Πέμπτη 18 Ιουνίου 2009

ΓΑΛΛΟΣ Ή ΕΛΒΕΤΟΣ: ΤΕΛΙΚΑ ΕΧΟΥΝ ΤΟ ΙΔΙΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ

Και, όπως είχα πει από την αρχή, το πολύ ενδιαφέρον υποκεφάλαιο από το βιβλίο Η ΕΠΙΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΟΡΙΩΝ, του Albert Jacquard, θα το αναρτήσω σε δύο μέρη.
Μετά το "ΓΑΛΛΟΣ Ή ΕΛΒΕΤΟΣ" λοιπόν, που είναι η προηγούμενη ανάρτηση και έγινε με αφορμή το ερώτημα ενός φιλομαθούς και ιδιαίτερα οξυδερκούς νεαρού μου φίλου, προχωράω στην "ανάγνωση" του κεφαλαίου, για να δούμε ποια είναι και η θέση του συγγραφέα. Στο μεταξύ είχαμε -παρά το τραγικό συμβάν της δολοφονίας του αστυνομικού -το χρόνο να σκεφτούμε αν είμαστε Γάλλοι ή Ελβετοί ή Ελβετοί με ιδιαίτερη προτίμηση στα γαλλικά κρασιά ή Γάλλοι συλλέκτες ρολογιών ακριβείας κι ανακαλύψαμε διάφορες ιδιαιτερότητες, όπως κάποιες ανεξέλεγκετες βαλβίδες που λειτουργούν ενδεχομένως ως φίλτρα, κι άλλες τέτοιες λεπτές κρυφές ή και λιγότερο κρυφές πτυχές που χαρακτηρίζουν τον καθένα μας.

Περνάω στο βιβλίο, σελίδα 64, εκεί ακριβώς που σταμάτησα, εκεί δηλαδή που οι Γάλλοι προκαλούν σύγχιση και αναστάτωση στην εν πλήρει τάξη ελβετική πόλη.

"Στην αιτιοκρατία, την οποία επιβάλλει η αναγκαιότητα των δυνάμεων που δρουν από τη Μεγάλη Έκρηξη και μετά, αντιτίθεται το τυχαίο, που εισάγει το συμπτωματικό, το απρόοπτο, το αιφνίδιο. ...[...]... Όλα απορρέουν από το ανάκατο παιχνίδι των χαρακτήρων που ορίζουν τον κόσμο μας: μερικοί είναι συστηματικοί και οι πράξεις τους προβλέψιμες, ενώ άλλοι είναι ιδιότροποι, και οι παρεμβάσεις τους τυχαίες. Εντούτοις, όλοι έχουν το ίδιο καθεστώς.
Είναι δυνάμεις ανώτερες από εμάς, και πρέπει να υποτασσόμαστε σ' αυτές. Αφού το τυχαίο εκλαμβάνεται ως συντελεστής της δραματουργίας, υπάγεται τελικά στην ίδια κατηγορία με την αναγκαιότητα και αποτελεί μια από τις δύο όψεις της ειμαρμένης."

Τάδε έφη Albert Jacquard, κι εγώ, τηρώντας τον κανόνα που λέει: "ο καθένας κρατάει ό,τι θεωρεί προσφορότερο", από όλα αυτά κρατάω "το ανάκατο παιχνίδι των χαρακτήρων", και το "κάτω από το ίδιο καθεστώς"

6 σχόλια:

  1. Σχόλια στις δύο τελευταίες αναρτήσεις.

    Η ερώτηση που θέλω να θέσω είναι :
    «Μπορεί κάποιος να διατυπώσει μια θεωρία και να μείνει αντικειμενικός ως προς το αποτέλεσμα?»
    Ο παρατηρητής είναι μέρος της διαδικασίας!

    Μου φαίνεται πως από τις δύο επιλογές της ερώτησης του φίλου σου, η πρώτη (να ψάχνει σχέσεις) έχει περισσότερους «βαθμούς ελευθερίας» από την δεύτερη (να τις καθορίζει).
    Συνέπεια είναι πως οι περισσότεροι βαθμοί ελευθερίας δίνουν μια μεγαλύτερη ευχέρεια ελιγμών αλλά κουβαλάνε (το τίμημα) και μια μεγαλύτερη πολυπλοκότητα και δυσκολία, αντίθετα με τη δεύτερη επιλογή. Η δεύτερη επιλογή φαίνεται να είναι πιο εύκολη αλλά με περιορισμούς.

