Τετάρτη 26 Δεκεμβρίου 2018

Μυστικά της συμπάθειας

Ή συμπαθητικά και παρασυμπαθητικά αναγνώσματα

Αν ισχυριστώ πως συμβαίνει κάποιες φορές το βιβλίο που διαβάζω να συνταιριάζει απόλυτα με τα τρέχοντα ζητήματα της ζωής μου, θα βρεθεί τουλάχιστον ένας λογικός άνθρωπος να μου πει πως αυτό που βιώνω είναι ό,τι ακριβώς ανιχνεύω σε κάθε τι που με περιβάλλει.  Αν, για παράδειγμα, νιώθω παράφορο έρωτα για  έναν ψηλό μελαχρινό μουσάτο άντρα, το πιθανότερο είναι οι ήρωες των μυθιστορημάτων που διαβάζω να είναι ψηλοί, μελαχρινοί και μουσάτοι. Μάλιστα εκτός από την ... κοινή τους ειδή, τη θωριά δηλαδή, με τον άντρα που μου έχει κλέψει το μυαλό, τείνουν να παρουσιάζουν πολλές ομοιότητες μαζί του στις κινήσεις, στις στάσεις και στη συμπεριφορά. Αυτό, το παροδικό φαινόμενο, συμβαίνει επειδή το "κλεμμένο" μυαλό έχει την τάση να αντανακλά σαν καθρέφτισμα το είδωλο που το ίδιο έχει πλάσει και το έχει αποδώσει σε έναν άνθρωπο που γνώρισα χθες ή δέκα ή σαράντα χρόνια πριν ή, ακόμη, που δεν έτυχε να γνωρίσω μέχρι τώρα. Άλλωστε, σε φαινόμενα τέτοιας φύσης το τελευταίο πράγμα που λαμβάνει κανείς υπόψη είναι ο μετρήσιμος χρόνος, ο αναγνώσιμος. 

Χθες ολοκλήρωσα την ανάγνωση του ΣΙΝΤΑΡΤΑ, του Έρμαν Έσσε. 
[Δεν το είχα διαβάσει ποτέ πριν, σε αντίθεση με τον Ντέμιαν που κατά καιρούς διαβάζω, σε μια προσπάθεια να δω πόσο έχω αλλάξει, πόσο έχω ωριμάσει δηλαδή, από εκείνη την πρώτη φορά που έπιασα το βιβλίο αυτό στα χέρια μου.] 
Το Σιντάρτα είναι ένα μυθιστορηματικό οδοιπορικό στην αυτοσυνείδηση, στην αναζήτηση του Εγώ, στη συνεχή αναθεώρηση, στον κορεσμό των αισθήσεων, στη σιωπή, στο λόγο, στη σιωπή ξανά μέχρι τον τελευταίο καθαρμό στον ποταμό των γεγονότων, που έχει ως αποτέλεσμα - για τους σοφούς που το βιώνουν - την επίγνωση της απουσίας εαυτού. Το Εγώ εξαφανίζεται για να δώσει τη θέση του σε χιλιάδες πρόσωπα έμβιων και όχι κατ' ανάγκην με ανθρώπινη θωριά, όπως και σε αβιοτικά όντα, όπως οι πέτρες και οι ξερολιθιές...

Ολοκληρώνοντας το Σιντάρτα, δεν έδωσα χρόνο στον εαυτό μου για σκέψη και περισυλλογή, καθώς η στοίβα με τα προς ανάγνωση βιβλία για την περίοδο των διακοπών έχει πολύ ανεβεί. Μεταπήδησα αμέσως στο επόμενο, "Μυστικά της συμπάθειας", του Κωστή Παπαγιώργη, δώρο της καλής μου φίλης, της Νόνας! Καθώς διάβαζα τα πυκνά νοήματα με τις δεκάδες άγνωστες λέξεις του Παπαγιώργη, οι εικόνες του Σιντάρτα πλημμύριζαν το μυαλό μου. Και μαζί τους η δική σου σιωπή. Το άλλο Εγώ, αυτό που αναζητά ... τα κατηγορούμενα(!) που θα το αυτοπροσδιορίσουν, σαν να είναι ο αυτοπροσδιορισμός εφικτός! Ε, όχι φίλε μου, δεν είναι. Εκτός κι αν αποφασίσεις να γίνεις ασκητής. Στυλίτης! Ακόμη και τότε δεν θα έχεις πετύχει τον σκοπό σου. Διαβάζοντας το βιβλίο του Παπαγιώργη, αντλώ επιχειρήματα  και ενισχύω την εικόνα του συλλογικού εγώ, που έπλασε με μαεστρία ο Έσσε στον Σιντάρτα. Ιδού ένα μικρό παράδειγμα:

