ΕΚΘΕΣΗ ΠΑΡΩΧΗΜΕΝΩΝ ΙΔΕΩΝ

Η ιδέα που έχουμε για τον κόσμο που μας περιβάλλει, για τους ανθρώπους που συναναστρεφόμαστε, για τον ίδιο μας τον εαυτό, είναι το αποτέλεσμα μιας πολυσύνθετης διεργασίας που έχει να κάνει με τον τρόπο που προσλαμβάνει ο νους μας τα αισθητά αντικείμενα και αντιλαμβάνεται στη συνέχεια ένα σύνολο καταστάσεων, ιδιοτήτων και σχέσεων που  αφορούν σ' αυτά.
Από αυτήν την "κεντρική" ιδέα απορρέει η στάση μας στον κόσμο κι από τη στάση μας στον κόσμο ξεπηδάνε κι άλλες ιδέες που αλληλεπιδρούν τόσο με την "κεντρική" όσο και μεταξύ τους. Αυτό το συνεχές ανακάτωμα ιδεών είναι που  προσδίδει στον καθένα μας, μεμονομένα  ό,τι  λέμε "προσωπική ταυτότητα" και στα έθνη αυτό που λέμε "εθνική ταυτότητα" και ούτω καθεξής.
Θα μπορούσαμε σχηματικά να πούμε πως οι ιδέες είναι τα γεφύρια πάνω στα οποία κινούμαστε είτε για να περιδιαβούμε τον έξω κόσμο είτε για να ενδοσκοπήσουμε, επιχειρώντας κατάδυση στο είναι μας. Είναι, δηλαδή, οι αρμώσεις του είναι και του σκέπτεσθαι κι επειδή, όπως ισχυρίστηκε ο Παρμενίδης στο σύγγραμμά του "Περί Φύσεως",  το είναι και το νοείν είναι ακριβώς το ίδιο, συμπερασματικά οι ιδέες είναι το Α και το Ω τόσο σε ατομικό, όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.
Κατά συνέπεια είναι η βασική προϋπόθεση για οποιαδήποτε καινοτόμο δραστηριότητα  και για οποιαδήποτε αλλαγή. Η  Ιδέα είναι που θεμελιώνει τα οράματα και χαράζει το δρόμο για κάθε λογής κίνημα, ειρηνικό, επαναστατικό, οπισθοδρομικό, αναθεωρητικό, νεωτερικό κι ό,τι, τέλος πάντων, κατά καιρούς εμφανίζεται ... πανδημικά!
 Η ιστορία των Ιδεών, η Γραμματική των Πολιτισμών, ο Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός, είναι πηγές άντλησης  ιδεών για τη διευθέτηση και την  άρση κοινωνικών ακραίων φαινομένων και την επίλυση προβλημάτων ή, εν πάση περιπτώσει, θα έπρεπε να είναι.
 Όπως λέει και ο εγκυκλοπαιδιστής Ζαν Λε Ρον Ντ' Αλαμπέρ, ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς και φυσικούς του 18ου αιώνα και σημαντικός φιλόσοφος του Γαλλικού Διαφωτισμού, στον "προεισαγωγικό λόγο", που έγραψε για την Εγκυκλοπαίδεια, ως συνεπιμελητής του Ντιντερό:

