ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΠΕΘΑΙΝΕΙ..

Εγώ, το σχολείο, πεθαίνω
Του ΓΙΑΝΝΗ ΜΑΝΟΥΣΑΚΗ*

Τέσσερις σχολικοί τοίχοι που περικλείουν το τρυφερότερο των γήινων εκείνων όντων που έχουν ήδη μετακομίσει σ' ένα νέο πλανήτη, αυτόν του καταναλωτισμού, του ατομικισμού, της γενικευμένης αδιαφορίας, της τιποτένιας καθημερινότητας.

Ο άνθρωπος δεν θέλει πια τα δένδρα, τα βουνά, την ελευθερία, την ηρεμία... Προτιμά τη σχιζοφρένεια του χρήματος, που έγινε αυτοσκοπός. Το σχολείο, όπως όλα, παραδόθηκε σ' αυτή τη λογική. Τα διπλώματα απονέμονται με μοναδικό σκοπό να γίνει το άτομο πιο κερδοφόρο. Η παρεχόμενη γνώση περιορίζεται στο ελάχιστο που χρειάζεται για την άσκηση επαγγέλματος. Οι παιδαγωγικές δραστηριότες επαναλαμβάνονται μηχανικά και ανέκφραστα. Ενα σχολείο χωρίς βάθος, πάθος και όραμα. Η εικόνα της ίδιας της κοινωνίας. Μέσα σε όλα αυτά πού είναι «η παιδεία» όπως την όρισαν οι αρχαίοι; Χάθηκε. Πού είναι ο άνθρωπος; Χάθηκε. Ο σκοταδισμός επανήλθε δριμύτερος με νέο πρόσωπο. Αυτό της σύγχρονης ημιμάθειας. Προκλητικός και ύπουλος. Σωκράτης, Αριστοτέλης, Ευκλείδης, Θαλής... Τα πνευματικά τους ιμάτια διαμελίστηκαν και παίχτηκαν στα χρηματιστήρια του κόσμου. Τέσσερις αιώνες Τουρκοκρατίας δεν μπόρεσαν να σβήσουν το κερί του Κρυφού Σχολειού. Μερικά χρόνια διεφθαρμένης ελληνοκρατίας ήταν αρκετά να γυρίσουν ανάποδα τις πιο καλοκρεμασμένες λάμπες. Να φτάσουν μια ένδοξη χώρα να έχει τον ήλιο χωρίς το φως.

Ομως δεν είναι μονάχα η λογική των αγορών που ροκανίζει τα σωθικά της παιδείας. Οι παιδαγωγικές μέθοδοι, επιφανειακές και απάνθρωπες, θυμίζουν τον Pavlov στα πειράματα με τα σκυλιά. Ζάχαρη για τη σωστή απάντηση, ηλεκτροσόκ για την κακή. Προσθέστε την αποπροβάτωση της πολιτείας, τα κακογραμμένα βιβλία, τους βαριεστημένους καθηγητές. Και το μείγμα γίνεται εκρηκτικό. Υπάρχουν και τα υπόλοιπα. Θέλετε να διαπιστώσετε πώς ο νέος μαθαίνει να σέβεται τη δημόσια περουσία; Δείτε τα πεταμένα βιβλία στους δρόμους όταν κλείνουν τα σχολεία. Γιατί αυτά τα βιβλία δεν επιστρέφονται, όπως γίνεται στην υπόλοιπη Ευρώπη; Ρωτήστε τα κυκλώματα που τα εμπορεύονται. Πώς οι μαθητές ευαισθητοποιούνται στην οικολογία; Μετρήστε τα δένδρα στα σχολικά προαύλια. Γιατί δεν σέβονται τα σχολικά κτίρια; Πρόκειται για κακόγουστες κατασκευές που προκαλούν. Γιατί οι νέοι είναι βίαιοι, χρειάζονται ψυχολόγο; Ανία και πίεση μέσα σ' ένα παιδαγωγικό τούνελ, που βγάζει σε μια κοινωνία που κανείς δεν ανέχεται πια.