Ο άνθρωπος εισπνέει  και εκπνέει τον άλλον, συγκροτείται από την παρουσία του, δηλητηριάζεται από αυτήν, φτάνει ως την τρέλα ή τον φόνο, την αγάπη ή την απογοήτευση, αλλά δεν μπορεί να νοηθεί ζωή μιας ψυχής που δεν ζει μέσα στο θέατρο της κοινωνικότητας και της συστηματικής ψυχικής συνενοχής. Το εγώ συγκροτείται σαν άθυρμα του εσύ, σαν θύμα των άλλων. 
Ο άλλος άνθρωπος δεν είναι συγκεκριμένα εκείνος που μοιραία σου βάζει τα γυαλιά, όπως στις περιπτώσεις που κάποιος βρίσκει τον δάσκαλό του ή τον διάβολό του. Στην ζωή του εγώ οι άλλοι προηγούνται. Έχουν δίκιο, δηλαδή, όσοι ισχυρίζονται ότι στην φτωχή γιορτή της ζωής του, ο καθένας μας φτάνει λιγάκι καθυστερημένος. Όντως, όταν θηλάζουμε - το γάλα, το νόημα, την γλώσσα, την ξένη περιουσία - κάποιοι άλλοι είναι οι παλιοί και εμείς οι νεοφερμένοι. Οι νεωστί, οι άρτι. Όσο κι αν το αυγό διδάσκει κάποτε την κότα και ενίοτε καίει το κοτέτσι ολόκληρο, το αυγό είναι υστερόχρονο. Η αρχή έχει γίνει ερήμην του και με  ξένα έξοδα. 

Και τώρα πάω στο ακόμη καλύτερο. Στο πιο δυνατό κομμάτι! Σ' αυτό που πρέπει να βάλει σε σκέψεις εσένα κι εσένα κι εσένα που θέλετε να περιφρουρήσετε το Εγώ σας, ζώνοντάς το με τον ανέφικτο και άκρως εγωιστικό αυτοπροσδιορισμό και πετάτε απ' έξω τον άλλον. Ακούστε φίλοι μου, πολυαγαπημένοι ή και λιγότερο αγαπημένοι, πόσο ωραία αποδίδει ο αείμνηστος Παπαγιώργης το ανέφικτο που επιχειρείτε.

Ο άλλος άνθρωπος είναι ιδρυτής του εσωτερικού μας κόσμου, θεμελιωτής του εγώ μας χωρίς τελετή. Εξ υπαρχής εμφανίζεται σαν απόλυτη συνθήκη.. Αδιάφορο αν κάποτε η συνείδηση απογαλακτίζεται και, έστω για την τιμή των όπλων, σηκώνει μπαϊράκι και δηλώνει, επιτέλους, αυτόνομη, η αλήθεια είναι πως την πονάνε πάντα τα ξένα χέρια που την έπλασαν. Κάθε ψυχισμός "παίρνει πόνο" και σε κάθε αλλαγή καιρού - όπως συμβαίνει με τις εποχές της ψυχής - νιώθει τα παρωχημένα άλγη να επιστρέφουν. [...]
Μόνο αν δεχθούμε ότι η παρουσία του άλλου συγκροτεί το εγώ, το υφαίνει λέξη τη λέξη, νεύμα το νεύμα, βλέμμα το βλέμμα, μπορούμε να έχουμε μια πειστική πρόληψη για τα τεκτενόμενα της ψυχής.

Ισχυρίζομαι πως το επιχείρημα του Παπαγιώργη οφείλει ο καθένας - και δη όποιος διακατέχεται από ψυχικό άχθος - να το σκεφτεί και - γιατί όχι; - να το ενστερνιστεί. 
Και, εν πάση περιπτώσει, ας κάνει με τον εαυτό του ανακωχή, αφήνοντας τους άλλους να τον ... επανιδρύσουν, να τον θεμελιώσουν, να τον ξαναγαπήσουν, να τον συγχωρήσουν, να τον κατακτήσουν... Και πού ξέρεις; Μπορεί ένας καινούριος εαυτός να γεννηθεί!

----------------------------------------
Τελευταίες μέρες του χρόνου, απαιτείται η ... ψυχική ανασκόπηση, ο προβληματισμός για τα τεκτενόμενα, η αυτοκριτική, το χιούμορ, ο αυτοσαρκασμός, η ειρωνία, η μεταφορά, η μετάβαση, το τσαλάκωμα του Εγώ, η αποδοχή του εσύ, του άλλου, του όμοιου, του διαφορετικού, του μικρού, του μεγάλου, επειδή - όπως γράφει και ο Παπαγιώργης - δεν είναι η μεταξύ μας απόσταση που μας τρομάζει! Αντιθέτως, αυτό που μας τρομάζει είναι η εγγύτητα. Τόσο ίδιοι και τόσο διαφορετικοί. Σαν τους ήρωες στα μυθιστορήματα που διαβάζω... Ψηλοί, μουσάτοι, μελαχρινοί! Και αδύνατοι πολύ! :)

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου