Ο ΑΛΓΟΡΙΘΜΟΣ ΤΗΣ ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑΣ...

Λίγο το ημερολόγιο που χθες έδειξε 1η Σεπτέμβρη, λίγο το τραγουδάκι "μελάνκολι ιν Σετέμπρε" που ρυθμικά σιγοτραγουδάει τελευταία ένας καλός μου φίλος, λίγο επειδή θέλω να ενέχω στις καταστάσεις και στα πράγματα, έχω βυθιστεί σ' αυτό το "μελανό συναίσθημα" που επιβάλλει τόσο η εποχή, όσο και το μούχρωμα του ουρανού που, στη Θεσσαλονίκη τουλάχιστον, έχει ακριβώς το βάρος και την πυκνότητα που ταιριάζει στο όλο σκηνικό.

Και με τόση περιρρέουσα μελαγχολία δε γινόταν να μην έρθει στο μυαλό μου το βιβλίο του Κάρλο Φραμπέτι, "ο αλγόριθμος της μελαγχολίας", που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Opera και ήταν η πρώτη μου επαφή με τον συγκεκριμένο συγγραφέα. Ο Φραμπέτι και μόνο γι' αυτό το βιβλίο του θα μπορούσε να συγκαταλεχθεί μεταξύ των αγαπημένων μου συγγραφέων. Πολύ δε περισσότερο που το βιβλίο του "Καταραμένα Μαθηματικά" ή, αν προτιμάτε τον εναλλακτικό και λιγότερο τρομακτικό τίτλο, "η Αλίκη στη χώρα των αριθμών", αποτέλεσε το βιβλίο με το οποίο ασχολήθηκα δις σε μαθητικές λέσχες ανάγνωσης, ενώ το "Βιβλίο Κόλαση", που συγκαταλέγεται μεταξύ των πρώτων στις προτιμήσεις μου και το συνιστώ ανεπιφύλακτα σε όσους μαγεύονται από τους αριθμούς, από τον Μπόρχες και από τον Δάντη Αλιγκέρι, έγινε κατ' επανάληψη θέμα σε λέσχες ανάγνωσης ενηλίκων!
Τέλος "Η σιωπή της καμηλοπάρδαλης", είναι μια συλλογή κειμένων που επιτρέπουν την περισυλλογή, η οποία συνάδει και με τη μελαγχολία των ημερών και βοηθάει για παραπέρα προβληματισμούς, αναθεωρήσεις και βελτιστοποιήσεις ημών των ιδίων, ενόψει και της νέας σχολικής χρονιάς.

Και επιστρέφω στη "μελαγχολία" που έγινε αφορμή να αναφερθώ στα βιβλία του Φραμπέτι, ο οποίος δίνοντας στο βιβλίο του τίτλο που προοικονομεί την "μαθηματικοποίηση" της, τράβηξε την προσοχή μου. Η αλήθεια είναι πως στον τίτλο "Ο Αλγόριθμος της μελαγχολίας", το βάρος έπεσε στον "Αλγόριθμο" κι όχι στη μελαγχολία, τουλάχιστον την πρώτη φορά που τον είδα. Πώς μπορεί κανείς άραγε να διατυπώσει μια διαδικασία με σαφείς οδηγίες και συγκεκριμένα βήματα για ένα συναίσθημα τόσο σκοτεινό και τόσο ανεξιχνίαστο όπως η μελαγχολία; Και πού προσδοκά να φτάσει μέσα από αλγοριθμική διαδικασία για κάτι που δεν ορίζεται σαφώς; Ακόμη και ο Αριστοτέλης στο σχετικό του σύγγραμα "Μελαγχολία και Ιδιοφυΐα", ξεκινάει με την ερώτηση:

"Για ποιο λόγο όλοι όσοι έχουν αναδειχθεί εξαίρετοι στη φιλοσοφία ή στην πολιτική ή στην ποίηση ή στις τέχνες είναι ελαφρώς μελαγχολικοί, μερικοί μάλιστα σε βαθμό να προσβάλλονται από ασθένειες της μαύρης χολής σαν αυτήν που αναφέρουν οι ηρωικές διηγήσεις για τον Ηρακλή;"

Για ποιο λόγο άραγε, ρωτάω κι εγώ και διαβάζω το κείμενό του, αναζητώντας απάντηση κι από όσα διαβάζω, άλλα μου φαίνονται πιθανά κι άλλα απίθανα. Παραθέτω ένα απόσπασμα από το σύγγραμμα του Αριστοτέλη, το οποίο ωστόσο αξίζει να το διαβάσει κανείς ολόκληρο.

