Τετάρτη 29 Αυγούστου 2018

Η ΧΑΜΕΝΗ ΑΝΑΓΝΩΣΤΡΙΑ

"Εδώ και είκοσι χρόνια το όνομά μου φιγουράριζε στις επετηρίδες όλων των σχολείων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της Ρώμης και των περιχώρων. Ήμουν καθ' όλα επαρκής να διδάξω οποιοδήποτε φιλολογικό μάθημα. Όμως δεν μονιμοποιήθηκα ποτέ. Η  καριέρα μου δεν ήταν τίποτε άλλο πέρα από απανωτές αναμονές, αναδιπλώσεις και ταπεινώσεις. Δέκα ώρες την εβδομάδα στην Παλεστρίνα, αναπληρωτής για έξι μήνες στο Φρασκάτι, μόνο τρεις ή τέσσερις χρονιές σχεδόν συμπλήρωσα τις ώρες μου διδάσκοντας δύο ή παραπάνω μαθήματα, μέχρι την τελική απόφαση εκείνου του Σεπτεμβρίου: κανένας διορισμός κι ένας νέος νόμος της κυβέρνησης που ουσιαστικά μηδένιζε κάθε προϋπηρεσία και μοριοδότηση. Τα μόριά μου στην επετηρίδα έπρεπε να διαγραφούν. Όλα αυτά για το τίποτα.
Δεν έπρεπε ποτέ να μπω στη Φιλολογία.
Εκατομμύρια ώρες πάνω από τα βιβλία, προς τι;"

Χθες, λίγο μετά τα μεσάνυχτα άρχισα να διαβάζω  το βιβλίο του Fabio Stassi, "Η Χαμένη Αναγνώστρια", από τις εκδόσεις Ίκαρος, που κυκλοφόρησε πρόσφατα. 

