Ο ΚΑΙΡΟΣ ΠΕΡΝΑ, ΤΟ LOGICOMIX ΕΡΧΕΤΑΙ!

Εδώ κι αρκετό καιρό έχω αναλάβει την υποχρέωση να κάνω προτάσεις για δραστηριότητες σε σχολική λέσχη ανάγνωσης, όπου θα διαβαστεί το LOGICOMIX, το τελευταίο βιβλίο του Απόστολου Δοξιάδη, σε συνεργασία με τον Χρίστο Παπαδημητρίου, σε σκίτσο Αλέκου Παπαδάτου και χρώμα Anni Di Donna, που κυκλοφόρησε στα ελληνικά τον Οκτώβρη του 2008, από τις εκδόσεις ΙΚΑΡΟΣ και θα κυκλοφορήσει σύντομα, σε πολλές χώρες στο εξωτερικό.

Ο καιρός στο μεταξύ περνάει κι εγώ δε βρίσκω τρόπο να αρχίσω να μιλώ για ένα βιβλίο, για το οποίο έχουν μιλήσει ήδη όλοι ή σχεδόν όλοι όσοι ασχολούνται με το βιβλίο, επαγγελματικά ή ερασιτεχνικά. Από την άλλη οι δημιουργοί του έχουν πει με κάθε λεπτομέρεια σε συνεντεύξεις , αλλά και στα making off, που υπάρχουν στο http://www.logicomix.com, τι τους οδήγησε στη σύλληψη της ιδέας για τη συγγραφή του βιβλίου, τι τους δυσκόλεψε στην υλοποίησή της, τι τους ικανοποίησε περισσότερο, σε ποια σημεία διαφώνησαν μεταξύ τους, ακόμη και τι ένιωσαν και συνεχίζουν να νιώθουν μετά την ολοκλήρωση του έργου τους. Προχθές μάλιστα διάβασα συμπτωματικά μια σχετική συνέντευξη του Αλέκου Παπαδάτου, όπου μεταξύ των άλλων στην ερώτηση «Πώς βλέπεις τα πράγματα μετά το Logicomix», απάντησε: «Είμαι ακόμα σε κατάσταση αφασίας, πέντε μήνες από τη λήξη του project. Θέλω να κάνω εκατομμύρια πράγματα αλλά το σοκ ήτανε πολύ μεγαλύτερο από ότι νόμιζα. Σαν τυφλοπόντικας αισθάνομαι, που βγήκε στο φως ύστερα από πέντε χρόνια κάτω από τη γη. ΄Η σαν τον Ραντανπλάν, που είπε κάτι έξυπνο τελικά, αλλά αυτό τον κούρασε τόσο πολύ που λιποθύμησε!» Ολόκληρη η συνέντευξη υπάρχει στο: http://alecospapadatos.blogspot.com/ και παρέθεσα αυτό το απόσπασμα, γιατί δείχνει την υπερπροσπάθεια που καταβάλει ένας δημιουργός ενός τέτοιου βιβλίου, το οποίο περιγράφει την υπερπροσπάθεια που έχουν καταβάλει οι ήρωες της περιπέτειας που αφηγείται το βιβλίο, της περιπέτειας, δηλαδή που βιώνουν οι ήρωες προσπαθώντας να θεμελιώσουν τη Λογική ως επιστήμη, πάνω σε μια γλώσσα απόλυτης αυστηρότητας, που θα είναι επί πλέον ικανή να δίνει απαντήσεις σε όλα τα θέματα της ζωής και του κόσμου!

Αν το δούμε κάπως σχηματικά αυτό θα διαπιστώσουμε ότι υπάρχουν τρεις ή μάλλον τέσσερις ιστορίες αναζήτησης, ιστορίες δηλαδή που ξετυλίγονται προχωρώντας από ερώτημα σε ερώτημα και περιέχονται η μια μέσα στην άλλη. Ενίοτε οι αναζητήσεις αυτές συγκλίνουν και διασταυρώνονται πάνω σε κοινά ερωτήματα, γιατί τι άλλο είναι μια αναζήτηση, αν όχι ερωτήματα που κυοφορούν ερωτήματα κι αυτά με τη σειρά τους κυοφορούν καινούρια ερωτήματα;

