ΟΝΕΙΡΑ ΟΝΕΙΡΩΝ

"ΕΙΧΑ ΣΥΧΝΑ ΤΗΝ ΕΠΙΘΥΜΙΑ να γνωρίσω τα όνειρα των δημιουργών που αγάπησα. Δυστυχώς, αυτοί για τους οποίους μιλώ σε τούτο το βιβλίο δεν μας άφησαν τις νυχτερινές διαδρομές του πνεύματός τους. Ο πειρασμός να αναπληρώσω κατά κάποιο τρόπο το κενό, καλώντας τη λογοτεχνία να καλύψει όσα έχουν χαθεί, είναι μεγάλος. Κι όμως έχω πλήρη επίγνωση ότι αυτές οι αναπληρωματικές διηγήσεις, που ένας νοσταλγός άγνωστων ονείρων προσπάθησε να φανταστεί, είναι απλώς φτωχές υποθέσεις, χλομές ψευδαισθήσεις, αυθαίρετες προσθέσεις...."

Με αυτή τη σύντομη σημείωση ξεκινά το βιβλίο του "ΟΝΕΙΡΑ ΟΝΕΙΡΩΝ" ο Antonio Tabucchi, που κυκλοφόρησε το 1999, από τις εκδόσεις ΑΓΡΑ σε μετάφραση Ανταίου Χρυσοστομίδη, ενώ στο μότο που προηγείται της σημείωσης γράφει:

"Κάτω από την αμυγδαλιά της αγαπημένης σου, όταν το πρώτο αυγουστιάτικο φεγγάρι προβάλει πίσω από το σπίτι, θα μπορέσεις, αν οι θεοί σου χαμογελάσουν, να ονειρευτείς τα όνειρα κάποιου άλλου"

ΠΑΛΙΟ ΚΙΝΕΖΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ

Πρόκειται, όπως διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο,  για

"...Ένα από τα ελλειπτικά, ποιητικά και γοητευτικά βιβλία του Αντόνιο Ταμπούκι, το οποίο αποτελεί και ένα φόρο τιμής σε είκοσι μεγάλες προσωπικότητες της τέχνης και της λογοτεχνίας που άλλαξαν τη μορφή του κόσμου, ακόμα και όταν δεν μπόρεσαν να αλλάξουν τις διαδρομές των ονείρων τους."

Πράγματι ο Ταμπούκι μας αφηγείται τι ονειρεύτηκαν, ή μάλλον τι υποθέτει πως ονειρεύτηκαν, κάποιο βράδυ προσωπικότητες όπως οι Ραμπελαί,  Καραβάτζιο,  Γκόγια, Κόλεριτζ, Ρεμπώ, Ντεμπυσσύ, Τουλούζ-Λωτρέκ, Πεσσόα, Μαγιακόφσκι, Γκαρθία Λόρκα, Φρόυντ, Τσέχοφ... Είκοσι συνολικά όνειρα περιγράφονται με τρόπο ... ονειρικό και παραμυθένιο. Κρίνοντας δε από το όνειρο του Τσέχοφ, σχετικά με τον οποίον προσφάτως διάβαζα  μια ανθολόγηση του Πιέρο Μπρουνέλλο, ο οποίος από διάφορες επιστολές που έστειλε ο Τσέχοφ σταχυολόγησε, με έναν ιδιαίτερο τρόπο, αυτές που είχαν ως παραλήπτες συγγραφείς, και τις εξέδωσε σε ένα βιβλίο με τίτλο  "Συμβουλές σε ένα νέο συγγραφέα", κρίνω, από αυτό μου το ανάγνωσμα, ότι το όνειρο που  αποδίδει ο Ταμπούκι στον Τσέχοφ δε μπορεί παρά να είναι πραγματικό! Όνειρο πραγματικό(!) λέγοντας,  εννοώ πως είναι πιθανόν να το ονειρεύτηκε στ' αλήθεια ο Τσέχοφ, γιατί ταιριάζει πολύ με αυτά που, από ό,τι φαίνεται στις επιστολές του τουλάχιστον, υπήρχαν μέσα στο κεφάλι του! Και μήπως από κει δεν πηγάζουν τα όνειρά μας; Από αυτά που έχουμε μέσα στο κεφάλι μας, από τις σκέψεις μας, από τους συλλογισμούς μας ή ίσως ίσως και από την καρδιά μας, εκτός πια κι αν είμαστε τύποι απολύτως 'εγκεφαλικοί', όπως λένε μερικοί και εγώ ποτέ δεν κατάλαβα τι ακριβώς  σημαίνει κάτι τέτοιο. Κατάλαβα όμως ότι από τα όνειρα που διάβασα  στο βιβλίο του Ταμπούκι, τα οποία υποτίθεται ονειρεύτηκαν ποιητές, ζωγράφοι, συγγραφείς, άνθρωποι της Τέχνης και του πνεύματος, μου άρεσε πολύ  του Ρεμπώ, που κάνοντας έρωτα με μιαν αγρότισα ανακαλύπτει την αιώνια γυναικεία μορφή, αυτή που του χρειάζεται για να αντλεί διαρκώς την έμπνευση.Μου άρεσε, εννοείται, πάρα πολύ του Τσέχοφ, που παλιότερα για πολύ λίγο, για τόσο όσο διάβαζα  τις επιστολές του προς νέους συγγραφείς, είχα την αίσθηση πως έζησα στο ... κεφάλι του, παρέα με τους ήρωες του που, όπως έγραφε, κατοικούν μονίμως εκεί και δεν ευτύχησαν οι άμοιροι ποτέ να γίνουν ήρωες στα βιβλία ούτε τα δικά του ούτε και άλλων! Μου άρεσαν αυτά όπως και άλλα όνειρα. Αλλά το όνειρο που με γοήτευσε, το όνειρο που ένιωσα να το ζηλεύω και να επιθυμώ να το ονειρευτώ είναι το πρώτο πρώτο όνειρο που υπάρχει στη λίστα των ονείρων  και είναι αυτό που ονειρεύτηκε ο Δαίδαλος! Μάλιστα ο Δαίδαλος. Ίσως επειδή, σε ένα από τα όνειρα, που συχνά με επισκέπτεται,  βλέπω τον κόσμο πετώντας από πάνω του, και είναι όλα πανέμορφα, τα βουνά, τα λαγκάδια, μα περισσότερο από όλα οι θάλασσες, οι γαλάζιες και οι πράσινες θάλασσες, ώσπου, καθώς πετώ, χάνω τελείως τον έλεγχο και μια μυθική δύναμη, με έλκει σε τροχιά σπειροειδή, που καταλήγει στο πιο λαμπρό αστέρι...μα δεν το φτάνω ποτέ, όσες φορές κι αν δω αυτό το όνειρο, επειδή πάντα  ξυπνώ κάθιδρη από την πολλή λάμψη κι από τον πολύ τον ίλιγγο, ενώ είμαι ακόμη στη μέση της σπείρας, στα μισά της διαδρομής και στα μισά του ονείρου...