    Και φτάνουμε στο τυχαίο. Εκτός από τα σημεία που αναφέρεις πως κρατάς, θα προσθέσω και ένα επόμενο:
    «Είναι δυνάμεις ανώτερες από εμάς, και πρέπει να υποτασσόμαστε σ' αυτές.» Έχω την αίσθηση πως το τυχαίο είναι ακριβώς αυτό : ανώτερο από εμάς. Και η υποταγή δεν είναι παθητική αλλά ακριβώς η γνώση του πως και που μπορούμε να κινηθούμε.
    Αν προτιμάς είμαστε γνήσια υποσύνολα του W...(κόσμου) και άρα πάντα θα υπάρχει Χ (του W) που δεν θα μας ανήκει...
    Το καλό είναι πως μπορούμε να δημιουργούμε (άπειρες) συνατήσεις που μας αποκαλύπτουν αυτή την σχέση μας με το όλο και να σχηματίζουμε μια άποψη περί του Χ.
    (ξέφυγα;)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. γεια σου yoyo! Πού χάθηκες?!

    Λοιπόν,ένα ένα θα σου πω τι νομίζω ...
    Αρχικά, νομίζω πως δεν μπορεί κανείς να είναι αντικειμενικός όχι μόνο ως προς το αποτέλεσμα μιας θεωρίας, αλλά ούτε καν ως προς την αρχική της διατύπωση, γιατί όπως λέει και ο Καρλ Πόπερ -και όχι μόνο- οι αρχικές κατευθύνσεις ενός επιστήμονα είναι η συνασταμένη πολλών "υποκειμενικών" παραμέτρων, παιδείας, κοινωνίας ακόμη ακόμη και αυτής της λογοτεχνίας
    ( ας μην τις αναφέρουμε όλες, καταλαβαίνεις...)

    Συμφωνώ για τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζεις τις δύο επιλογές που μπορεί να έχει η ερώτηση του πολύ καλού μου φίλου και πιστεύω πως το "αξίωμα επιλογής" του καθενός -μεταξύ αστείου και σοβαρού- έχει να κάνει με το πόσο...ρέπει στα δύσκολα!

    Ως προς το τελευταίο, yoyo, απλά κάνω ό,τι περνάει από το χέρι μου (και δυστυχώς δεν περνάνε και πολλά), να αποφεύγω την "υποταγή",ακόμη και την ενεργητική, πάσει θυσία!
    (καταλαβαίνεις πως και πάλι αστειεύομαι...)
    Έτσι όπως το περιγράφεις έχει μια πολύ ωραία αλγεβρική δομή, που ταιριάζει και στην (τυποφορμαλιστική) ιδιοσυγκρασία μου. Υπάρχει και η αντίστοιχη γεωμετρική του Νικολάους Κουζάνους (ή Νικόλα ντε Κούζα), γερμανού θεολόγου, φιλόσοφου και μαθηματικού, που στις αρχές του 15ου αιώνα είπε πως το απόλυτο (η απόλυτη γνώση, ο θεός ή κατά τη δική σου διατύπωση ο κόσμος W) είναι ένας κύκλος και εμείς (η γνώση μας, το μέρος της αλήθειας που κατακτούμε) είναι πολύγωνα εγγεγραμμένα στον κύκλο με πλήθος πλευρών αυξανόμενο... Όπως και να έχει όμως, όσο δηλαδή και να αυξήσουμε το πλήθος των πλευρών,
    πολύγωνο θα παραμείνει, όσο και να προχωρήσουμε δηλαδή δε θα το ταυτιστούμε με τον ίδιο τον κύκλο.
    Η διαφορά εμβαδών κύκλου πολυγώνου είναι, ως αλγεβρικό ισοδύναμο, το Χ που λες!
    Κι αν ξεφύγουμε από άλγεβρες και γεωμετρίες και προχωρήσουμε στη φιλοσοφική χροιά, το αντίστοιχο είναι αυτό που είπε ο Τάρτσκι
    "υπάρχει μια διαφορά ανάμεσα στην αλήθεια και στο κομμάτι της αλήθειας που μπορεί να αποδειχτεί"
    κι έτσι τελεολογικά καταλήγουμε για πολλοστή φορά στο αδιέξοδο της μη πληρότητας, που ίσως τελικά να είναι και τα όρια μας. Άραγε έχουμε επίγνωση?!

    Yoyo, από Σεπτέμβρη θα ξεκινήσουμε καινούρια λέσχη ενηλίκων με φυσικούς κυρίους. Αν σε ενδιαφέρει να σου κρατήσω θέση...
    Χαιρετώ κι ελπίζω να σε βολέψει για Ιστορίες Αγνώστων και να τα πούμε από κοντά.
    Νομίζω πως εσείς οι φυσικοί τελικά είσαστε πολύ πιο κοντά στα πράγματα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Επανέρχομαι για να συμπληρώσω κάτι...
    (δεν τελειώνουν με τίποτε αυτά, γι' αυτό θα προσπαθήσω να είμαι σύντομη, πράγμα μάλλον σδύνατο!!!)

