Σάββατο 21 Νοεμβρίου 2009

ΕΚΘΕΣΗ ΠΑΡΩΧΗΜΕΝΩΝ ΙΔΕΩΝ

Η ιδέα που έχουμε για τον κόσμο που μας περιβάλλει, για τους ανθρώπους που συναναστρεφόμαστε, για τον ίδιο μας τον εαυτό, είναι το αποτέλεσμα μιας πολυσύνθετης διεργασίας που έχει να κάνει με τον τρόπο που προσλαμβάνει ο νους μας τα αισθητά αντικείμενα και αντιλαμβάνεται στη συνέχεια ένα σύνολο καταστάσεων, ιδιοτήτων και σχέσεων που  αφορούν σ' αυτά.
Από αυτήν την "κεντρική" ιδέα απορρέει η στάση μας στον κόσμο κι από τη στάση μας στον κόσμο ξεπηδάνε κι άλλες ιδέες που αλληλεπιδρούν τόσο με την "κεντρική" όσο και μεταξύ τους. Αυτό το συνεχές ανακάτωμα ιδεών είναι που  προσδίδει στον καθένα μας, μεμονομένα  ό,τι  λέμε "προσωπική ταυτότητα" και στα έθνη αυτό που λέμε "εθνική ταυτότητα" και ούτω καθεξής.
Θα μπορούσαμε σχηματικά να πούμε πως οι ιδέες είναι τα γεφύρια πάνω στα οποία κινούμαστε είτε για να περιδιαβούμε τον έξω κόσμο είτε για να ενδοσκοπήσουμε, επιχειρώντας κατάδυση στο είναι μας. Είναι, δηλαδή, οι αρμώσεις του είναι και του σκέπτεσθαι κι επειδή, όπως ισχυρίστηκε ο Παρμενίδης στο σύγγραμμά του "Περί Φύσεως",  το είναι και το νοείν είναι ακριβώς το ίδιο, συμπερασματικά οι ιδέες είναι το Α και το Ω τόσο σε ατομικό, όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.
Κατά συνέπεια είναι η βασική προϋπόθεση για οποιαδήποτε καινοτόμο δραστηριότητα  και για οποιαδήποτε αλλαγή. Η  Ιδέα είναι που θεμελιώνει τα οράματα και χαράζει το δρόμο για κάθε λογής κίνημα, ειρηνικό, επαναστατικό, οπισθοδρομικό, αναθεωρητικό, νεωτερικό κι ό,τι, τέλος πάντων, κατά καιρούς εμφανίζεται ... πανδημικά!
 Η ιστορία των Ιδεών, η Γραμματική των Πολιτισμών, ο Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός, είναι πηγές άντλησης  ιδεών για τη διευθέτηση και την  άρση κοινωνικών ακραίων φαινομένων και την επίλυση προβλημάτων ή, εν πάση περιπτώσει, θα έπρεπε να είναι.
 Όπως λέει και ο εγκυκλοπαιδιστής Ζαν Λε Ρον Ντ' Αλαμπέρ, ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς και φυσικούς του 18ου αιώνα και σημαντικός φιλόσοφος του Γαλλικού Διαφωτισμού, στον "προεισαγωγικό λόγο", που έγραψε για την Εγκυκλοπαίδεια, ως συνεπιμελητής του Ντιντερό:

"...Το όφελος που αποκόμισαν οι άνθρωποι διευρύνοντας τη σφαίρα των ιδεών τους, είτε με τις δικές τους προσπάθειες είτε με τη βοήθεια των ομοίων τους, τους οδήγησε στη σκέψη ότι καλό θα ήταν να αναγάγουν σε τέχνη τον ίδιο τον τρόπο απόκτησης των γνώσεων, καθώς και εκείνον της αμοιβαίας μετάδοσης των σκέψεων τους' η τέχνη αυτή βρέθηκε, λοιπόν, και ονομάστηκε λογική. Διδάσκει τη διευθέτηση των ιδεών κατά την πιο φυσική τους τάξη, τη συγκρότηση της πιο άμεσης αλληλουχίας τους, την κατάτμηση όσων περικλείουν έναν μεγάλο αριθμό απλών ιδεών, τη σφαιρική τους εξέταση και, τέλος, την παρουσίασή τους στους άλλους με τρόπον κατανοητό. Σ' αυτό συνίσταται η τέχνη του συλλογισμού, την οποία δικαίως θεωρούμε το κλειδί όλων των γνώσεων μας. Ωστόσο, δεν πρέπει να πιστεύουμε ότι κατέχει την πρωτοκαθεδρία στην τάξη της επινόησης. Η τέχνη του συλλογισμού είναι ένα δώρο που χαρίζει η φύση στα δυνατά πνεύματα' και μπορούμε να πούμε ότι βιβλία που την πραγματεύονται, είναι επωφελή μόνο σ' εκείνους που κάνουν χωρίς αυτά. Παραγάγαμε μια σειρά ορθούς συλλογισμούς, πολύ πριν η λογική, ανηγμένη σε αρχές, μάθει να διακρίνει τους εσφαλμένους ή και, καμιά φορά, να τους καλύπτει κάτω από μια δόλια και απατηλή μορφή.
Χάρη σ' αυτή την τόσο πολύτιμη τέχνη της προσήκουσας διάταξης των ιδεών και της συνακόλουθης διευκόλυνσης της μετάβασης από τη μία στην άλλη, μπορούν κατά κάποιο τρόπο να έρθουν κοντά, μέχρις ενός σημείου, οι πιο διαφορετικοί μεταξύ τους άνθρωποι..."*

Και, συνεχίζω εγώ, όταν διαπιστώνουμε πως οι "πιο διαφορετικοί μεταξύ τους άνθρωποι", στο χώρο της Παιδείας, για παράδειγμα, δε μπορούν με κανέναν τρόπο να έρθουν κοντά, τότε τι να συμπεράνουμε; Πως δεν κατέχουν την πολύτιμη, κατά Ντ' Αλαμπέρ, τέχνη της διάταξης των ιδεών, πως δεν έχουν την ικανότητα μετάβασης από τη μια ιδέα στην άλλη ή πως, εν κατακλείδι, τους λείπουν εκείνες οι  βασικές ιδέες, οι θεμελιώδεις, για να συντελεστεί, επιτέλους, μια ουσιαστική Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση; Μήπως, πάλι, λείπουν τα "δυνατά πνεύματα", αυτά που κατέχουν τη γενικότερη τέχνη του συλλογισμού;  Ποια είναι τα κύρια αίτια της οπισθοδρομικής πορείας  της Παιδείας; Γιατί δεν προοδεύομε στον τομέα αυτόν; Γιατί όσα ακούμε σχετικά με την Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση μοιάζουν περισσότερο με Έκθεση Ιδεών και δη παρωχημένων; Μήπως επειδή οι προτάσεις γίνονται από ανθρώπους της Θεωρίας, ενώ η εφαρμογή τους από ανθρώπους της πράξης; Ποιος κατέχει το ενδιάμεσο στάδιο από τη Θεωρία στην Πράξη και πώς αυτές γεφυρώνονται, για να ξεπεραστούν τα προβλήματα, επιτέλους, στο θέμα αυτό; Τι χρειάζεται για να προοδεύσουμε;
 Όπως προσφάτως, μου είπε ένας φίλος σε σχετική με την ελληνική εκπαίδευση συζήτηση:
Για να προοδεύσεις θέλεις πρόγραμμα, ιδέες, σύστημα, κόπο, σύγκρουση, γνώση, όραμα και εν προκειμένω ξεκινώντας από τη διαπίστωση ότι ΔΕΝ πάει άλλο.

Ποιο από τα παραπάνω είναι αυτό που κυρίως μας λείπει  για να αλλάξει το τοπίο στην Εκπαίδευση;
Ό,τι κι αν συμβαίνει, ό,τι κι αν μας λείπει τελικά, το βέβαιο είναι ένα: ΔΕΝ πάει άλλο!

----------------------------------------------------------------------------------------------------------
*Είναι απόσπασμα, σελίδες 89-90, από το βιβλίο "Προεισαγωγικός Λόγος στην Εγκυκλοπαίδεια", που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις, σε μετάφραση Τιτίκας Δημητρούλια και εισαγωγικά σχόλια Πασχάλη Κιτρομηλίδη.