Η απόγνωση του Βίντσε Κόρσο, του νεαρού φιλολόγου που παλεύει να σταθεί στα πόδιά του, αξιοποιώντας τα τυπικά του προσόντα, μου έκλεψε τον ύπνο και τα όνειρα. Πολλοί αγαπημένοι φίλοι κι άλλες τόσες πολυαγαπημένες φίλες, που ζουν ανάλογες με τον  Κόρσο καταστάσεις, ταυτίστηκαν στο μυαλό μου  μαζί του. Η ιστορία του είναι σαν "δράμα χωρίς σύνορα" που πολλαπλασιάζεται!  Διαπιστώνω μάλιστα πως έχει αρχίσει να διεκδικεί περίοπτη θέση στη σύγχρονη Λογοτεχνία.
Τα πάθη του "αναπληρωτή"! Δεν ξέρω πότε εμφανίστηκε ο θεσμός της αναπλήρωσης, αλλά γνωρίζω ανθρώπους από την εποχή που εγώ ήμουν  δευτεροετής φοιτήτρια, εν έτει 1982,  που ορκίστηκαν τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο εκλήθησαν να διδάξουν ως αναπληρωτές. Τόσο μεγάλη ήταν η έλλειψη! Βέβαια, μέχρι να πάρω το πτυχίο μου και να ορκιστώ τα πράγματα άλλαξαν δραματικά! Το διαπίστωσα αμέσως μετά την ορκωμοσία, όταν πήγα μαζί με όλους τους άλλους ορκισμένους, ένα μπουλούκι από χαρούμενα κι ατίθασα νιάτα, στη Νομαρχία των Ιωαννίνων για να συμπληρώσουμε την προβλεπόμενη αίτηση, για να μπει το όνομά μας στην επετηρίδα και οι ελπίδες μας σε τροχιά ...φυγόκεντρη! Γιατί πού αλλού θα μπορούσα να εναποθέσω τις ελπίδες μου, όταν είδα πως ο αριθμός που μου έδωσαν ήταν 5.540 και με έναν πρόχειρο υπολογισμό διαπίστωσα ότι θα περάσω περίπου εκατό χρόνια αναμονής για να διοριστώ στο Δημόσιο;
Το να γίνω καθηγήτρια Μαθηματικών και να διδάσκω σε σχολείο ήταν μια επιλογή που έκανα στα δώδεκα, λόγω της κυρίας Συμεωνίδου που τη θαύμασα, την αγάπησα και είπα μέσα μου: Όταν θα μεγαλώσω θέλω να γίνω σαν την κυρία των Μαθηματικών! Υπολόγισα όμως χωρίς τον ξενοδόχο. Μετά την ψυχρολουσία του "5.540",  ο οργανισμός μου σε μια προσπάθεια "αυτοσυντήρησης" ένιωσε απέχθεια για το Δημόσιο ή έστω υποκρίθηκε πως την ένιωσε, για να με γλυτώσει από την απελπισία στην οποία οδηγείται ο νέος άνθρωπος όταν δεν του βγαίνουν τα όνειρα, για τα οποία μάλιστα έχει δουλέψει σκληρά, έχει μοχθήσει κι έχει ονειρευτεί νύχτες και μέρες, αντλώντας κουράγιο και δύναμη από τα ονειρεμένα σχέδιά του.
Μετά από είκοσι και πλέον δύσκολα - από κάθε άποψη - χρόνια στην φροντιστηριακή εκπαίδευση, οι συγκυρίες με οδήγησαν να πάρω μέρος στο διαγωνισμό του ΑΣΕΠ τον Απρίλη του 2007  και να ορκιστώ πίστη στο Σύνταγμα στις 3 του Σεπτέμβρη του ίδιου έτους!
Στα 44! Τριάντα δύο ολόκληρα χρόνια, αφότου είχα πάρει την απόφαση να γίνω σαν την κυρία Συμεωνίδου! 
Δεν ξέρω αν θεωρείται ακριβώς επιτυχία, αλλά σίγουρα με την προοπτική που μου δίνει ο χρόνος, κρίνω ότι είναι "εκπλήρωση στόχου" και υλοποίηση του παιδικού μου ονείρου, γι' αυτό νιώθω χαρούμενη, που πάλεψα και δεν εγκατέλειψα το σχέδιο που με την ... ωριμότητα του δωδεκάχρονου έκανα ως μαθήτρια στην Α' Γυμνασίου! 
Σίγουρα, όμως ο καθένας βιώνει τις δυσκολίες της ζωής του με τον δικό του μοναδικό τρόπο και τις παλεύει ή δεν τις παλεύει, ανάλογα με τον χαρακτήρα που έχει ή που αποκτά στην πορεία, επειδή ο χαρακτήρας είναι κάτι που συνεχώς διαμορφώνεται και εξελίσσεται. Άλλες φορές του ανοίγουμε τον δρόμο εμείς κι άλλες φορές προηγείται και μας εκπλήσσει! Εξαρτάται από τη ... λογοτεχνικότητά του! Δεν αστειεύομαι! Έχω υποδυθεί  πολλούς χαρακτήρες, επειδή έχω την πεποίθηση πως όπως η διδασκαλία, έτσι ακριβώς και η ζωή, είναι ένα συνεχές πείραμα και μάλιστα ένα πείραμα τύχης, ανοιχτό σε κάθε ενδεχόμενο!
Μπορεί βέβαια να σκέφτομαι έτσι επειδή από τότε που έμαθα να διαβάζω σχετικά καλά έπεσα με τα μούτρα στην ανάγνωση της Λογοτεχνίας και παρόλο που έχω διαβάσει έναν τόνο βιβλία, ακόμη γοητεύομαι κάθε φορά που πέφτω πάνω σε καινούριους λογοτεχνικούς χαρακτρήρες, όπως ο Κόρσο, που είναι:

