Κυριακή 16 Αυγούστου 2009

ΠΟΙΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ;

ΣΚΟΠΟΣ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ να εξελισσόμαστε συνειδητά και σκόπιμα προς μια σοφή, πιο απελευθερωμένη και πιο φωτεινή κατάσταση ύπαρξης' να επιστρέψουμε στην Εδέμ, να συμφιλιωθούμε με το φίδι και να στήσουμε τους υπολογιστές μας ανάμεσα σε άγριες μηλιές. Κατά βάθος, όλοι ξέρουμε μάλλον ότι το πραγματικό μας έργο είναι κάποια μορφή μυστικιστικής εξέλιξης, μια συνένωση με τη θεότητα, με την αγάπη. Όμως καταπιέζουμε δραστικά αυτή την ιδέα γιατί, αν τη δεχτούμε, θα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι οι πολιτικές μας παλινδρομίσεις, τα θρησκευτικά μας δόγματα, οι κοινωνικές μας φιλοδοξίες και τα οικονομικά μας τερτίπια δεν είναι απλώς αντιπαραγωγικά, αλλά ασήμαντα. Η αποστολή μας είναι να αποβάλουμε αυτές τις άσκοπες ενασχολήσεις και να επωμιστούμε πάλι το αρχέγονο φορτίο της ανεξάντλητης έκστασης. Ή, αν δεν γίνεται αυτό, να χτυπήσουμε μια καλή πίτσα με λεπτή ζύμη κι ένα ποτήρι δυνατή μπίρα."
Τομ Ρόμπινς 1991
Το παραπάνω κείμενο, με τίτλο "ΠΟΙΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ;", είναι το τελευταίο κείμενο στο τελευταίο μέρος του βιβλίου "Αγριόπαπιες ΠΕΤΟΥΝ ΑΝΑΣΤΡΟΦΑ" του Τομ Ρόμπινς, που είναι το προτελευταίο βιβλίο του, το οποίο κυκλοφόρησε στα ελληνικά το 2006 από τις εκδόσεις ΑΙΟΛΟΣ. Το τελευταίο βιβλίο του είναι το "Μπι όπως Μπίρα" που κυκλοφόρησε φέτος από τις ίδιες εκδόσεις και είναι ένα παιδικό βιβλίο για μεγάλους ή ένα μεγαλίστικο βιβλίο για παιδιά. Εξαρτάται από το πως θα το δει κανείς. Διαβάζοντάς το, ως παιδί, έμαθα και, ως μεγάλη, ψυχαγωγήθηκα! Ή μπορεί και αντίστροφα. Άλλωστε, όπως διάβασα και σε κάποιο από τα οπισθόφυλλα των βιβλίων του, ο Τομ Ρόμπινς "είναι γνωστός για τα κωμικοσοβαρά μυθιστορήματά του-"τα διανοουμενίστικα" και "αντιδιανοουμενίστικα" ταυτόχρονα". Κι αλλού: "ο λόγος του Ρόμπινς είναι αστείος, σοφός, προκλητικός, ερωτικός, λυρικός και ατίθασος." Κι εγώ συμπληρώνω: κυρίως ΑΝΑΤΡΕΠΤΙΚΟΣ! Κι αυτό είναι που του προσδίδει ιδιαίτερη γοητεία. Γιατί πώς γίνεται να ξεκινάει κανείς με τόση σοβαρότητα την περιγραφή ενός κοινού, πανανθρώπινου, στόχου - κάτι σαν το "συλλογικό ασυνείδητο" του Γιουνγκ- μιλώντας για την αναζήτηση εκείνης της σοφίας που συνεπάγεται με τη σειρά της την αναζήτηση της Εδέμ(!) και αμέσως μετά, λίγες μόλις σειρές παρακάτω να συμβιβάζεται με μια καλή πίτσα με λεπτή ζύμη, συνοδευόμενη από ένα ποτήρι δυνατής μπίρας; Θα συμπλήρωνα, ίσως, πως μασουλώντας την πίτσα και πίνοντας την Πίλσεν μας, θα ταίριαζε πολύ να ξεφυλλίζαμε και το "Μπι όπως μπίρα", δίνοντας ταυτόχρονα και έναν τόνο μελοδραματικής κουλτούρας στην περιγραφή της ιδανικής Εδέμ που συνθέτει ο συνδυασμός "βιβλίο-πίτσα-μπίρα"! Ξέχασα το ίντερνετ!!!
Βιβλία του Τομ Ρόμπινς δεν είχα διαβάσει μέχρι τώρα, ώσπου ο καλός μου φίλος ΔΧ μου είπε πως του αρέσει πολύ ο συγκεκριμένος συγγραφέας. Έτσι αγόρασα τα τρία τελευταία του βιβλία, το "VILLA INCOGNITO" και τα δύο που προανέφερα και μπορώ, ανεπιφύλακτα -μετά από τρία βιβλία που διάβασα αυθωρί και παραχρήμα - να πω πως ο Τομ Ρόμπινς μου αρέσει κι εμένα πολύ. (Διάβασα τρία, επειδή θεωρώ λάθος να κρίνει κανείς έναν συγγραφέα από ένα μόνο βιβλίο του...Όλοι, συγγραφείς και μη, δικαιούμαστε περισσότερες από μια ευκαιρίες.)

Το "Αγριόπαπιες ΠΕΤΟΥΝ ΑΝΑΣΤΡΟΦΑ", ως τίτλος αρχικά, μου έφερε στο μυαλό τον Escher και τους πίνακές του, όπου κάπου ανάμεσα σε ποίηση, μουσική και οπτική (ψευδ)αίσθηση τα (γεωμετρικά) τρίγωνα μετασχηματίζονται σε αγριόπαπιες. Κι από τους μετασχηματισμούς του Escher, η σκέψη μου πέταξε, (καβαλώντας την πλάτη μιας αγριόπαπιας που πετούσε ανάστροφα), στο αδύνατο τρίγωνο του Penroze, αλλά αυτό θα μας πάρει πολύ καιρό μέχρι να το αναλύσουμε, [αν ποτέ καταφέρουμε κάτι τέτοιο], όπως συνήθως συμβαίνει, όταν κάποιος επιχειρεί να περιγράψει, με υπαρκτές λέξεις και τετριμμένες "μεθοδολογίες", οντότητες που δεν υπάρχουν...Από την άλλη σκέφτομαι πως αν αφήσουμε τη σκέψη να μετασχηματίζεται χωρίς κανέναν περιορισμό, χωρίς κανέναν έλεγχο, δε θα σταματήσει ποτέ και, πιθανόν, να μη φτάσει πουθενά. Γι' αυτό χρειαζόμαστε - σχεδόν όλοι- κάποιου είδους καθοδήγηση, που θα μπορούσε, ίσως, να είναι και αυτοκαθοδήσηση, αν όχι "αυτοπεριορισμός", αρκεί να πετυχαίναμε μιαν άλλη ανάγνωση του εαυτού μας, σε περίπτωση που δεν την έχουμε ήδη πετύχει, εννοώ.
Όπως και να' χει, τελικά, ό,τι κι αν αναζητάει κανείς, όπου κι αν το αναζητάει, το πράγμα δεν είναι καθόλου απλό. Ειδικά δε αν γυρεύει το "νόημα της ζωής" μέσα στις μπουρμπουλίθρες του αφρού σε ένα ποτήρι μπίρας, ας πούμε, ή σε μια "ζουμερή δαγκωματιά" σε ένα κομμάτι πίτσας, ας πούμε πάλι, ή στις σελίδες ενός βιβλίου που τον μάγεψε η ηρωίδα του ή σε μυθοπλασίες και νοητικούς ακροβατισμούς που δημιουργεί το μυαλό του χτίζοντας επίγειες Εδέμ(!) ή όπου αλλού μπορεί και θέλει να αναζητάει ο καθένας μας αυτό που αναζητάει. Το βέβαιο είναι ένα: σε μια τέτοια αναζήτηση χρειάζεται "αντιστάθμισμα". Χρειάζεται πάντα ένα -τουλάχιστον- σημείο αναφοράς, που δε μπορεί παρά να είναι ένας άλλος άνθρωπος. Ίσως ακούγεται λίγο κυνικό, έτσι όπως το θέτω, αλλά δεν μπορώ να βρω κάτι καλύτερο, εκτός ίσως από το:
"it takes one to know one", όπως σοφά και συνοπτικά λένε οι Άγγλοι...
Ο διπλανός πίνακας του Escher έχει τίτλο "liberation" κι από όλους τους μετασχηματισμούς του "επιπεδογλύπτη" νομίζω πως είναι αυτός που ταιριάζει περισσότερο με το "Αγριόπαπιες ΠΕΤΟΥΝ ΑΝΑΣΤΡΟΦΑ", όπου τα "μοτίβα" και τα στερεότυπα -τόσο στον πίνακα όσο και στο βιβλίο - σπάνε κι απελευθερώνονται οι δομές και μαζί με αυτές, πιστεύω, απελευθερώνονται και οι άνθρωποι, τουλάχιστον εκείνοι που έχουν το θάρρος να πετούν ανάστροφα.

8 σχόλια:

  1. Γεια χαρά Κατερίνα,

    Επειδή οι διακοπές μου τελείωσαν, λέω «καλό χειμώνα». Εύχομαι να το θεωρείς άκαιρο.
    Πολύ ωραίος τύπος αυτός o Tom Robbins που ομολογώ ότι δεν τον ήξερα και που υπόσχομαι ότι θα τον μάθω καλά. Όμως τσαντίστηκα που υποτιμάει τις πίτσες και τις μπύρες. Εξηγούμε:
    « Η αποστολή μας,» λέει, «είναι να αποβάλουμε αυτές τις άσκοπες ενασχολήσεις και να επωμιστούμε πάλι το αρχέγονο φορτίο της ανεξάντλητης έκστασης. Ή, αν δεν γίνεται αυτό, να χτυπήσουμε μια καλή πίτσα με λεπτή ζύμη κι ένα ποτήρι δυνατή μπύρα.»
    Και αν δεν γίνει αυτό , λέω εγώ, να χτυπήσουμε μια καλή πίτσα με λεπτή ζύμη κι ένα ποτήρι δυνατή μπύρα.

    Αρκεί θα πρόσθετα να χωρίσουμε την πίτσα σε ν κομμάτια όσα και οι διαφορετικές απόψεις για το νόημα της ζωής και να ξέρουμε πως με κάθε κομμάτι που καταβροχθίζουμε βάζουμε μέσα μας και την αλήθεια του.
    Τώρα πια νομίζω ότι ο Θεός, ο Βούδας, ο Αλλάχ, ο διάολος…. δεν ήταν αφελείς να χαρίσουν την αλήθεια σε έναν, τον «περιούσιο», αλλά τη μοίρασαν σε όλους: ¨Άσπρους, μαύρους, κόκκινους, καλούς, κακούς ,αριστερούς, δεξιούς, πλούσιους, φτωχούς…
    Μόνο που οι άνθρωποι , παίρνουν την αλήθεια τους ,το δόγμα τους και σκορπίζουν, αποκλίνουν όπως οι αγριόπαπιες στον πίνακα του Escher.

    Και αν οι αγριόπαπιες πετάξουν ανάστροφα, τι θα συμβεί?
    Αυτό που θα συμβεί όταν όλοι οι άνθρωποι «τσοντάρουν» την αλήθεια τους στην αλήθεια: θα προβάλλει το «νόημα της ζωής.»
    Αυτό ακριβώς κάνει η μπύρα, σαν καταλύτης, μέσα μας όταν έχουμε «ντερλικωσει» όλη την πίτσα: Τις αγριόπαπιες να πετούν ανάστροφα.

    Φάτε λοιπόν πίτσες , ποιείτε μπύρες και μπορεί «να βρείτε την άκρη» σας.
    Σπύρος Στούρης

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Γεια σου Σπύρο

    καλό χειμώνα για σένα, για μένα είναι ακόμη καλοκαίρι και θα είναι μάλλον μέχρι τον ερχόμενο...Ιούνη!
    (υπεραισιόδοξη όπως πάντα χχχ)

    Μια και σκοπεύεις να διαβάσεις τον Ρόμπινς να σου πω πως το "Αγριόπαπιες ΠΕΤΟΥΝ ΑΝΑΣΤΡΟΦΑ", έχει ως πλήρη τίτλο "Τα μικρά κείμενα του ΤΟΜ ΡΟΜΠΙΝΣ Αγριόπαπιες ΠΕΤΟΥΝ ΑΝΑΣΤΡΟΦΑ" και, όπως είναι πλέον αντιληπτό, πρόκειται για "μικρά κείμενα". Αυτό που δε γίνεται αντιληπτό είναι ότι αυτά τα κείμενα: (αντιγράφω από το οπισθόφυλλο) "άλλοτε υμνούν το ροκ των Doors, άλλοτε αποπολιτικοποιούν τη Γκουέρνικα του Πικάσο, άλλοτε θρηνούν το ανγκστ της σύγχρονης λογοτεχνίας και άλλοτε τους τρέχουν τα σάλια για ένα σάντουιτς με ντομάτα ή ένας είδος γυναίκας, της "σερβιτόρας-ιδιοφυυΐας". Συχνά έχουν τα χαρακτηριστικά που βρίσκουμε στα μυθιστορήματά του: ευφάνταστο πνεύμα, μια εύθυμη αναιδή αδιαφορία για τις συμβάσεις, έναν γλυκά πρόστυχο ερωτισμό, μυστικιστική κι έντονα παρατηρητική ματιά και απέραντη αγάπη για τη γλώσσα."

    Συνήθως στα οπισθόφυλλα των βιβλίων διαβάζουμε αυτό που πρέπει να διαβάσουμε για να πειστούμε να τα αγοράσουμε... Στο συγκεκριμένο όμως, νομίζω, υπάρχει μια ειλικρίνεια που συνάδει γενικά με το αντικομφορμιστικό ύφος του συγγραφέα, αν και τα οπισθόφυλλα τα γράφουν οι έμποροι των βιβλίων κι όχι οι ίδιοι οι συγγραφείς (ή κάνω λάθος?).
    Εν πάση περιπτώση, το θέμα είναι ακριβώς όπως παρουσιάζεται στο οπισθόφυλλο, χωρίς να ωραιοποιεί τίποτε και χωρίς να βάζει κανέναν περιορισμό σε κανέναν, θα έλεγα πως κάνει ακριβώς το αντίθετο, δίνει τόσες εναλλακτικές που σου χαρίζει μιαν αίσθηση απόλυτης ελευθερίας, σαν κι αυτήν -υποθέτω- που βιώνουν οι αγριόπαπιες που πετούν ανάστροφα, αφού πρώτα έχουν κατεβάσει μερικά μπουκάλια μπίρας! :)

    Ελπίζω φέτος να κάνεις λέσχη και να τα πούμε στο ΜΠ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Καλημέρα Κατερίνα,

    Θα συμφωνήσω με τον συγγραφέα στο συμπέρασμά του!
    Η πίτσα και η μπύρα είναι ότι καλύτερο σαν αντίποδας της ανεξάντλητης έκστασης...

    Γίνεται να επιλέξει κάποιος την πίτσα και τη μπύρα;

    Κι όμως, οι περισσότεροι αν όχι όλοι μας...

    φευ...

    Θα διαφωνήσω ως προς την ασημαντότητά τους (αν και καταλαβαίνω πως την εννοεί). Δυστυχώς δεν είναι ασήμαντα ως προς τις συνέπειες τους που είναι σοβαρές, δυσάρεστες και επικίνδυνες... (πόλεμοι, πείνα, μόλυνση, ανισότητες κλπ).
    Η προοπτική της πίτσας (με λεπτή ζύμη) δεν ακούγεται και άσχημα...

    Ένα σχόλιο: η αλήθεια δεν είναι δόγμα ούτε δογματοποιείται και βρίσκεται πριν από το λόγο.
    Με αυτή την έννοια όλοι μας τη γνωρίζουμε. Όταν εκφράζεται χάνει την υπόστασή της.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. γεια σου yoyo

    ξέρεις, νομίζω πως δεν υπάρχει κάποιο "συμπέρασμα" με την έννοια που το λες, αν κατάλαβα τι λες.
    Αυτό που αντιλαμβάνομαι εγώ είναι ένας ακραίος σαρκασμός
    (σωστότερα "αυτοσαρκασμός", αφού χρησιμοποιεί 1ο πληθυντικό πρόσωπο) και γι΄ αυτό μου άρεσε άλλωστε το κείμενο. Έχει τη δόση της "αλήθειας" που όλοι μας γνωρίζουμε είτε πίνουμε μπίρα είτε κρασί.
    Αλλά πιστεύεις πως η αλήθεια είναι μία? (τι ρωτάω, αφού διαβάζεις Γιουνγκ...χχχ)

    Θα την κάνουμε τη λέσχη να τα λέμε?

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Γεια και πάλι,

    Φυσικά αυτοσαρκασμός!