Συμπληρώστε το όλο θλιβερό θέαμα με τα φαρμακερά βέλη της σχολικής αυλής: επιμελής, αμελής, ανίκανος, έξυπνος, καθυστερημένος, αλήτης, βίαιος... Χαρακτηρισμοί που κολλάνε, σαν τσίχλα στο παπούτσι, στο κάθε παιδί, πριν καν μάθει να γράφει τ' όνομά του. Δημιουργώντας κόμπλεξ, αντιζηλίες, ενοχές. Παρ' όλο που είναι δουλειά του παιδαγωγού να απελευθερώσει τις κρυφές δυνάμεις του νέου. Να τον μετατρέψει από αμελή σε επιμελή, από χαζό σε έξυπνο, από αλήτη σε καλό.
- Κλάψε, μικρέ Ορέστη, κλάψε, κλάψε. Το μαγικό ραβδί του σχολείου δεν μεταμόρφωσε τον δράκο της παιδικής σου άγνοιας στον πρίγκιπα της γνώσης, της επιστημονικής περιέργειας, της δημιουργικής φαντασίας. Δεν απάντησε στα χιλιάδες ερωτήματα του αθώου μυαλού σου: Γιατί δεν μπορείς να μετρήσεις τ' άστρα; Γιατί παίρνει η αδελφή σου τα παιχνίδια σου; Δεν σου έδωσε το φιλί που θα σε ορθώσει σε ζωντανό, προβληματισμένο πολίτη. Αλλά σε εξαπάτησε με το δηλητηριασμένο μήλο, που σε μετέτρεψε σε θύμα των αγορών, του καταναλωτισμού. Μην εμπιστεύσαι λοιπόν κι εσύ τους μεγάλους. Επιβιώνουν μέσα σε μια ατμόσφαιρα όλο συμβατικότητες, προλήψεις και πλάνες. Οι ασχολίες τους είναι κακομοίρικες, τα επαγγέλματά τους κοκαλωμένα. Προφυλάξου ιδιαίτερα από τους δήθεν σωτήρες και φωστήρες. Τους αδιάφορους πολιτικούς, που μέλημά τους είναι η δική τους κλονίζουσα θέση. Εκείνους τους πανεπιστημιακούς που μοναδική ασχολία τους είναι πώς να μαζέψουν μερικά άθλια χρήματα από εξωπανεπιστημιακές δραστηριότητες. Τους καθηγητές αυτούς που είναι χείριστοι παιδαγωγοί το πρωί και άριστοι φροντιστές το απόγευμα. Τα διάφορα άλλα παράσιτα του χώρου, που παριστάνοντας τους σπουδαίους, τους αδαείς, προσπαθούν να κρύψουν την τιποτένια ύπαρξή τους πίσω από τα ραδιόφωνα, τις τηλεοράσεις.

Δηλαδή δεν υπάρχει πια ελπίδα; Οχι, Ορέστη, τίποτε δεν χάθηκε. Γιατί υπάρχει και ο πανεπιστημιακός, που μέσα από το σπουδαίο του έργο προετοιμάζει το μέλλον. Ο καθηγητής, ο δάσκαλος, ο πνευματικός άνδρας που ψάχνει με αγωνία να βρει το χέρι σου μέσα στο σκοτάδι. Σ' όλους αυτούς ανήκει η ευθύνη να αποδώσουν το σχολείο στη γενναιοδωρία των ανθρώπων. Αυτοί κρατάνε το κλειδί του ονείρου σ' έναν κόσμο γεμάτο εφιάλτες. Εξω από συντεχνίες, συμφέροντα, ιδεολογίες. Μαζί θα θεμελιώσετε τη νέα κοινωνία. Που ανατέλλει εκεί ακριβώς που αρχίζει η μάθηση μιας ζωής όλο παρουσία. Μια ζωή στηριγμένη στη δημιουργία και όχι στην υπερπαραγωγή. Στο αυθεντικό και όχι στη βιτρίνα. Στον σεβασμό των επιθυμιών του καθένα και όχι στους μηχανισμούς της ψευτο-ικανοποίησης. Μια ζωή χωρίς τον φόβο, τον περιορισμό, τις τύψεις, τη συναλλαγή, την εξάρτηση. Μην κλαις, αλλά να είσαι χαρούμενος, υπομονετικός και μακρόθυμος. Οι όποιες αντιστάσεις υπάρχουν, δεν είναι περισσότερες από όσες προβάλλει η φύση στην άνοιξη που έρχεται.