4 σχόλια:

  1. ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΘΑ ΕΝΩΣΕΙ ΤΗΝ ΘΕΩΡΕΙΑ ΜΕ ΤΗ ΠΡΑΞΗ!ΠΟΙΟΣ ΓΕΝΝΑΙΟΣ ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΘΑ ΚΑΝΕΙ ΠΡΑΞΗ ΤΑ ΟΡΑΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ,ΕΚΕΙΝΟ ΠΟΥ ΣΙΓΟΥΡΑ ΟΜΩΣ ΞΕΡΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΑΠΕΙΝΗ ΜΟΥ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΩΣ ΠΕ20 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΕΙΝΑΙ ΟΤΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΑΣ ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ "ΠΕΡΙΕΡΓΕΙΑ " ΝΑ ΜΑΘΟΥΝ!ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΙ ΔΕΝ ΚΑΛΙΕΡΓΕΙΤΑΙ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΑΣ Η "ΠΕΡΙΕΡΓΕΙΑ" ΤΟΥ ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ,ΠΩΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΕΤΣΙ ΚΑΙ ΟΧΙ ΑΛΛΙΩΣ? ΕΚΕΙ ΕΙΝΑΙ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΨΑΧΤΟΥΜΕ ΛΙΓΟ!ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΓΟΝΕΙΣ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ ΟΛΟΙ ΜΑΣ ΑΝΕΞΑΙΡΕΤΩΣ!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Καλημέρα κε Δαμουλά.

    Συμφωνώ απόλυτα μαζί σας. Είναι πιστεύω ακριβώς αυτό που θίγετε, η έλλειψη "περιέργειας", δηλαδή, ένα από τα βασικά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε στην τάξη.
    Από την άλλη αυτό το "πάνω από όλα ο μαθητής", που κακώς νοούμενο από τα παιδιά, γίνεται αυτοκαταστροφικό στα χέρια τους, με την έννοια πως δε δέχονται ούτε καν υπόδειξη, για τον τρόπο διαβάσματος τους, θεωρώντας πως κάθε είδους υπόδειξη θίγει την πνευματική τους ελευθερία, έχουμε φτάσει σε κατάσταση που κάθε έλεγχος και κάθε λογική έχει χαθεί!!! Τουλάχιστον έτσι νιώθω εγώ στο σχολείο που διδάσκω και είμαι απολύτως σίγουρη, από τα μηνύματα που παίρνω από συναδέλφους άλλων σχολείων, πως δεν είμαι - δυστυχώς - η μόνη που αντιμετωπίζει τέτοια σοβαρά προβλήματα. Το πρόβλημα είναι γενικό κι εμείς που έχουμε τη δυνατότητα να το αντιλαμβανόμαστε εμπράκτως στην καθημερινότητά του, πιστεύω πως οφείλουμε να παρουσιάσουμε την κατάσταση σε όσους, είτε εκούσια είτε ακούσια, το διογκώνουν, παραπλανώντας ακόμη περισσότερο τα παιδιά που στο βάθος είναι τα θύματα όλης αυτής της ιστορίας.

    καλή βδομάδα

    Υ.Γ. Σε ποιο σχολείο διδάσκετε;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. ΑΣΤΕΡΙΟΣ ΔΑΜΟΥΛΑΣ24 Νοεμβρίου 2009 στις 6:23 π.μ.

    ΚΑΛΗ ΣΑΣ ΜΕΡΑ ΚΑΙ ΚΑΛΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΣΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΚΩΝ ΕΓΚΕΦΑΛΩΝ!!
    ΔΙΔΑΣΚΩ ΣΕ ΙΕΚ ΤΗΣ ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ ΟΑΕΔ ΕΠΙΣΗΣ ΔΙΔΑΣΚΩ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΠΔΣ ΣΤΟ ΛΥΚΕΙΟ ΜΙΚΡΑΣ,ΕΠΑΛ ΒΑΣΙΛΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΑΛΑΜΑΡΙΑΣ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Με το καλό, λοιπόν, σε ένα μόνο σχολείο!

    ...πολύ ωραίο ακούγεται αυτό το "στο ταξίδι των παιδικών εγκεφάλων"!!!
    Πραγματικά περί ταξιδιού πρόκειται, το να μπεις στη σκέψη τους και να καταλάβεις τους φόβους τους, τις αγωνίες τους, τις ανασφάλειές τους, τα αίτια που έχουν ως επίφαση τελικά την αδιαφορία τους ...

    Σήμερα είχα μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση την έκτη ώρα με ένα -θα μου επιτραπεί η έκφραση-"δύσκολο τμήμα" και ήταν μεγάλη τόσο η έκπληξή μου όσο και η χαρά μου με τις απόψεις πολλών παιδιών.
    Φαίνεται πως έπιασε η ευχή που μου δώσατε! :-)

    ΑπάντησηΔιαγραφή