    Όσο για την αλήθεια, ήθελα να πω πως είναι άρρητη (λέγοντας πως βρίσκεται πριν από τον λόγο) και όπως ένας άρρητος αριθμός δεν θα ειπωθεί ποτέ ολόκληρος (και άρα δεν θα τον γνωρίσουμε ολόκληρο) κάτι ανάλογο ισχύει (αισθάνομαι) και για την αλήθεια. Δεν μπορεί να ειπωθεί ολόκληρη.
    Τώρα, μία ή πολλές δεν παίζει και πολύ ρόλο (κατά τη γνώμη μου), αυτό το ερώτημα έχει να κάνει περισσότερο με τη θέση που έχει ο ερωτών...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. yoyo, τώρα κατάλαβα τι έλεγες σχετικά με την αλήθεια.
    Ναι, και είναι η θέση του Τάρσκι γύρω από το ΘΜΠ του Γκέντελ κι όχι μόνο, βέβαια, αλλά στην αρχή του μήνα σε λέσχη ανάγνωσης που έκανα στο μαθηματικό σχολείο του παραρτήματος της ΕΜΕ Ημαθίας, σε μια "φιλοσοφική" συζήτηση με τα παιδιά (τα εισαγωγικά στη λέξη φιλοσοφική δεν έχουν να κάνουν με τις γνώσεις και τις δυνατότητες των παιδιών, αλλά με τις αντίστοιχες της υπογράφουσας), ένας μαθητής Λυκείου μου έκανε αναφορά στον Τάρσκι και φυσικά με ξάφνιασε ευχάριστα. Νομίζω πως υπάρχει ένα γενικότερο ενδιαφέρον για τα ζητήματα της "αλήθειας" αναξαρτήτως ηλικίας.

    Διάβαζα πριν το "όλοι οι άνθρωποι είναι φιλόσοφοι" του Πόππερ, όπου λέει κάπου: όποιος αναζητά την αλήθεια πρέπεινα τολμάει να είναι σοφός. Sapere aude!(*) Πρέπει να τολμάει να είναι επαναστάτης στο πεδίο της σκέψης.

    * "τόλμα να είσαι σοφός". Φράση του Οράτιου.(θα την υιοθετήσω!)

    καλό βράδυ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Καλημέρα,

    Κάποια στιγμή κοιτάς προς τα πίσω και τους βλέπεις...

    ...αντιγράφω, λοιπόν, ένα απόσπασμα από το βιβλίο "Πλάτων" του Abel Jeanniere, εκδ. Παπαδήμα, που νομίζω αγγίζει εξαιρετικά το θέμα.

    "
    Η λέξη "αλήθεια" μεσολαβεί ανάμεσα στο ρήμα "μαίομαι" και στο ουσιαστικό "ψεύδος". Το "μαίομαι" θα πει αναζητώ, αλλά η λέξη αυτή σημαίνει "τη φλογερή αναζήτηση του πιο όμορφου ονόματος της πραγματικότητας"· "ψεύδος" είναι το ξεγέλασμα του εαυτού μας, το οποίο σταματά την κίνηση προς το πραγματικό. Η λέξη αυτή μας παραπέμπει στους "εύδοντες" (=τους κοιμώμενους). Πραγματικά είναι δύσκολο να ξυπνήσεις κάποιον, που νιώθει ευχαρίστηση μέσα στην πλάνη.
    Η αλήθεια είναι μια παθιασμένη αναζήτηση, μια "άλη"(=περιπλάνηση) "θεία"(=θεϊκή).
    "

    Στο ίδιο βιβλίο και λίγο πιο κάτω, διαβάζω...

    "
    ...(η γλώσσα) είναι το όργανο, με το οποίο το υποκείμενο εκφράζει κρίσεις...
    ...Και η ικανότητα της διατύπωσης αληθινών κρίσεων λέγεται "σοφία". "

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. yoyo, γεια σου

    Πράγματι το απόσπασμα που παρέθεσες αγγίζει εξαιρετικά το θέμα και στεναχωριέμαι που είμαι εκτός Θεσσαλονίκης (με ένα λάπτοπ και τρία βιβλία μόνο μαζί μου) και δεν μπορώ άμεσα να ψάξω περισσότερα για τις λέξεις που αναφέρεις (έχω την εντύπωση πως και η λέξη "μήτηρ" έχει κάποια σχέση, αλλά επιφυλάσσομαι, μέχρι να γυρίσω στο σπίτι να ψάξω στο λεξικό)

    Σε ευχαριστώ πολύ για τα τόσο ενδιαφέροντα σχόλια.
    (θα το αγοράσω το βιβλίο του Jeanniere, μόλις επιστρέψω)

    ΑπάντησηΔιαγραφή