ΕΝΑΣ ΚΑΙΝΟΥΡΙΟΣ, γοητευτικός, λογοτεχνικός χαρακτήρας, ένας άνεργος του σήμερα που απαλύνει τις πνευματικές ή σωματικές παθήσεις των ανθρώπων, προτείνοντάς τους τα κατάλληλα βιβλία. Και κάπως έτσι τα μυθιστορήματα, τα διηγήματα και η ποίηση παύουν πλέον να είναι ένα χαρτί  γραμμένο με μελάνι και μεταλλάσσονται  σε θεραπείες, φάρμακα, ακόμη και σε εργαλεία έρευνας που φωτίζουν σκοτεινά εγκλήματα.
Ο ΒΙΝΤΣΕ ΚΟΡΣΟ, σωσίας του Ζεράρ Ντεπαρτιέ, είναι ένας άνεργος καθηγητής, καρπός της φευγαλέας σχέσης της μητέρας του με έναν άγνωστο ταξιδιώτη. Το μοναδικό ενθύμιο που έχει από τον πατέρα του είναι τρία βιβλία που ξέμειναν στο δωμάτιο του ξενοδοχείου: μια κληρονομιά που του σημάδευσε τη ζωή. Για να επιβιώσει, καταφεύγει στη βιβλιοθεραπεία, ως επάγγελμα. Όταν όμως ανακαλύπτει ότι η γειτόνισσά του, μανιώδης αναγνώστρια, εξαφανίζεται, ο Βίντσε αρχίζει να μελετά τη ζωή της γυναίκας μέσα από τα βιβλία που διάβασε, πεπεισμένος ότι με την εξαφάνισή της γράφει μια ιστορία που μόνο εκείνος μπορεί να αποκωδικοποιήσει.  (από το οπισθόφυλλο)

Μπορεί να επέλεξα το πιο "τραγικό" απόσπασμα του μυθιστορήματος, επειδή με αγγίζει προσωπικά, αλλά δεν θέλω να δώσω λάθος εντυπώσεις. 
Πρόκειται για ένα ξεκαρδιστικό κείμενο, διαποτισμένο με το χιούμορ του ευφυούς αυτοσαρκασμού και της αμείλικτης ειρωνείας, τα χαρίσματα που θεωρώ ότι προϋποθέτουν τουλάχιστον δύο γνωρίσματα: οξυδέρκεια και απουσία αυτολύπησης (=εσωτερικός σπαραγμός, μαρασμός, θλίψη, κατάθλιψη, κλπκλπ) 

Πρόκειται για ένα "Συναρπαστικό μυθιστόρημα που αναζητά τα όρια της μοιραίας σχέσης μεταξύ λογοτεχνίας και πραγματικότητας" (από το οπισθόφυλλο).
Και το κάνει με εξαιρετική επιτυχία, αφού, όπως φαίνεται τα όρια αυτά είναι ασαφή, κι έτσι θα πρέπει να είναι για να γίνεται η πραγματικότητα λογοτεχνική και η λογοτεχνία πραγματική!

Εκατομμύρια ώρες πάνω από τα βιβλία, Βίντσε Κόρσο, το ξέρεις καλύτερα από μένα, οδηγούν στο δρόμο που συνδέει τη ζωή με τη λογοτεχνία...

Εύχομαι καλή τοποθέτηση σε όλους τους νέους συναδέλφους που θα κληθούν ως αναπληρωτές. 
---------------------------------------
Για τη χρήση των λογοτεχνικών βιβλίων σε ψυχοθεραπευτικές μεθόδους είχε γράψει άλλος ένας Ιταλός συγγραφέας και μαθηματικός, ο αγαπημένος Κάρλο Φραμπέτι, στο βιβλίο για μεγάλους και παιδιά "Η μικρή Καλβίνα". που το αγαπώ πολύ και το προτείνω σε κάθε μικρό ή μεγάλο παιδί. (εδώ)

Κυριακή 26 Αυγούστου 2018

Περί ανωριμότητας και άλλων δεινών...

Ο Βίτολντ  Γκομπρόβιτς στο πρώτο του μυθιστόρημα, Ferdydurke, «που βρίσκεται μπροστά σε ένα παράξενο μείγμα αφήγησης και φιλοσοφικού δοκιμίου» αντιμετωπίζει το θέμα της ανωριμότητας και του παιδισμού «ως κοινωνικά και πολιτισμικά φαινόμενα της εποχής μας» με πολύ σημαντικές φιλοσοφικές επιπτώσεις.

