ΛΑΘΕ, ΛΑΘΕΤΩ, κατά ΛΑΘΟΣ...

 "Αυτό που λέμε αξιοπρέπεια έχει γίνει αλοιφή κάτω απ' το βάρος της φιλοδοξίας και των επιθυμιών. Οι επιθυμίες, άλλωστε, πάντα ήταν το αναισθητικό του ήθους, γι' αυτό και η κατανάλωση έχει γίνει σήμερα το αναισθητικό του πλήθους.
  Και όλα αυτά σε συνάρτηση με τις γνώμες. Ένας παράγοντας-καθεστώς που επηρεάζει άμεσα και καταλυτικά τις επιθυμίες. Αυτό που σκέφτονται και νομίζουν οι πολλοί, το τι θα πει ο κόσμος, τι θα πει η μάνα σου, ο γείτονας, οι γνωστοί σου. Απόψεις που μπερδεύουν τον άνθρωπο σε σχέση με τη δική του πραγματικότητα και τις αληθινές του ανάγκες, αφού ορίζονται από τρίτους και όχι από το ίδιο το άτομο. Είσαι δηλαδή σωστός ή λάθος, και είναι καλή ή κακή η εικόνα του εαυτού σου, επειδή έτσι νομίζουν οι άλλοι και όχι επειδή έτσι νομίζεις εσύ. Δεν είναι λίγοι οι άνθρωποι που ζουν εξαρτημένοι από τις σκόρπιες γνώμες και παίρνουν κάτω από πίεση ακόμα και αποφάσεις ζωής, με ολέθριες συνέπειες. Ούτε είναι λίγοι όσοι λειτουργούν με γνώμονα την πανίσχυρη κοινή γνώμη, ανίσχυροι να την αγνοήσουν έστω και θεωρητικά.
  Επόμενο είναι, με βάση αυτές τις αντιλήψεις να λειτουργεί η οικογενειακή και η σχολική εκπαίδευση.  Η φιλοδοξία καλλιεργείται από τη βρεφική ηλικία, και η πίεση στα παιδιά, με στόχο πάντα τη μελλοντική ικανοποίηση των επιθυμιών τους,  είναι ασφυκτική - "Πρέπει να γίνεις κάτι, πώς θα βγεις στην κοινωνία, παιδί μου; Να βγάλεις λεφτά για να ζεις άνετα", και άλλα συναφή. Το παιδί μαθαίνει από μικρό ότι η θέση κάθε ατόμου στην κοινωνία καθορίζεται απο την τάξη στην οποία ανήκει και την ιδιοκτησία που κατέχει, πράγματα που θα επιδρούν επάνω στου σε όλη του τη ζωή. Και ακούσια πλημμυρίζει, απο τα πρώτα χρόνια της ζωής του, με επιθυμίες απατηλές που μόνο σε ποιοτική ζωή δεν οδηγούν. Η πιο συνηθισμένη, και μάλιστα προνομιούχα φιλοδοξία για τις μάζες είναι μια απρόσωπη ζωή ρουτίνας και ρομποτισμού, μέσα σ' ένα αριθμημένο γραφείο κάποιου τυχαίου ορόφου."

Είναι ένα απόσπασμα από το βιβλίο του κερκυραίου Χάρη Λύτα, "λάθε βιώσας. Η επικούρεια τέχνη του ευ ζην", το οποίο, απόσπασμα - κατά την κρίση μου - δεν είναι το πλέον αντιπροσωπευτικό του συμπαθητικού αυτού βιβλίου, που κυκλοφόρησε το 2004, από τον Κέδρο και είναι "ένα δοκίμιο για την ευτυχία στην εποχή μας, κατανοητό και, κυρίως, πρακτικό για τον καθένα, που περιέχει μεταφρασμένη και την ηθική φιλοσοφία του Επίκουρου...", όπως γράφει στο οπισθόφυλλο.  Τότε γιατί το διάλεξα;

Γιατί είναι πολύ κοντά στο θέμα που με αποσχολεί,λόγω συμπτώσεων, τις τελευταίες μέρες και έχει να κάνει με το λάθος! Το λάθος, αλλά και τον φόβο που προκαλεί η σκέψη ενός επικείμενου λάθους στους νέους -κυρίως- ανθρώπους, που προσπαθούν να κάνουν τις επιλογές τους και να βρουν το δρόμο τους. Ακόμη και σε μικρότερη κλίμακα, σε όχι τόσο σημαντικές περιπτώσεις, όπως οι αποφάσεις ζωής, αλλά σε καθημερινές ασήμαντες καταστάσεις, όπως, ας πούμε, μια λάθος απάντηση, που θα μπορούσε να δώσει ένας μαθητής στη διάρκεια του μαθήματος. Σε κάποιους μαθητές- όχι σε όλους ευτυχώς - η πιθανότητα λανθασμένης απάντησης λειτουργεί καταλυτικά και τους αποτρέπει από οποιαδήποτε δοκιμή. Κάποιοι άλλοι ξεκινάνε, σχεδόν, πάντα λέγοντας: "δεν είμαι σίγουρος γι΄αυτό που θα πω. Είναι μάλλον λάθος. ...".  Είναι και κάποιοι που  την τελευταία στιγμή διστάζουν κι ενώ έχουν πάρει το λόγο μετανιώνουν και λένε: "αφήστε το καλύτερα. Σίγουρα είναι λάθος αυτό που σκέφτηκα!"
Σαφώς δεν έχουν την ίδια βαρύτητα τα θεωρητικά λάθη που έχουν να κάνουν με την όχι σωστή απάντηση σε μια ερώτηση μαθηματικών με τα άλλα,  τα κοινωνικά ή ηθικά λάθη, που έχουν να κάνουν με τις επιλογές  ζωής, αλλά, πιστεύω, πίσω από την αδράνεια μπροστά σε μιαν απόφαση συχνά λανθάνει ο ίδιος παραλυτικός φόβος:  "θα κάνω λάθος"!!! "Θα παρεγκλίνω από το ορθό, θα σφάλω, θα διαφύγω της "κανονικότητας", θα αστοχήσω, στη συνέχεια, αναπόφευκτα, θα υποστώ τις συνέπειες, πιθανόν να μετανιώσω, ίσως να μη μπορώ να επανορθώσω..." 
Πόση αγωνία, πόση αβεβαιότητα και πόσος αβάσιμος φόβος! Αν κάποιος έχει τέτοιες αγωνίες ως νέος, τότε θα τις έχει πάντα, κι αν τις έχει πάντα, τότε μέχρι και την τελευταία του πνοή θα είναι σε θέση να στοχάζεται και να αναθεωρεί...
Ησυχασμό δε θα' χει. Κι αν είναι ποιητής, τότε ίσως  και να γράφει:

Καρπό δεν έκοψα κανένα/από το δέντρο της ζωής,/μονάχα μάζεψα ό,τι βρήκα/να 'ναι πεσμένο καταγής.../... Τώρα γυρίζω και κοιτάζω/και τη ζωή αναμετρώ:/-πόσο μεγάλη ήταν η φόρα,/-πόσο το πήδημα μικρό!   (Κ. Ουράνης)

ή

Λυπούμαι γιατί άφησα να περάσει ένα πλατύ ποτάμι/μέσα από τα δάχτυλά μου/χωρίς να πιώ ούτε μια στάλα./Τώρα βυθίζομαι στην πέτρα./΄Ένα μικρό πεύκο στο κόκκινο χώμα,/δεν έχω άλλη συντροφιά./
Ο,τι αγάπησα χάθηκε μαζί με τα σπίτια/που ήταν καινούργια το περασμένο καλοκαίρι/και γκρέμισαν με τον αγέρα του φθινοπώρου. (Γ. Σεφέρης)

Κι αφού αυτοί οι σοφοί κι ευαίσθητοι, μα ικανοί να συλλογούνται, άνθρωποι τέτοια λόγια έγραψαν, στο δείλι της ζωής τους, τότε γιατί να δειλιάζει κανείς μπροστά στο επικείμενο λάθος μιας επιλογής;
Όποια κι αν είναι η επιλογή, το φθινόπωρο θα βάψει τα φύλλα κόκκινα.
 Λάθος είναι το να μην τολμάς να επιλέξεις και όχι το να τολμάς να κάνεις λάθος.
Άλλωστε αν έχεις τόλμη να λαθέψεις, τότε θα έχεις τόλμη  να διορθώσεις.
[Predictor and Corrector, είναι μια μαθηματική μέθοδος.]
Ενίοτε δε το μέγεθος του λάθους είναι και θέμα πάθους:

"Με τι καρδιά, με τι πνοή,/τι πόθους και τι πάθος,/πήραμε τη ζωή μας· λάθος!/κι αλλάξαμε ζωή."

Πήραμε τη ζωή μας...
Με το μυαλό, με την καρδιά, με λάθος ή χωρίς, πήραμε τη ζωή  στα χέρια μας, για να την πιούμε στάλα, στάλα, στη δίψα του καλοκαιριού... Και το οφείλουμε στον εαυτό μας, όπως το οφείλουμε και στο καλοκαίρι!  Όμως, εκτός από αρετή, θέλει και τόλμη η ελευθερία της βούλησης που, όπως λέει και ο Επίκουρος, οδηγεί τον άνθρωπο στο "ευ ζην"  ή,  συμπληρώνω εγώ, τον οδηγεί όπου αλλού θέλει να φτάσει, αρκεί να γνωρίζει ο ίδιος τον προορισμό που, αν το βρίσκει βολικό, τον ονομάζει ...Ιθάκη!
[...ή Κρήτη ή Ρόδο ή Κέρκυρα ή, πιο γενικά,  Προορισμό!... ;-)
...Τώρα που το ξανασκέφτομαι, ίσως να είναι και ορθότερο αν θεωρήσουμε πως ο προορισμός δεν είναι άλλος τελικά, πάρεξ αυτό το ίδιο το...Φθινόπωρο, που λέει ο ποιητής. Αυτό που θα γκρεμίσει, τελικά, όσα αγαπήσαμε!  Το ερώτημα είναι τι θα βρει να γκρεμίσει αν δεν έχουμε αγαπήσει, αν δεν έχουμε τολμήσει... 
Από την άλλη όμως μπορεί να κάνω και λάθος*...
Μπορεί, όντως, κάτι να μου διαφεύγει της προσοχής... ίσως και λόγω ενδεχόμενου δόλου ή ενσυνείδητης αμέλειας. :) ]

* οι λέξεις: λάθος, λήθη, αληθής είναι ομόρριζες του "λανθάνω" που σημαίνει "διαφεύγω της προσοχής". Το επικούρειο "λάθε βιώσας" δε, σε ελεύθερη μετάφραση, αποδίδεται ως "ζήσε απαρατήρητος", αλλά το νοήμα, έτσι όπως το έθεσε ο Επίκουρος, δεν είναι αυτό που εκ πρώτης αντιλαμβάνεται κανείς...