    Νομίζω πως όλο αυτό με το W-X ή η διαφορά εμβαδών ή όπως αλλιώς το μετασχηματίζουμε, για να του αποδώσουμε νόημα καταλήγει στο εξής παράδοξο του Κίρκεγκωρ:
    " Το υπέρτατο παρόδοξο της σκέψης είναι η απόπειρα να ανακαλύψει κάτι που -η σκέψη- δεν μπορεί να σκεφτεί"!
    Επίσης ο Κίρκεγκωρ πίστευε πως κανένα σύστημα σκέψης δε μπορεί να εξηγήσει τη μοναδική εμπειρία του ατόμου.
    Με άλλα λόγια, yoyo, τη μοναδική εμπειρία, ας πούμε, του να συζητάω την ερώτηση του πολύ καλού μου φίλου με έναν καλό συνάδελφο!
    Πόσο αντικειμενική είναι η δήλωσή μου αυτή άραγε?

    (ψάχνω κάτι "λεπτομέρειες", για μια εργασία κι έχω διάφορα βιβλία φιλοσοφίας τριγύρω μου, οπότε μπορεί και να επανέλθω...
    αλλά μπορεί και να σας λυπηθώ!
    μόνο που δε στάθηκα-ακόμη-καθόλου στην αναγκαιότητα και τη φύση των περιορισμών που υπάρχουν στη δεύτερη επιλογή ...οπότε έχουμε μέλλον)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Να ρωτήσω κι εγώ κάτι σχετικά με τη φύση του τυχαίου: Υπάρχει ή είναι ευφημισμός για την άγνοια; Η αυτές οι εκδοχές ουσιαστικά ταυτίζονται;
    Καλημέρα...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. καλημέρα και σε σένα ρακάδικο!
    μου θύμισες αυτό που λένε πως έλεγε ο Πλάτωνας, πως δηλαδή όταν έρχονται στον κόσμο οι ψυχές διαλέγουν πως θα πορευτούν, γι' αυτό επινόησαν την Τύχη, να της φορτώνουν μετά τη λάθος επιλογή τους, αν συμβεία να μετανιώσουν γι' αυτό που διάλεξαν!
    Μόνο που ξεφύγαμε τελείως κι αυτό το παραπάνω δεν το ξέρω από έγκυρη πηγή, αλλά έχει και μια δόση αλήθεια, αν σκεφτείς πόσο συχνά ακούμε να λέγεται αυτό το
    "γμ την ατυχία μου!" χχχ

    Τι να σου πω τώρα? Ξέρω γω!
    Άντε το πολύ πολύ να σου δώσω μιαν ευχή να είσαι καλότυχος!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Καλημέρα,

    «Με άλλα λόγια, τη μοναδική εμπειρία, ας πούμε, του να συζητάω την ερώτηση του πολύ καλού μου φίλου με έναν καλό συνάδελφο!
    Πόσο αντικειμενική είναι η δήλωσή μου αυτή άραγε?»

    Ακριβώς εδώ νομίζω πως βρίσκεται και η ουσία...
    Όσο μελετάμε δομές φορμουλαρισμένες με κριτήρια αυστηρά μαθηματικά θα καταλήγουμε πάντα σε θεωρήματα μη πληρότητας και αυτό γιατί ο «κόσμος» είναι πολύ μεγάλος (εκτεταμένος) για να προσεγγιστεί μόνο με θεωρήματα... Μου φαίνεται μεγάλη ματαιοδοξία (αν μη τι άλλο) να θέλουμε να ταυτίσουμε την προβολή με το προβαλλόμενο...
    Μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα ίσως αρχίσουμε να έχουμε αν βάλουμε στο παιχνίδι και άλλα τινά... π.χ. μπορώ (;) να φανταστώ μια μαθηματική γλυπτική ενόργανη ψυχολογία ή μια κοινωνιολογική ποιητική φυσική μαγειρική...
    Η έννοια του πολυεπιστήμονα άλλων εποχών...
    Θυμάμαι τα λόγια ενός καθηγητή μου (μαθηματικών) στο γυμνάσιο «Καλός μαθητής είναι εκείνος που ξέρει και τα μαθήματα και μπιλιάρδο ή ποδοσφαιράκι». (τότε αυτά ήταν της μόδας...)

    Το τυχαίο είναι ο προσδιορισμός της φύσης μας (ευτυχώς).
    Το γεγονός πως υπάρχουν επιλογές και μπορούμε να επιλέξουμε δεν το βλέπω σαν περιορισμό αλλά σαν δυνατότητα. (άσε που έτσι έχει και suspense...)

    ΑπάντησηΔιαγραφή