Παρασκευή 16 Σεπτεμβρίου 2011

ΔΕΝ ΕΙΜΑΣΤΕ ΟΙ ΤΡΑΓΙΚΟΤΕΡΟΙ..

"Με σήκωσαν ξημερώματα σχεδόν για να πάω με τον πατέρα μου στο σταθμό. Θα έδιναν εκείνη τη μέρα από διακόσιες δραχμές στον κάθε υπάλληλο - τα πρώτα λεφτά μετά την απελευθέρωση. Εγώ έπρεπε να πάρω τα λεφτά και να τρέξω στο σπίτι, όπου εδώ κι ένα μήνα, μετά το φευγιό των γερμανών, μας έδερνε μια αναπάντεχη στέρηση που πολύ μας είχε κόψει τα φτερά. Απ' το βράδυ έγιναν σχέδια επί σχεδίων γι' αυτά  τα χρήματα. Το συμπέρασμα ήταν πως δε θα 'πρεπε να τα ξοδέψουμε όλα σε τρόφιμα. Χρειαζόμασταν και κανένα ρούχο. Τόσα χρόνια τα πάντα είχαν λιώσει, δεν είχαμε πια ούτε πετσέτες να σκουπιστούμε. Βάλαμε επίσης και μιαν άλλη, πιο γενική, αρχή: στο εξής όχι δανεικά και βερεσέδια. Τα προπολεμικά καμώματα δεν έπρεπε να επαναληφτούν. Θα περνούσαμε μ' αυτά που θα παίρναμε.
Έξω απ' το ταμείο υπήρχε κιόλας μεγάλη ουρά από μουντζούρηδες. Ήταν φανερό πως όλοι είχαν κάνει την ίδια σκέψη: τα λεφτά μπορεί να μην έφταναν για όλους. Τι εμπιστοσύνη μπορούσε να έχει κανείς σε κείνες τις υπηρεσίες; Κι άλλοι πολλοί είχαν τ' αγόρια τους μαζί τους. Η επίσημη δικαιολογία για την παρουσία των παιδιών ήταν πως αυτά θα πήγαιναν πιο γρήγορα τα λεφτά στο σπίτι·   στην πραγματικότητα όμως τα παιδιά είχαν σταλεί σαν πράκτορες απ' τις μανάδες, που φοβόντουσαν, όχι αδίκως, μήπως οι προκομμένοι τους παίξουν τα λεφτά ή τα πιουν.  Άλλωστε, δυο τρεις πόρνες σουλάτσερναν κιόλας απέξω. Είχαν μυριστεί κι αυτές το νέο χρήμα. [...]"