       «Ο συγγραφέας θεωρούσε την ανωριμότητα ως την πιο αποτελεσματική κατηγορία      προκειμένου να ορίσει την κατάσταση του σύγχρονου ανθρώπου, τόσο στη χώρα του όσο και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Έβλεπε ... εκατομμύρια άτομα καθηλωμένα στην παιδική ηλικία, αποστερημένα από έναν Πατέρα και αμφιρρέποντα ως προς το Νόμο, να ρίχνονται ευτυχισμένα στις αγκαλιές ολοκληρωτικών και φτηνών ιδεολογιών, που τους καθήλωναν ακόμη περισσότερο στην παιδικότητα, παρακινώντας τους να αιματοκυλήσουν και να αιματοκυλιστούν πίσω από σημαίες όπως «πατρίδα», «φυλή», «προλεταριάτο», «νεότητα», «κατανάλωση» κ.τ.λ.                  
 (σελ. 12-13-14, «Μαθήματα Φιλοσοφίας σε έξι ώρες και ένα τέταρτο»)

       «Το ανθρώπινο ον δεν εκφράζεται με άμεσο και σύμφωνο με τη φύση του τρόπο, περνάει πάντοτε μέσα από μια ορισμένη μορφή. Αυτή η μορφή, αυτό το ύφος, αυτός ο τρόπος ύπαρξης δεν προέρχονται μονάχα από τον ίδιο του τον εαυτό, αλλά του έχουν επίσης επιβληθεί απ’ έξω – και να γιατί το ίδιο το άτομο μπορεί να εξωτερικεύεται άλλοτε με σωφροσύνη και άλλοτε ηλίθια, αιμοβόρα ή αγγελικά, με ή χωρίς ωριμότητα, σε συνάρτηση πάντα με το στιλ που υιοθετεί και την εξάρτησή του από τους άλλους [...] περνάμε τις μέρες μας κυνηγώντας τη μορφή, παλεύουμε με άλλους ανθρώπους για ένα στιλ και ένα είδος ζωής. [...] πάντοτε και σε όλες τις περιστάσεις αναζητούμε τη μορφή, χαιρόμαστε ή υποφέρουμε εξαιτίας της, συμμορφωνόμαστε με αυτή ή την παραβιάζουμε και τη συντρίβουμε ή την αφήνουμε να μας ξαναδημιουργήσει, αμήν». 
(σελ. 17, «Μαθήματα Φιλοσοφίας σε έξι ώρες και ένα τέταρτο», 
και σελ. 115 «Φερντυντούρκε», ελληνική έκδοση) 


Τα διάβασα στην αρχή του καλοκαιριού και ήθελα από τότε να γράψω κάτι σχετικό, αλλά έλεγα "δεν βαριέσαι καλοκαίρι είναι..."
Η "ανωριμότητα" το καλοκαίρι, ίσως, περάσει απαρατήρητη...
Θα την πάρει το κύμα και η θάλασσα, θα τη στεγνώσει ο ήλιος, θα την καλύψει η άμμος η χρυσίζουσα, θα της ανοίξει πανιά η μπουκαδούρα και θα την παίρνει μακριά... ή θα την ξεβράζει μες στα μούτρα μας, ανάλογα με τις ευαισθησίες μας και την αντιληπτική μας ικανότητα. 
Όμως καθώς οι μέρες της ξεγνοιασιάς - για όσους τυχερούς την είχαν - πλησιάζουν στο τέλος τους, το θέμα της ωριμότητας, της περισυλλογής, της σύνεσης και της σωφροσύνης, επανέρχονται στο προσκήνιο. Ειδικά για μας τους δασκάλους που θα βρεθούμε και πάλι αντιμέτωποι με τα παιδιά, που επηρεάζουμε στο βαθμό (τον ελάχιστο  έστω ) που μπορούμε να τα επηρεάσουμε... 
Πόσο ώριμοι, πόσο ανώριμοι; Γνώστες παντός του επιστητού και αυθεντικοί πέρα από κάθε αμφισβήτηση... Ο Γκομπρόβιτς, του οποίου τα βιβλία πολύ με επηρέασαν φέτος το καλοκαίρι γράφει:

Είναι πάγια κατάσταση οι άνθρωποι να αισθάνονται υποχρεωμένοι να κρύψουν την ανωριμότητά τους, γιατί μόνο ό,τι διαθέτουμε από ωριμότητα μέσα μας είναι κατάλληλο να αποκαλυφθεί προς τα έξω. [...] Δεν βλέπετε ότι η εξωτερική σας ωριμότητα δεν είναι παρά μύθος και ότι όλα όσα προσπαθείτε να εκφράσετε δεν αντιστοιχούν στην εσώτερη πραγματικότητά σας; Ενώ υποκρινόσαστε την ωριμότητα, στην πραγματικότητα ζείτε σε έναν πολύ διαφορετικό κόσμο. Αν δεν κατορθώσετε να συνενώσετε αυτούς τους δύο κόσμους, ο πολιτισμός θα είναι για σας πάντα ένα εργαλείο αυταπάτης.                  (σελ. 15, «Μαθήματα Φιλοσοφίας σε έξι ώρες και ένα τέταρτο»)