 Ίσως πάλι, αυτό το όνειρο που είδε ο Δαίδαλος μου άρεσε περισσότερο από τα άλλα, επειδή μου ήταν οικεία τα μορφώματα και τα υλικά του, τα πολύγωνα, οι στροφές, τα σημεία καμπής, τα παιχνίδια  της λήθης στο χώρο και στο Χρόνο.

Αντιγράφω την αρχή, όπως ακριβώς τα λέει ο Ταμπούκι:

"ΜΙΑ ΝΥΧΤΑ, ΠΡΙΝ ΧΙΛΙΑΔΕΣ ΧΡΟΝΙΑ, σε μιά εποχή που δεν είναι δυνατόν να υπολογίσουμε με ακρίβεια, ο Δαίδαλος, αρχιτέκτονας και αεροπόρος είδε ένα όνειρο.

Ονειρεύτηκε ότι βρισκόταν στα σπλάχνα ενός τεράστιου παλατιού, και ότι διέσχιζε ένα διάδρομο. Ο διάδρομος αυτός έβγαζε σε έναν άλλο διάδρομο και ο Δαίδαλος, κουρασμένος και μπερδεμένος, τον περπατούσε στηριζόμενος στους τοίχους. Όταν διέσχισε το διάδρομο βγήκε σε μια μικρή οκταγωνική αίθουσα, από την οποία ξεκινούσαν οκτώ άλλοι διάδρομοι, Ο  Δαίδαλος άρχισε να αισθάνεται ιδιαίτερα καταπονημένος, και την ανάγκη να αναπνεύσει καθαρό αέρα. Μπήκε σε έναν άλλο, μα κι αυτός κατέληγε σε έναν τοίχο. Εφτά φορές προσπάθησε ο Δαίδαλος, μέχρι που, στην όγδοη προσπάθειά του, μπήκε σε έναν μακρύ διάδρομο που, μετά από μια σειρά στροφές και γωνίες, έβγαζε σε έναν άλλο διάδρομο. Τότε ο Δαίδαλος κάθισε σε ένα μαρμάρινο σκαλί και βάλθηκε να σκέφτεται. Στους τοίχους του διαδρόμου υπήρχαν αναμμένοι πυρσοί που φώτιζαν γαλάζιες τοιχογραφίες πουλιών και λουλουδιών.

Μονάχα εγώ είμαι σε θέση να ξέρω πώς βγαίνει κανείς από εδώ, είπε στον εαυτό του ο Δαίδαλος, και το ΄χω ξεχάσει. Έβγαλε τα σανδάλια του κι άρχισε να περπατά ξυπόλυτος στο πράσινο μαρμάρινο πάτωμα. Για να παρηγορηθεί άρχισε να τραγουδά ένα παλιό νανούρισμα που είχε μάθει από μια γριά τροφό, η οποία τον έβαζε για ύπνο όταν ήταν μικρός. Τα τόξα του μακρινού διαδρόμου του  επέστρεφαν τη φωνή επαναλαμβάνοντάς τη δέκα φορές.

Μονάχα εγώ είμαι σε θέση να ξέρω πώς βγαίνει κανείς από εδώ, είπε στον εαυτό του ο Δαίδαλος, και το ΄χω ξεχάσει. [...] "

Στις σελίδες που ακολουθούν το κατ' αρχήν εφιαλτικό όνειρο βρίσκει την 'κάθαρσή' του και τελειώνει όμορφα, δίνοντας από τις λύσεις εκείνη που είναι η πλέον ποθητή.  Τελειώνει έτσι, όπως ακριβώς οφείλουν να τελειώνουν τα όνειρα, τα δικά μας και των άλλων. Πολύ δε περισσότερο,  οφείλουν να τελειώνουν όμορφα εκείνα τα όνειρα που είναι μοιρασμένα και δύσκολα αντιλαμβάνεσαι αν είναι τα δικά σου ή αν κάποιος άλλος τα ονειρεύτηκε.  Γιατί τα όνειρα έχουν τον δικό τους, μυστικό, τρόπο να μπερδεύονται και να σε κάνουν να ξυπνάς με κείνη τη γλυκιά νοσταλγία, σα να έχεις μόλις φύγει  από  αγαπημένη αγκαλιά, για να πετάξεις  -και πάλι μόνος- προς το Σείριο :) ή, έστω προς τη Σελήνη, όπως στο όνειρο του Δαίδαλου... που σε πολλά μοιάζει με το δικό μου...