"...Το όφελος που αποκόμισαν οι άνθρωποι διευρύνοντας τη σφαίρα των ιδεών τους, είτε με τις δικές τους προσπάθειες είτε με τη βοήθεια των ομοίων τους, τους οδήγησε στη σκέψη ότι καλό θα ήταν να αναγάγουν σε τέχνη τον ίδιο τον τρόπο απόκτησης των γνώσεων, καθώς και εκείνον της αμοιβαίας μετάδοσης των σκέψεων τους' η τέχνη αυτή βρέθηκε, λοιπόν, και ονομάστηκε λογική. Διδάσκει τη διευθέτηση των ιδεών κατά την πιο φυσική τους τάξη, τη συγκρότηση της πιο άμεσης αλληλουχίας τους, την κατάτμηση όσων περικλείουν έναν μεγάλο αριθμό απλών ιδεών, τη σφαιρική τους εξέταση και, τέλος, την παρουσίασή τους στους άλλους με τρόπον κατανοητό. Σ' αυτό συνίσταται η τέχνη του συλλογισμού, την οποία δικαίως θεωρούμε το κλειδί όλων των γνώσεων μας. Ωστόσο, δεν πρέπει να πιστεύουμε ότι κατέχει την πρωτοκαθεδρία στην τάξη της επινόησης. Η τέχνη του συλλογισμού είναι ένα δώρο που χαρίζει η φύση στα δυνατά πνεύματα' και μπορούμε να πούμε ότι βιβλία που την πραγματεύονται, είναι επωφελή μόνο σ' εκείνους που κάνουν χωρίς αυτά. Παραγάγαμε μια σειρά ορθούς συλλογισμούς, πολύ πριν η λογική, ανηγμένη σε αρχές, μάθει να διακρίνει τους εσφαλμένους ή και, καμιά φορά, να τους καλύπτει κάτω από μια δόλια και απατηλή μορφή.
Χάρη σ' αυτή την τόσο πολύτιμη τέχνη της προσήκουσας διάταξης των ιδεών και της συνακόλουθης διευκόλυνσης της μετάβασης από τη μία στην άλλη, μπορούν κατά κάποιο τρόπο να έρθουν κοντά, μέχρις ενός σημείου, οι πιο διαφορετικοί μεταξύ τους άνθρωποι..."*

Και, συνεχίζω εγώ, όταν διαπιστώνουμε πως οι "πιο διαφορετικοί μεταξύ τους άνθρωποι", στο χώρο της Παιδείας, για παράδειγμα, δε μπορούν με κανέναν τρόπο να έρθουν κοντά, τότε τι να συμπεράνουμε; Πως δεν κατέχουν την πολύτιμη, κατά Ντ' Αλαμπέρ, τέχνη της διάταξης των ιδεών, πως δεν έχουν την ικανότητα μετάβασης από τη μια ιδέα στην άλλη ή πως, εν κατακλείδι, τους λείπουν εκείνες οι  βασικές ιδέες, οι θεμελιώδεις, για να συντελεστεί, επιτέλους, μια ουσιαστική Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση; Μήπως, πάλι, λείπουν τα "δυνατά πνεύματα", αυτά που κατέχουν τη γενικότερη τέχνη του συλλογισμού;  Ποια είναι τα κύρια αίτια της οπισθοδρομικής πορείας  της Παιδείας; Γιατί δεν προοδεύομε στον τομέα αυτόν; Γιατί όσα ακούμε σχετικά με την Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση μοιάζουν περισσότερο με Έκθεση Ιδεών και δη παρωχημένων; Μήπως επειδή οι προτάσεις γίνονται από ανθρώπους της Θεωρίας, ενώ η εφαρμογή τους από ανθρώπους της πράξης; Ποιος κατέχει το ενδιάμεσο στάδιο από τη Θεωρία στην Πράξη και πώς αυτές γεφυρώνονται, για να ξεπεραστούν τα προβλήματα, επιτέλους, στο θέμα αυτό; Τι χρειάζεται για να προοδεύσουμε;
 Όπως προσφάτως, μου είπε ένας φίλος σε σχετική με την ελληνική εκπαίδευση συζήτηση:
Για να προοδεύσεις θέλεις πρόγραμμα, ιδέες, σύστημα, κόπο, σύγκρουση, γνώση, όραμα και εν προκειμένω ξεκινώντας από τη διαπίστωση ότι ΔΕΝ πάει άλλο.

Ποιο από τα παραπάνω είναι αυτό που κυρίως μας λείπει  για να αλλάξει το τοπίο στην Εκπαίδευση;
Ό,τι κι αν συμβαίνει, ό,τι κι αν μας λείπει τελικά, το βέβαιο είναι ένα: ΔΕΝ πάει άλλο!

----------------------------------------------------------------------------------------------------------
*Είναι απόσπασμα, σελίδες 89-90, από το βιβλίο "Προεισαγωγικός Λόγος στην Εγκυκλοπαίδεια", που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις, σε μετάφραση Τιτίκας Δημητρούλια και εισαγωγικά σχόλια Πασχάλη Κιτρομηλίδη.