Αυτό το απόσπασμα το έγραψα και σε άλλη ανάρτηση στην αρχή του καλοκαιριού...τόσο πολύ με επηρέασε. Μπορεί με την επανάληψη να πιάσει τόπο. Μπορεί  να το κάνουμε ... στιλ, να το υιοθετήσουμε. Γιατί όχι;
Είναι μερικές, απλές,  παραδοχές που η κατανόησή τους ανοίγει το δρόμο προς την αυτογνωσία, το κλειδί που ξεκλειδώνει την πόρτα της ωριμότητας...
Ωστόσο, τα ερωτήματα παραμένουν: 
Συντελείται η αυτογνωσία αποκλειστικά από το άτομο; 
Οι άλλοι, γονείς και δάσκαλοι, πώς επηρεάζουν το άτομο στη διαμόρφωση της αυτοεικόνας του;
Και σταματάει η διαμόρφωση της αυτοεικόνας όταν μεγαλώνουμε;
Πότε σταματάει; 
Πόση ωριμότητα κρύβει η ανωριμότητα;
Και αντιστρόφως: πόση ανωριμότητα καμουφλάρεται πίσω από την ωριμότητα;

Εκτείνεται η λίστα μου σε μάκρος, αλλά θα σταματήσω εδώ, να πάω στη θάλασσα.
Δυο τρεις μέρες ακόμη έχω το άλλοθι, να ... παίζω με τα κουβαδάκια μου και να αναζητώ στην υγρή άμμο τη μορφή της ωριμότητάς μου.... :)

Τετάρτη 1 Αυγούστου 2018

ΣΙΩΠΗ...

