Τετάρτη 22 Ιουλίου 2009

Η ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΤΟΥ ΛΑΒΥΡΙΝΘΟΥ

Από τη μια μεριά, υπάρχει η αναγκαία σήμερα στάση η οποία αντιμετωπίζει την πολυπλοκότητα του πραγματικού με το να αρνείται τα απλοϊκά οράματα, που δεν κάνουν τίποτε άλλο απο το να επιβεβαιώνουν τον τρόπο με τον οποίο έχουμε συνηθίσει να αναπαριστάνουμε τον κόσμο. Αυτό που μας εξυπηρετεί σήμερα είναι ο χάρτης του λαβύρινθου σε όσο το δυνατόν πιο λεπτομερειακή μορφή. Από την άλλη μεριά, υπάρχει η γοητεία του λαβύρινθου αυτού καθεαυτού, το γενονός του να χάνεσαι στο λαβύρινθο και να παρουσιάζεις αυτή την απουσία εξόδου ως την πραγματική φύση του ανθρώπου. Θα θέλαμε, λοιπόν, να εστιάσουμε το κριτικό μας ενδιαφέρον στο διαχωρισμό της μιας στάσης από την άλλη, γνωρίζοντας πάντα ότι δεν μπορούμε να τις διαχωρίσουμε ριζικά. Εκείνος που νομίζει ότι μπορεί να νικήσει τους λαβύρινθους αποφεύγοντας τις δυσκολίες τους μένει απ' έξω...
Είναι η πρόκληση του λαβύρινθου που θέλουμε να διαφυλάξουμε... και να διακρίνουμε από την υποταγή στο λαβύρινθο.

Ίταλο Καλβίνο, 1962
Το παραπάνω απόσπασμα του Ίταλο Καλβίνο, αποτελεί την εισαγωγή στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου "Παράδοξα και Πραγματικότητα: ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΑ ΤΗΣ ΜΙΚΡΟΦΥΣΙΚΗΣ", του Franco Selleri, που κυκλοφορεί απο τις εκδόσεις Σαββάλας, από το 2004 ήδη κι από τότε, υποθέτω, βρίσκεται και στη βιβλιοθήκη μου. Το έχω πιάσει αρκετές φορές, κι άλλες τόσες έχω διαβάσει στο οπισθόφυλλο του πως:
" Ένας τρόπος για να κατανοήσουμε τη φύση της σύγχρονης φυσικής είναι να χρησιμοποιήσουμε ως σημείο εκκίνησης περιγραφές αυτής της επιστήμης που μας παρέχονται από διαφορετικούς επιστημολόγους, όπως οι Popper, Kuhn, Lakatos ή ακόμα και ο Feyerabend. Αυτό το βιβλίο υπογραμμίζει τον αυθαίρετο χαρακτήρα των αντιαιτιακών και των αντιρεαλιστικών επιλογών των θεμελιωτών της σύγχρονης θεωρίας των κβάντα..."!!!
και αμέσως μετά την ανάγνωση του οπισθόφυλλου το ξανάβαζα στη θέση του, κρίνοντας μάλλον πως δεν ήμουν ακόμη έτοιμη για το συγκεκριμένο ανάγνωσμα...
Σήμερα για κάποιους άσχετους λόγους το ξανάπιασα και - για καλή μου τύχη - αυτή τη φορά το άνοιξα κατευθείαν στο πρώτο κεφάλαιο κι εκεί διαπίστωσα πως ο Salleri, για να ξεκινήσει τη συνδιαλλαγή του με τους μεγάλους φυσικούς επιστήμονες και πριν από αυτούς με τους επιστημολόγους που αναφέρονται και στο οπισθόφυλλο, δίνει προβάδισμα στα λόγια ενός μεγάλου λογοτέχνη! Να' τη, λοιπόν, πάλι η Λογοτεχνία να προηγείται της επιστήμης! Προχθές συμπτωματικά διάβασα πως ο Roland Barthes, σε εναρκτήριο μάθημά του, εκεί γύρω στο 1977, ισχυρίστηκε πως "η Λογοτεχνία δουλεύει στα διάκενα της επιστήμης, βρίσκεται πάντα σε καθυστέρηση ή πριν από αυτήν, όμοια με την πέτρα της Μπολόνιας που ακτινοβολεί κατά τη διάρκεια της νύχτας όσα αποθήκευσε κατά τη διάρκεια της μέρας..."!
Τελικά, αφού το λένε τόσοι σοφοί, έτσι ακριβώς θα γίνεται, η Λογοτεχνία, δηλαδή, άλλοτε θα προπορεύεται χαράζοντας τη ρότα κι άλλοτε θα ακολουθεί συμπληρώνοντας όλα εκείνα τα κενά που δημιουργεί η αυστηρότητα των νόμων και των μαθηματικοποιημένων κανονιστικών συμπερασμάτων που προκύπτουν από τις έρευνες, τις μελέτες και τις παρατηρήσεις.
Ευτυχώς που τα αστέρια και η Σελήνη υπάρχουν τόσο για τους επιστήμονες όσο και για τους ποιητές και για τους λογοτέχνες που χτίζουν τους λαβύρινθους και τους διαφυλάττουν.
Όπως και να' χει το σίγουρο είναι ένα: τίποτε δεν υπάρχει έξω από την αμφιβολία, αλλά ακριβώς εκεί υπάρχει και η ουσία...

