"UTOPIA"

Το 1516 ο Τόμας Μουρ, άγγλος δικηγόρος, φιλόλογος, συγγραφέας και πολιτικός στο μυθιστόρημά του, στο οποίο περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια τη ζωή σε ένα φανταστικό νησί, δίνει τον τίτλο "Utopia". Στην Utopia οι ριζοσπαστικές καινοτομίες στους θεσμούς και στα ήθη δημιουργούν ένα τέλειο Κράτος. Η απουσία ιδιωτικής περιουσίας, η κρατική ρύθμιση της οικονομίας, η θρησκευτική ανοχή, η πολιτική ελευθερία, η απόδoση αξιωμάτων μέσω ψηφοφορίας, ο επαναπροσδιορισμός του ρόλου της οικογένειας, η οποία αντικαθίσταται από τους κοινωνικούς θεσμούς και άλλες τέτοιες καινοτομίες χαρακτηρίζουν τη δομή της κοινωνίας σ' αυτό το επινοημένο νησί.

Σε ό,τι αναφέρεται παραπάνω αναγνωρίζει κανείς το λειτουργικό πλαίσιο της πλατωνικής ιδανικής πολιτείας, από την οποία επηρεάστηκε ο Μουρ, όπως είχε δηλώσει και ο ίδιος.

Το αφηγηματικό μοντέλο του Μουρ, δηλαδή το φανταστικό ταξίδι σε έναν ανύπαρκτο κόσμο, ο οποίος περιγράφεται εκτεταμένα σε κάθε του λεπτομέρεια, γίνεται η αφετηρία ενός νέου φιλοσοφικού-λογοτεχνικού ρεύματος, που ονομάζεται ουτοπικό, φανταστικό-επιστημονικό και επαναλαμβάνεται σε δεκάδες (ή και εκατοντάδες) παραλλαγές, όπως το Νέα Ατλαντίδα του Σερ Φράνσις Μπέικον κ.ά.


"...Επειδή όλα αυτά τα έργα χαρακτηρίζονται από την αδυνατότητα υλοποίησης τους, ο όρος "ουτοπία" έχει καταλήξει να υποδηλώνει στο καθημερινό λεξιλόγιο οποιαδήποτε ευγενή και ελκυστική ιδέα, η οποία όμως δεν είναι στην πραγματικότητα εφικτή.

Αναφορικά με τη χρησιμότητα μιας ουτοπιστικής σκέψης, η σύγχρονη κουλτούρα έχει εκφράσει διαφορετικές και μερικές φορές αντίθετες στάσεις. Υπέρ της γονιμότητας ενός ελεύθερου φανταστικού σχεδιασμού τάχθηκε ο Ρουσσώ και ο ίδιος συγγραφέας μιας παιδαγωγικής ουτοπίας (Αιμίλιος), ο οποίος παρατήρησε ότι οι "ρεαλιστές εχθροί της ουτοπίας, με τη δικαιολογία ότι θέλουν να πετύχουν μόνον αυτό που είναι εφικτό, καταλήγουν να υποστηρίζουν μόνον αυτό που κάνουν". Ωστόσο ο Καντ ήταν εκείνος που επεξεργάστηκε μια πραγματική θεωρητική δικαιολόγηση: η ουτοπία, παρ' όλο που δεν διαθέτει την υποστήριξη της εμπειρίας και του εφικτού, έχει ωστόσο, καθήκον να παράσχει μια κατεύθυνση προς τη λογική, προβλέποντας μέσω μιας φανταστικής οδού τα πιθανά σενάρια του μέλλοντος. ..."

όπως γράφει ο Ubaldo Nikola, στο βιβλίο του "Άτλας της Φιλοσοφίας", σελίδα 276, κι αν παραβλέψουμε την όχι ιδιαίτερα επιτυχή μετάφραση και εστιάσουμε στην αναφορά που γίνεται στον "Αιμίλιο" του Ρουσσώ, γνωρίζοντας πως το έργο αυτό αποτέλεσε, επί μακρού, και -μερικώς- συνεχίζει να αποτελεί πρότυπο εκπαιδευτικό μοντέλο, καταλαβαίνουμε πως το ιδανικό της εκπαιδευτικής πράξης, όμοια με την ιδανική πολιτεία, παρόλο που δεν υποστηρίζονται από την εμπειρία και το εφικτό, όπως είπε ο Καντ, ουτοπικά θα μας οδηγήσουν μέσω μιας φανταστικής οδού στα σενάρια του μέλλοντος!
Από τη Γη στη Σελήνη! Από τις θεωρητικές μηχανές Turing στους Η.Υ.. Από την ανταγωνιστική και αντιπαραθετική σχέση καθηγητών - μαθητών στην αρμονική συνεργασία και τη δημιουργική σύμπραξη!
Και επειδή το ταξίδι στη Σελήνη δεν είναι πλέον ουτοπικό, η πρακτική λειτουργία των μοντέλων του Turing επίσης, (αλλιώς τι χειρίζομαι εγώ αυτή τη στιγμή! :) ), θέλω να πιστεύω πως και οι συνθήκες στα σχολεία σύντομα θα γίνουν τέτοιες που η ευρύτερη κοινωνία θα οφελειθεί τόσο μακροπρόθεσμα όσο και βραχυπρόθεσμα.
[Αρκεί να καταλάβουν και οι αρμόδιοι, πως με μικροπολιτικές δηλωτικές του στυλ "πάνω από όλα ο μαθητής", κατά το "ο πελάτης έχει πάντα δίκαιο", διογκώνουν τα υπάρχοντα προβλήματα.]

Και για να κλείσω την καθόλα ουτοπική ανάρτησή μου, να συμπληρώσω πως ο Μουρ, συνέθεσε τη λέξη "Utopia", από τις αντίστοιχες ελληνικές "Ευτοπία"(Eutopia), δηλαδή 'Ευ+Τόπος' που πάει να πει "καλός τόπος" και "Ουτοπία"(Outopia), δηλαδή 'Ου+Τόπος', που πάει να πει πως δεν υπάρχει τόπος.
Η εννοιολογική συνισταμένη των δύο λέξεων, προφανώς, δηλώνει πως δεν υπάρχει αυτός ο καλός τόπος, αλλά, προσωπικά, συμμεριζόμενη τις απόψεις των Ρουσσώ και Καντ, πιστεύω πως ο τόπος αυτός, ο καλός, υπάρχει!
Υπάρχει και οφείλουμε να τον αναζητούμε διαρκώς, ξεπερνώντας τα Α-τοπήματα, που δημιουργούν οι πραγματικές συνθήκες.

[...θέλω να ευχαριστήσω όσους, έστω και εν αγνοία τους, έστω και ουτοπικά,
με βοηθούν και με υποστηρίζουν ... :) ]