Χθες βράδυ  μια σκέψη πάλευε να βγει απ' το κεφάλι μου...
Εγώ, στην αρχή, της αντιστάθηκα. 
"Τον Αύγουστο δεν υπάρχουν ειδήσεις", της είπα, αντιγράφοντας τον Έκο. 
Τον Αύγουστο υπάρχει αποχαύνωση. Τον φετινό Αύγουστο, δυστυχώς, υπάρχουν αποκαΐδια και θλίψη. Υπάρχει προβληματισμός. Και εγκυμονεί ο πόλεμος της μπουλντόζας. Να δούμε...
"Δεν είμαι είδηση, μια απλή σκέψη είμαι", επέμενε.
"Καλύτερα να παρακολουθήσουμε σιωπηλά τις εξελίξεις...", επέμενα κι εγώ. 
"Μα για τη σιωπή πρόκειται...", είπε η σκέψη. 
"Αυτό είναι το θέμα. Η φύση της σιωπής. Η ... Πώς να σου το πω; Η οντολογία της!"
"Τι εννοείς;", ρώτησα εγώ, που γενικά όταν ακούω για φύση, για υφή, για οντολογία για το είναι και το γίγνεσθαι του εαυτού και του πράγματος, κάτι παθαίνω.
Δεν μπορώ να μείνω αδιάφορη. 
Μου μιλούσε μια ώρα και δύο και τρεις... Κι όλο το βράδυ μου εξηγούσε.
Για μιαν ακόμη φορά διαπίστωσα πόσο ανεξάρτητες είναι οι σκέψεις από μας.  
Έχουν τη δική τους ζωή, τα δικά τους μυστικά περάσματα. Φτιάχνουν αραχνοϊστούς και πηδούν από το ένα θέμα στο άλλο ή γυρνούν γύρω από το ίδιο. Η φύση της σκέψης! Με τους δικούς της νόμους και μια ανεξήγητη, περίεργη φυσική. Χωρίς τριβή. Με ορμή. Και στροφορμή.  Επιτάχυνση!  Ή αμείωτη ταλάντωση....
Οι σκέψεις τρέφονται με εικόνες, με λέξεις. Τρώνε  ακόμη και μικρές σκέψεις. Η μεγάλη σκέψη τρώει τη μικρή. 
"Τελικά είναι πράξη ή απραξία η σιωπή;", ρώτησα τη σκέψη κάποια στιγμή.
"Εξαρτάται", απάντησε με διπλωματία.
"Από τι;", θέλησα να μάθω.
"Από πολλά. Κυρίως όμως από μια θεμελιώδη αρχή..."
"Που είναι, ποια;".
Δεν ξέρω πως να διαχειριστώ τα μισόλογα. Ούτε τις ασάφειες. Θέλω πάντα λίγα λόγια και σταράτα. Οι κακώς ορισμένες έννοιες με ταλαιπωρούν... Με βάζουν σε σκέψεις. Σε σκέψεις; Ναι! Κι ανάμεσά τους είναι και κάποιες σκέψεις φλύαρες σαν αυτήν που από χθες το βράδυ με ταλαιπωρεί. Ως τις τρεις τα ξημερώματα μου τριβέλιζε το μυαλό.
Μέχρι που με έπεισε να την ακούσω.
"Κοίτα, να δεις", μου είπε σε κάποια στιγμή. 
[Αχ, αυτό το "κοίτα να δεις", δεν το καταλαβαίνω... ]
"Κοιτάζω", της λέω. "Τι να δω;"
"Υπάρχει μια θεμελιώδης αρχή, που λέει: "Διάλεξε εσύ τι θέλεις να είναι η σιωπή" "
"Ποιος "εσύ";  Εγώ;"
"Ναι, ναι, εσύ Διάλεξε! Έχεις δυο διακριτές επιλογές: Η σιωπή είναι πράξη, είναι διαδικασία, είναι όπως η πρόσθεση ή η αφαίρεση"
"Σε ποιο σύνολο αναφέρεσαι;"
"Ω, θεέ! Τι σπαστικοί που είσαστε εσείς οι μαθηματικοί! Μα στο σύνολο της ανθρώπινης σκέψης αναφέρομαι..."
"Αυτό είναι ένα ... χαοτικό απειροσύνολο..."
"Σωστά! Είναι άπειρο και χαοτικό. Αλλά σε έναν πεπερασμένο χώρο! Στο κεφάλι σου..."
Κατάλαβα πως έπρεπε να σταματήσω τις παρεμβάσεις και να την αφήσω να τελειώσει, γιατί είχε πάει ήδη τέσσερις...
"Και ποια είναι η δεύτερη επιλογή;", ρώτησα για να επισπεύσω. Είχα και ταξίδι το πρωί. 
"Η σιωπή είναι κατάσταση, είναι στιγμή. Στιγμή με διάρκεια, βέβαια! Καταλαβαίνεις...."
Αυτό το τελευταίο κάτι μου θύμισε. 
"Διαβάζεις το "εγκώμιο της απραξίας" του Φρανσουά Ζυλλιέν;" τη ρώτησα.
Η σκέψη κατάλαβε πως την...ξεσκέπασα! Την έπιασα στα πράσα.
Αναγκάστηκε να το ομολογήσει.
"Ναι. Το κατάλαβες! Αυτό διαβάζω..."
"Μα για το βιβλίο αυτό, που είναι όντως εξαιρετικό, έχω ξαναγράψει. Να εδώ!"
"Ναι, το ξέρω. Αλλά πώς να μείνω άπραγη εγώ η σκέψη και πώς να μείνω σιωπηλή, όταν όλα τα σκεπάζει η σιωπή;"
"Τα σκεπάζει η σιωπή ως μια διαδικασία, μια εξέλιξη που κάτι εγκυμονεί;
Ή τα σκεπάζει μια σιωπή ως τελεσίδικη κατάσταση;", ρώτησα.

Απάντηση δεν πήρα...
Ξαναρώτησα.
Η σκέψη γλίστρησε στη δική της  σιωπή.
Κι εγώ αποκοιμήθηκα, ενώ από την πρώτη μέρα του Αυγούστου είχαν παρέλθει ήδη  πέντε ολόκληρες ώρες... 

ΚΑΛΟ ΜΗΝΑ!
(Θα προσπαθήσω να μείνω -σαν τη σκέψη κι εγώ-όλον τον Αύγουστο σιωπηλή...
Αλλά δεν υπόσχομαι τίποτα)