nobody looks at the moon in the afternoon,
and this is the moment
when it would most require our attention
since its existance is still in doubt
Ιtalo Calvino
Mr. Palomar

2 σχόλια:

  1. Γεια σου nina,

    «τίποτε δεν υπάρχει έξω από την αμφιβολία, αλλά ακριβώς εκεί υπάρχει και η ουσία...»

    Είναι εντυπωσιακή η βεβαιότητα της αμφιβολίας... και η αυτόματη παραπομπή στο γνωρίζω πως δεν γνωρίζω τίποτε...
    Τα παράδοξα, μάλλον, γεννιούνται όταν σταματάμε (να ζούμε…;) για να γνωρίσουμε, όταν δηλαδή τυποποιούμε τη σκέψη ότι σκεφτόμαστε. Είναι μια διαδικασία. Ευτυχώς (για μας) υπάρχουν και άλλες διαδικασίες, όπως η λογοτεχνία, ο χορός, η ποίηση, η ζωγραφική κλπ που μας προσφέρουν αυτά που η λογική δεν μπορεί... και γεμίζουν τα κενά που αφήνει.
    Φαντάζομαι τη λογική σαν το Ν (άπειρο αλλά «φτωχό») και τα υπόλοιπα σαν το R... (πολύ πιο ενδιαφέρον).

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. γεια σου yoyo

    πολύ ωραία η παρομοίωση σου, "η Λογική σαν το Ν", "φτωχό", αλλά φτωχό σχετικά με το R! Από μόνο του είναι κι αυτό ένα θαύμα και μάλιστα είναι η βάση των πάντων, στα Μαθηματικά τουλάχιστον!
    Ε, από κάπου πρέπει να αρχίζει κανείς, από κάτι απλό,βασικό, και μετά να "ανάγει" τα σύνθετα σ' αυτό το βασικό κι αν όχι μετρήσιμο, τουλάχιστον αριθμήσιμο! (κάτι σαν το θέτουμε όπου χ το u κι αναγόμαστε στην προηγούμενη περίπτωση, τέλεια μαθηματική μέθοδος!!!Μου θύμισες το ανέκδοτο με τους μαθηματικούς και τους φυσικούς.Πλάκα έχει!)

    Χωρίς πλάκα πάντως πιστεύω πως έχεις δίκαιο, όλο το ενδιαφέρον βρίσκεται στο μυστήριο του R! Κυρίως δε σε εκείνους τους περίεργους "υπερβατικούς", e, π, που είναι οι μόνοι που γνωρίζω, αλλά οι μαθηματικοί ισχυρίζονται πως υπάρχουν άπειροι τέτοιοι αριθμοί, "απειρότεροι" από τους φυσικούς και τους ρητούς και τους άρρητους...
    Αυτά τα μυστήρια, όντως, έχουν πολύ ενδιαφέρον και μια και μου δίνεις τη σκυτάλη, να πω κάτι ακόμη? Το αποτολμώ...
    Νομίζω όλα όσα αναφέρεις, κυρίως όμως η Λογοτεχνία που μου αρέσει και περισσότερο,καταφέρνει μέσα από όλες τις υπερβάσεις της να κάνει τα άρρητα ρητά... και να καλύπτει τα κενά...και να δίνει στη ζωή μας την πυκνότητα του R!

    ΑπάντησηΔιαγραφή