ΡΗΤΟΡΕΣ ΚΑΙ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΙ ή ΣΤΗΣ ΑΛΓΕΒΡΑΣ ΤΑ ΜΕΡΗ...

Η περίληψη της ομιλίας που υπάρχει στην πρόσκληση της προηγούμενης ανάρτησης ΡΗΤΟΡΕΣ ΚΑΙ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΙ, μου έφερε στο μυαλό μια παράγραφο από το βιβλίο του Michel Serres, "Το φυσικό συμβόλαιο", που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

Συγκεκριμένα, στη σελίδα 88 του βιβλίου του, γράφει ο Serres, κάτω από τον τίτλο: "ΣΤΗΣ ΑΛΓΕΒΡΑΣ ΤΑ ΜΕΡΗ" 

 

Στην τελευταία δεκαετία του δέκατου πέμπτου αιώνα, όλοι οι σύγχρονοι αποδίδουν στον Φρανσουά Βιέτ, (αριστερά), την πατρότητα της Νέας Άλγεβρας, η οποία διακρίνεται από τους αλγορίθμους ή τις πρακτικές υπολογισμού που συνηθίζονταν τον Μεσαίωνα. Ανώτερος δημόσιος υπάλληλος και έμπειρος γνώστης των ελληνικών μαθηματικών, ο εφευρέτης της την λέει Specieuse, από το λατινικό Species, που το μεταφράζουμε Τύπο. Στην αλγεβρική πραγματεία του, η οποία δημοσιεύτηκε στα τέλη του 17ου αιώνα, ο Τζων Ουώλις, (δεξιά), άγγλος αλγεβριστής και αναλυτικός γεωμέτρης, θεωρεί μετά από άλλους πως η Specieuse, του νομικού Φρανσουά Βιέτ προέρχεται από τη συνήθεια των ειδικών του ρωμαϊκού ή του αστικού δικαίου να γράφουν Τίτιος ή Γάιος, Ιωάννης ή Πέτρος, επί παραδείγματι, δηλαδή Ένας, Α ή Β ή Γ, για να δηλώσουν το υποκείμενο μιας νομικής ειδικής περίπτωσης (cas d' espece) και να την περιγράψουν καλύτερα. Το ρωμαϊκό δίκαιο χρησιμοποιεί, λοιπόν, ένα ενικό όνομα, για να προτείνει μια κατάσταση που έχει γενικότητα. Έτσι η άλγεβρα χρησιμοποιεί γράμματα αντί των αριθμών, με τιμές λιγότερο ειδικές από τα ψηφία της αριθμητικής, αλλά μεταβλητές εντός προβλεπόμενων και οριζόμενων ορίων. Πρόκειται για έναν τύπο με την τρέχουσα σημασία, ή για μια espece (είδος) με την έννοια που έχει η λέξη στο δίκαιο. Ο Τίτιος, ένα καθέκαστον το οποίο, αν τολμώ να πω, είναι ικανό να γνωσθεί, ένα άτομο τυπικό και συγκεκριμένο, μεταχειρίσιμο σαν δείκτης, μάλλον άγνωστο παρά γνωστό, απαιτεί να εξατομικευθεί στις συγκεκριμένες περιπτώσεις που έρχονται στα δικαστήρια. Πρόκειται πραγματικά για μια αφαίρεση διαφορετική από την καθολική που χρησιμοποιούν οι γεωμέτρες. Η μετάβαση από την εξίσωση στην επίλυσή της μιμείται τότε τη μετάβαση από το κείμενο στην απαγγελία της απόφασης, από τη νομοθεσία στη νομολογία. Η Specieuse μοιάζει με μια περιπτωσιολογία, με την έννοια μιας γενικής περιγραφής επιμέρους περιπτώσεων. Στο τέλος, στον απολογισμό της διαδικασίας, το χ έχει τιμή 45, όπως η Τιτία ισούται με την Άννα.

Ο Michel Serres φαίνεται πως αποδίδει σε αυτά που έγραψε στο βιβλίο του ο μαθηματικός και νομικός Φρανσουά Βιέτ τον "δικανικό λόγο" που απόκτησε η Άλγεβρα και λέει πως αυτός επηρέασε τους μετέπειτά του, όπως-τουλάχιστον- ισχυρίζεται ο άγγλος αλγεβρίστας Τζων Ουώλις, στη δική του πραγματεία. Επειδή όμως ο λόγος/ομιλία είναι προϊόν του λόγου/σκέψης, (ή τουλάχιστον έτσι θα έπρεπε να είναι...) οφείλουμε να προχωρήσουμε πολύ πιο πίσω από τον 15ο αιώνα και τον Βιέτ και να φτάσουμε στον 5ο π.Χ. αιώνα, στην Αθήνα του Περικλή, όπου στο βήμα των ρητόρων της Δημοκρατίας του χρυσού αιώνα εμφανίζεται για πρώτη φορά ένα σύνολο κανόνων που συνιστούν την τέχνη της πειθούς κι από αυτή γεννιέται η αποδεικτική μέθοδος.

Αλλά περισσότερα "επιχειρήματα" για τη θέση αυτή θα έχουμε την ευκαιρία να ακούσουμε στις 27 του μήνα, στο Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης, από τον Απόστολο Δοξιάδη, που θα μας αποδείξει, όπως λέει και στην περίληψη της ομιλίας που αναγράφεται στην πρόσκληση πως: "...αν οι μαθηματικοί γνώριζαν λίγα περισσότερα για τη γέννηση του δικού τους τρόπου σκέψης, θα άρχιζαν να βλέπουν τους δικηγόρους με περισσότερο σεβασμό ..."