*Καθηγητής πανεπιστημίου στο Παρίσι, ymanous@gmail.com
http://www.enet.gr/?i=issue.el.home&date=01/06/2010&id=168258
----------------------------------------------------------------------------------------------------------

Τολμώ να πω πως:  το σχολείο ποτέ δεν πεθαίνει, δεν το σκιάζει φοβέρα καμιά..
Το σχολείο ακολουθεί κατά γράμμα την εξέλιξη της κοινωνίας που το περιθάλπτει και το διαμορφώνει, για να παράγει ό,τι αυτή θεωρεί πως χρειάζεται.. Ο κανόνας δεν είναι σημερινός.
Είναι ο κανόνας που ίσχυε και ισχύει και θα ισχύει όσο υπάρχουν κοινωνίες ανθρώπων!
Και είναι ο κανόνας που επιβεβαιώνεται μέσα από τα δοκίμια ή τα λογοτεχνικά κείμενα αξιοσέβαστων προγενέστερων πνευματικών ανθρώπων.. Το σχολείο δεν υπήρξε ποτέ καθαγιασμένο, με την έννοια την αντίθετη  από αυτήν που σήμερα θέλουμε να του προσάψουμε ως "εκκολαπτήριο ανομίας", όπως το αποκάλεσε συνάδελφος εκπαιδευτικός σε άρθρο του που αναδημοσίευσα κι εγώ εδώ.
Το σχολείο ήταν πάντα το καθρέφτισμα της κοινωνίας που το συντηρεί. Κι ενώ θέλουμε να πιστεύουμε πως οι αλληλεπιδράσεις κοινωνίας-σχολείου είναι ισότιμες και αμφίπλευρα καθοριστικές, φαίνεται πως σήμερα υπάρχει μια αναντιστοιχία και μια μονόδρομη επιρροή..
Μιλώ για την ελληνική πραγματικότητα, πάντα, και εννοώ πως έχει απομείνει η αρνητική επιρροή με κατεύθυνση από την κοινωνία στο σχολείο. Η αντίστροφη πορεία, η θετική, δηλαδή, επιρροή του σχολείου στη διαμόρφωση προσωπικοτήτων ικανών να απαρτίσουν μελλοντικά μιαν έννομη, ανθρωπόμορφη και ορθά οργανωμένη κοινωνία, έχει εκφυλλιστεί, καθώς φαίνεται να επαφίεται αποκλειστικά και μόνο στην ψυχική δύναμη του εκπαιδευτικού και στις ικανότητές που αυτός έχει, ώστε να μπορεί  να μην... κλαίει, να είναι χαρούμενος, υπομονετικός και μακρόθυμος, για να δίνει το παράδειγμα στον μικρό Ορέστη !! Αυτό, το να προσποιείται ο δάσκαλος πως αντέχει και πως όλα είναι υπό έλεγχο, μου θυμίζει χριστιανική ηθική,  ένα είδος -μικρού-φαρισαϊσμού, αλλά μπορεί  να κάνω και λάθος.. Μπορεί, εν τέλει, να είναι εφικτό και, επίσης,  μπορεί να μην υποκρύπτει καμιά ιδιοτέλεια, απλά μπορεί η πραγμάτωσή του να απαιτεί εκείνο τον, απολεσθέντα, δονκιχωτισμό που κάνει τους μοναχικούς να τα βάζουν με ανεμόμυλους..
Αλλά, ίσως ακόμη κι αυτό, η αέναη, δηλαδή,  μάχη με τους ίσκιους, να είναι τελικά προτιμότερη από την αδιαφορία, Obsidian..
Άλλωστε κανείς δεν είναι ποτέ πραγματικά μόνος. 
Υπάρχει κάπου για όλους ένας πιστός Σάντζο Πάντζα..
Κι ούτε πραγματικά απελπισμένος είναι. Υπάρχει πάντα μια στερνή ελπίδα..
Καλό μήνα!