Είναι η αρχή του διηγήματος "Το πεντακοσάρι", του Γιώργου Ιωάννου.  Το διήγημα, αγαπημένο μου ανάγνωσμα, περιλαμβάνεται στη  συλλογή "η σαρκοφάγος", που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ. 
Το κείμενο αυτό αποτελεί για  μένα ένα μικρό θησαυρό για δυο βασικούς λόγους·  την αναγνωστική απόλαυση που, εν γένει, προσφέρει ο Ιωάννου  και,  από την άλλη,  την  απόδειξη  πως δεν είμαστε δα εμείς, οι της σήμερον, οι τραγικότεροι των ανθρώπων. Τον συγκεκριμένο ισχυρισμό επικαλέστηκα τις πρώτες μέρες της λειτουργίας του σχολείου, όταν έπρεπε να μπω στην τάξη και να αντιμετωπίσω τις έντονες διαμαρτυρίες των μαθητών. Οι δυσκολίες λειτουργίας, λόγω πολλών και "ανεξιχνίαστων" σφαλμάτων, πολλαπλασιασμένες  από τον μεγεθυντικό και ενίοτε παραμορφωτικό φακό των ΜΜΕ, μετέτρεψαν αρκετούς μαθητές σε οργισμένους  βαλκάνιους. Μερικοί από αυτούς δεν δίστασαν, κατά τον Αγιασμό της Δευτέρας, αμέσως μόλις ο παπάς τελείωσε τον ψαλμό του,  να επιτεθούν λεκτικά στους παρατεταγμένους καθηγητές, που μαζί με τους μαθητές περίμεναν ασκεπείς, εκτεθειμένοι στον δυνατό ήλιο, να ακούσουν  τον καθιερωμένο λόγο από τον επίσημο εκπρόσωπο της τοπικής αρχής και, τέλος, το καλωσόρισμα από τον -καινούριο-  Διευθυντή του σχολείου. "Πώς θα κάνουμε μάθημα χωρίς βιβλία;", φώναξαν καναδυο. Θα μου σπάραζαν την καρδιά, πράγματι,  αν δεν γνώριζα πως οι συγκεκριμένοι μαθητές,  κάτω από κανονικές συνθήκες, καμιά σχέση και επαφή με τα βιβλία δεν έχουν. Έλα όμως που οι συνθήκες τώρα δεν είναι κανονικές και, όπως σχεδόν όλοι γνωρίζουμε, άλλοι από πείρα και άλλοι  θεωρητικά, όταν οι συνθήκες είναι ακανόνιστες, τότε η ούτως ή άλλως δύσκολη δυνατότητα πρόβλεψης και διευθέτησης προβλημάτων δυσκολεύει ακόμη περισσότερο. Σε τέτοιες περιπτώσεις ο καθείς και τα όπλα του, ανάλογα με τη θέση, την ισχύ, τη γνώση, την ικανότητα, την πρόθεση, την πίστη, τον σκοπό και τον στόχο του. Ποιος είναι ο στόχος και ο σκοπός του δασκάλου που, ελέω θεού, βρίσκεται  ενώπιον των ορθώς αγανακτισμένων, αλλά και επιμελώς παραπλανημένων μαθητών;  Προσπαθώντας να βρω απάντηση που  πρωτίστως θα  ικανοποιούσε εμένα   και εν συνεχεία  θα έπειθε τους μαθητές μου, προτίμησα να επικαλεστώ την τραγικότητα του είδους μας, με αναφορές στην ιστορία της ανθρωπότητας.   Ή μη τι άλλο η επίγνωση της συγκεκριμένης, πλην αναφομοίωτης από πολλούς γνώσης, μετριάζει  την αυτολύπηση, το ύπουλο συναίσθημα  που συχνά κατακλύζει τις εφηβικές - και όχι μόνο - ψυχές, αφήνοντας περιθώρια σε άλογες συμπεριφορές, όπως ξεσπάσματα οργής κατά παντώς ... ανευθύνου, γιατί σίγουρα, εν προκειμένω, την ευθύνη για τις ελλείψεις και τις ολιγωρίες δεν φέρουν οι διδάσκοντες . Η αντιπαράθεση δε, που ούτως ή άλλως υποθάλπεται, αποδυναμώνει τις ήδη αποδυναμωμένες μάζες μαθητών, γονέων και εκπαιδευτικών και οξύνει τα προβλήματα.  Με τέτοιες σκέψεις μπήκα την πρώτη μέρα στην τάξη και, όπως ήταν αναμενόμενο, αντιμετωπίστηκα από κάποιους, ελάχιστους ευτυχώς, καινούριους μαθητές ως εκπρόσωπος του κατεστημένου που η οργισμένη εφηβεία τους καλεί να χτυπήσουν. Δεν μου πήρε περισσότερο από ένα δεκάλεπτο να μεταπείσω τους επικριτές του συστήματος - άρα κι  εμού αυτοπροσώπως, αφού στα μάτια τους το εκπροσωπώ - πως δεν είμαστε εμείς οι τραγικότεροι των ανθρώπων.  Το υπόλοιπο της πρώτης ώρας στη συγκεκριμένη τάξη κύλησε με ένα μαθητικό κοινό που παρακολουθούσε, με ανοιχτό κυριολεκτικά στόμα, πώς τα Μαθηματικά καλλιεργούν την κριτική σκέψη, τη γλώσσα, την ικανότητα κωδικοποίησης και αποκωδικοποίησης  των συμβόλων και των ... συμβόλων. Όταν έχουμε να ασχοληθούμε με τόσο ουσιαστικά πράγματα όπως είναι η κατάκτηση της γνώσης της κατάκτησης της γνώσης, τότε οι ανούσιες αντιπαραθέσεις μεταξύ δασκάλων και μαθητών τελικά, όπως αποδεικνύεται στην πράξη, περιττεύουν. 

