσματικός δρόμος προς αυτήν την αλλαγή είναι, πιστεύω, η ανάγνωση των παραμαθηματικών βιβλίων. 

Και ο Τεύκρος Μιχαηλίδης μας έχει χαρίσει μέχρι τώρα αρκετά.

«Τα Πυθαγόρεια Εγκλήματα», «Αχμές, ο γιος του φεγγαριού», «Τα τέσσερα χρώματα του καλοκαιριού», «Ο Μέτοικος και η Συμμετρία» είναι τέσσερα μυθιστορήματα που αγαπήσαμε, διαβάσαμε και συνεχίζουμε να διαβάζουμε στις Λέσχες Ανάγνωσης, σχολικές και ενηλίκων, με την ίδια ζέση και χαρά.  Ήρωες επινοημένοι και ήρωες αληθινοί, που κινούνται και ακροβατούν μεταξύ πραγματικού και φανταστικού, όπως ακριβώς κινούνται και τα Μαθηματικά καθαυτά, μας κράτησαν συντροφιά κι έγιναν αφορμή για πολύωρες συζητήσεις, για έντονο προβληματισμό, για αντιπαράθεση, συγκίνηση, για γνώση και επίγνωση… Για αλλαγή στάσης! Και για κάποιους μαθητές μας για αλλαγή … κατεύθυνσης! Ενώ προορίζονταν για Θεωρητική πήγαν Θετική ή Τεχνολογική! (π.χ.Τατιάνα.. <3 )

Αν τα τέσσερα προηγούμενα βιβλία του Τεύκρου Μιχαηλίδη, τα τέσσερα μυθιστορήματά του, επηρέασαν θετικά μαθητές, με αποτέλεσμα να τους βελτιώσουν την εικόνα που είχαν για τα Μαθηματικά, (και κατά συνέπεια να βελτιώσουν και την αυτοεικόνα τους) πιστεύω ότι το τελευταίο του βιβλίο, το «Μιλώντας στην Άννα για τα Μαθηματικά», θα βοηθήσει ακόμη περισσότερους νέους και νέες να αγαπήσουν τα Μαθηματικά! 

Το βιβλίο αυτό είναι ένα εργαλείο που, ως δάσκαλοι, οφείλουμε να το αξιοποιήσουμε συστηματικά!