"...ο εν λόγω χυμός, ο μελαγχολικός, υπάρχει ήδη αναμεμειγμένος στη φύση διότι είναι κράμα θερμού και ψυχρού και αυτά τα δύο είναι τα συστατικά της φύσης. Αυτός είναι και ο λόγος που η μαύρη χολή και πολύ θερμή γίνεται και πολύ ψυχρή. Γιατί το ίδιο πράγμα μπορεί εκ φύσεως να γίνεται και το ένα και το άλλο' παράδειγμα το νερό είναι ψυχρό κι όμως, αν ζεσταθεί αρκετά -ώσπου να βράσει, ας πούμε- , γίνεται πιο θερμό κι από την ίδια τη φλόγα, κι ακόμα η πέτρα και το σίδερο που, αν πυρώσουν, γίνονται πιο θερμά κι από κάρβουνο κι ας είναι εκ φύσεως ψυχρά.
Αλλά σαφέστερα μιλάω γι' αυτά στο "Περί πυρός".Όσο για τη μαύρη χολή που, στη φυσική της κατάσταση, είναι ψυχρή και δεν βρίσκεται στην επιφάνεια, αν περιέχεται σε υπερβολική ποσότητα στο σώμα, προξενεί αποπληξία ή νάρκη ή αθυμία ή φοβίες' αν υπερθερμανθεί, προκαλεί ευθυμία συνοδευόμενη από τραγούδια και "έκστασιν" και εξανθήματα και άλλα παρόμοια. Στις περισσότερες περιπτώσεις προέρχεται από την καθημερινή διατροφή και δεν μεταβάλλει τον χαρακτήρα, αλλά μόνο προξενεί κάποιο από τα νοσήματα της μαύρης χολής. Όσοι όμως έχουν ένα τέτοιο μείγμα ως φυσικό συστατικό του σώματός τους, εμφανίζουν εξαρχής διάφορους χαρακτήρες ανάλογα με το είδος και την ποσότητα του μείγματος που έχει ο καθένας. Έτσι, αυτοί που έχουν τη μαύρη χολή ψυχρή και άφθονη είναι νωθροί και μωροί, όσοι την έχουν σε υπερβολική ποσότητα είναι παράφοροι και προικισμένοι από τη φύση και ερωτικοί και έτοιμοι να παρασυρθούν απο τα συναισθήματα και τις επιθυμίες τους' μερικοί γίνονται και πιο φλύαροι.Πολλοί άλλοι, επειδή η θερμότητα αυτή είναι κοντά στα κέντρα της νοήσεως παραφρονούν ή κυριεύονται από ιερή μανία και από κει γίνονται οι Σίβυλλες και οι Βάκιδες και οι ένθεοι όλοι, αν το ταπεραμέντο τους δεν προέρχεται από νόσημα, αλλά από το φυσικό τους κράμα."...

Όσα από τα παραπάνω θέλουμε δεχόμαστε κι όσα δε μας διευκολύνουν στο να διαμορφώσουμε μια θεωρία βολική για τη σεπτεμβριάτικη μελαγχολία μας, τα απορρίπτουμε άρδην και ας τα είπε ο μέγας δάσκαλος Αριστοτέλης!
[Αν και θα έλεγα πως, όπως προκύπτει από τη θέση του Αριστοτέλη, η αφθονία της μαύρης χολής κρίνεται απαραίτητη προϋπόθεση για τους ... άθλους του Ηρακλή, σε περίπτωση που κάποιος θελήσει να ασχοληθεί με άθλους...]
Κι αν πάλι λόγω της γενικότερης γκρίζας κατάστασης δεν αντέχουμε τα λόγια, τις εικασίες και τα συγγράμματα, επειδή όπως λέει ο ποιητής:

"Μόνο εικόνες μερικές φορές μπορεί η καρδιά να ανεχτεί
Παράδοξες και ανείπωτες, γέννες του μυαλού των χασονούσηδων..."

μπορούμε, ακολουθώντας τα μονοπάτια της καρδιάς, να βουλιάξουμε στην ονειροπόληση κι εκεί να χάσουμε τελείως το νου μας και να 'μαστε πια σωστοί "χασονούσηδες". Και ποιητές!
[κρατώντας, ωστόσο, στο χέρι το μέγα Βιβλίο, αυτό που διαβάζουμε, για να μάθουμε τη συνέχεια ...]