Ο Γιώργος Ιωάννου είναι ένας από τους συγγραφείς που καταγράφει την τραγωδία του ανθρώπινου είδους με χιούμορ και αμεσότητα.[1] Στο δίηγημα "Το πεντακοσάρι", την αρχή του οποίου έγραψα στην αρχή της ανάρτησης,  περιγάφει πώς, εν τέλει, οι προκομμένοι, βρήκαν τον τρόπο τους και να τα πιουν και στην κυρά τους να γυρίσουν  με καμπόσα τρόφιμα.. Δεν εφάρμοσαν και την πλέον νομότυπη μέθοδο, αλλά, μέσα στην τραγικότητα της εποχής τους,  κατάφεραν μ' αυτό το ανέλπιστο επίδομα να ικανοποιήσουν τόσο τις προσωπικές όσο και τις οικογενειακές τους ανάγκες. Εν πάση περιπτώσει, διαβάζοντας τέτοια πεζογραφήματα αντλεί κανείς δύναμη και αισιοδοξία και βρίσκει αποτελεσματικούς τρόπους να αντιμετωπίζει τις ανομοιογενείς και ποικιλόμορφες ομάδες μαθητών. Ας μη χάνουμε το θάρρος μας. Άλλωστε, όπως μου έγραψε και  ο φίλος μου ο Δημήτρης, "Θαρσείν χρη". [2]

--------------------------------------------------------------------------------------------------
[1] Λογοτεχνικού τύπου προσέγγιση για τα πεζογραφήματα του Γιώργου Ιωάννου, υπό τον τίτλον "η σαρκοφάγος", μπορείτε να διαβάσετε, αν πατήσετε εδώ
 [2] "Θαρσείν χρη, ταχ' αύριον έσετ' άμεινον", δηλαδή "χρειάζεται θάρρος, ίσως το αύριο είναι καλύτερο", μια φράση που είπε ο ραδιούργος Οδυσσέας,  σίγουρα απαιτεί προσεκτική ανάγνωση και σωστή αποκωδικοποίηση .. :) όπως και όλες οι φράσεις που με τον χρόνο, λόγω παραφθοράς -ή όπως εδώ λόγω αποκοπής του "τάχαμ δήθεν -,  μετατρέπουν την εικασία σε βεβαιότητα.

10 σχόλια:

  1. Πολύ ωραίο άρθρο! μπράβο... φαντάζομαι ότι μερικοί ελάχιστοι συνάδελφοι θα κλείνανε πονηρά το μάτι στα επαναστατημένα. Μας έλειψες, καλή σχολ χρονιά!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Γεια σου Στράτο!
    Σ' ευχαριστώ. Κι εσείς μου λείψατε.

    Τις ευχές μου για καλή χρονιά σε όλους μας.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Επίσης, Μάκη!
    (προς το παρόν περιμένω ακόμη να τοποθετηθώ και ο καιρός περνάει..με έχει πιάσει άγχος. Πότε θα γνωρίσω τους καινούριους μου μαθητές, πότε θα αναπτύξω σχέση εμπιστοσύνης μαζί τους, πότε θα προλάβω να σχεδιάσω καινοτόμες δραστηριότητες, αφού για να κάνω κάτι τέτοια πρέπει να πιάσω πρώτα τον σφυγμό των παιδιών, δεν ξέρω...κατά τα άλλα καλή χρονιά...)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Καλό κουράγιο και τη χρονιά αυτή ! Να είσαι γερή και να μας ανοίγεις δρόμους και κανάλια διαφυγής μέσα απο αποκωδικοποιήσεις , που μ έκανες ν αγαπήσω και ν αναζητώ.
    Μην ανησυχείς, θα βρεις τρόπους...."Θαρσείν χρη"

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Ελένη, σε ευχαριστώ πάρα πολύ.
    Αν πράγματι εξαιτίας μου αγάπησες τις "αποκωδικοποιήσεις", χαίρομαι όσο δεν φαντάζεσαι.
    Ειλικρινά είσαι βάλσαμο.

    Καλή χρονιά σε σένα και στο ανανεωμένο και όπως πάντα ιδιαίτερα ενδιαφέρον ιστολόγιό σου.

    Και πάλι σ' ευχαριστώ για την ενθάρρυνση. :)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. ασκεπείς, εκτεθειμένοι στον δυνατό ήλιο

    κάποτε φορούσαν και πηλήκια
    ................

    Και η Τροία έπεσε στο τέλος αλλά
    αυτή τη φράση δεν την είπε ο Οδυσσέας,
    όπως λέει το ΓΕΣ αλλά ένας ταπεινός βοσκός,
    ονόματι Κορύδων

    Διαδραστική μίξη έφερε η δίχρωμη ανάρτηση :-)

    http://ergotelemata.blogspot.com/2011/09/blog-post_24.html

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. @Michalis
    :))))))))))))))))

    Εξαιρετικό το σχόλιο σου!
    Εκτός από το "τάχα" που μετέφρασα μεν λάθος, αλλά με πολύ βολικό τρόπο για την ανάπτυξη του θέματός μου, θαρρώ πως και το "άμεινον", που εξέλαβα ως επίθετο είναι επίρρημα, με αποτέλεσμα να κάνω λάθος στην ήδη λαθεμένη μετάφραση του ΓΕΣ!
    Τώρα, παρόλο που σε πιστεύω απόλυτα, εμπιστευόμενη τις ειδικές σου γνώσης και την εκτενή σου έρευνα για τον "δικαιούχο" της εν λόγω ρήσης, θα μου επιτρέψεις να μη θέλω να την αποδώσω στον Κορύδονα-Κορύδαλο και στον Θεόκριτό του, που τους γνωρίζεις εσύ και λίγοι όμοιοί σου, αλλά στον Οδυσσέα και στον Όμηρο, που είναι αίωνια σύμβολα κι οι δυο, γνωστά ακόμη και σε ένα μωρό!
    Ποιητική αδεία λοιπόν, και παρόλο που ο φιλόγογος σύζυγός μου φωνασκεί "Θεόκριτος", έχοντας κάνει μόλις χρήση antiquarium :)
    θα αφήσω το θέμα ως έχει :)))

    Σ' ευχαριστώ για τις διορθώσεις, υποδείξεις, συμπληρώσεις, ελπίζοντας πως θα συνεχίσεις να επιμελείσαι τα κείμενά μου..)
    ἐλπίδες ἐν ζωοῖσιν...

    Ίσως θα έπρεπε να στείλεις υπόμνημα και στο ΓΕΣ..
    Την θερμή μου εκ Βορέως καλημέρα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. με μια δοτική προσωπική γίνεται
    κατανοητότερο το επίρρημα
    και ριμάρει και η πρόταση :-)

    τάχ᾽ αὔριον ἔσται σοι ἄμεινον

    (ἵνα εὖ σοι γένηται)

    Δέχομαι το argumentum ad populum
    (αφού έτσι αρέσει στους πολλούς)
    όσο και το argumentum ad pudorem
    (ντροπή να κρύβονται βουκολίσματα
    πίσω από επικά συνθήματα)

    Θα κρατήσω όμως το δικαίωμα
    να πιάνω και εγώ ποιητική αδεία
    στο στόμα μου νοήματα
    της Αριθμοτεχνίας :-)

    να εξαιτίας σου βρήκα και μία λέξη
    εναλλακτική για τους μαθηματικούς,
    τους αριθμοτεχνίτες!

    Καλημέρα :)

    ΑπάντησηΔιαγραφή