Η αυλαία ανοίγει με τους συγγραφείς του βιβλίου, και πιο συγκεκριμένα με τον Απόστολο Δοξιάδη που αυτοπαρουσιάζεται και μας προετοιμάζει σχετικά με το τι θα ακολουθήσει, μέσα από τις όμορφες εικόνες που γεμάτες χρώματα και κίνηση αφηγούνται μαζί με το σενάριο την ιστορία της θεμελίωσης και τις ιστορίες των ηρώων της. Παραθέτω τον σχολιασμό που έκανε ο φίλος μου Δ., όταν τον ρώτησα πως του φάνηκε το Logicomix:

«Το Logicomix έχει νομίζω μια ισορροπία στο συγκεκριμένο θέμα. Η εικονογράφηση, χωρίς να κυριαρχεί της αφήγησης, είναι σε μερικά σημεία πάρα πολύ ωραία, κάνει κι ένα ωραίο παιχνίδι με τα χρώματα αναλόγως της εποχής στην οποία αναφέρεται, η ιστορία κυλάει στρωτά, γενικά το διάβασα πολύ ευχάριστα. Η περιήγηση σε γνωστά μέρη της Αθήνας είναι γοητευτική, όπως και το απρόσμενο φινάλε και η σύνδεση με την Ορέστεια. Ευφυέστατη!

Για να σου πω όμως τελικά αυτό που μου έχει μείνει: Η αυτοαναφορικότητα! Ο τρόπος με τον οποίο αυτή δένει με την ιστορία, ειδικά επειδή το δέσιμο αυτό είναι κάτι που δεν φαντάζεται κανείς όταν το ξεκινάει. Υπάρχει ένα σχόλιο σε μία υποσημείωση (το βρήκα, σελ. 166), το οποίο, φυσικά, απευθύνεται άμεσα στον αναγνώστη, επιβεβαιώνοντας την αυτοαναφορικότητα του βιβλίου. Έτσι, όμως, ο ίδιος ο αναγνώστης, είτε το περιμένει είτε όχι, διαβάζοντας ένα αυτοαναφορικό σχόλιο που επιβεβαιώνει την αυτοαναφορικότητα του βιβλίου που το περιέχει, νιώθει να γίνεται κοινωνός της αυτοαναφορικότητας αυτής, σαν να βρίσκει τον εαυτό του να συμμετέχει στην ολοκλήρωση του σκοπού αυτού, την ίδια στιγμή μάλιστα που περιγράφεται το δράμα των ηρώων που παλεύουν με τα λογικά παράδοξα και την παράνοια! Το θεωρώ εξαιρετική ιδέα, είναι αυτό τελικά που μου έχει μείνει. Και ότι λόγω του Logicomix διάβασα το Tractatus.»

Νομίζω πως ακριβώς αυτή είναι η πρωτοτυπία και η δυναμική του Logicomix, πέρα από την (τετριμμένη) πρωτοτυπία, πως είναι δηλαδή ένα μυθιστόρημα, με δύσκολο θέμα, δοσμένο σε μορφή κόμικς, κάτι που έχει συζητηθεί πολύ κι έχει δημιουργήσει πολλές και διάφορες αντιδράσεις κι αρκετές διαφωνίες ως προς την ορθότητα και την επιτυχία του στόχου κλπ, όπως έγινε και στη δική μας λέσχη ανάγνωσης ενηλίκων, όταν το διαβάσαμε κι όπως, υποθέτω, θα έγινε και σε πολλές άλλες λέσχες όπου ήδη διαβάστηκε το βιβλίο. Η πρωτοτυπία του, λοιπόν, για μένα είναι ακριβώς αυτή που περιγράφει ο φίλος μου Δ, πως το Logicomix σε βάζει να συμμετέχεις στη δράση και να κοινωνείς την αυτοαναφορικότητά του, καθώς γίνεσαι μέλος της ομάδας των δημιουργών του, των Απόστολου, Χρίστου, Αλέκου, Anni και Αν, είτε καθώς ακολουθείς τον Ράσελ, στις επισκέψεις του στον Φρέγκε, στις συναντήσεις του με τον Βιτγκενστάιν, ακόμη και στην αντιπαράθεσή του με τους απομονωτιστές που παρακωλύουν την έναρξη της διάλεξης του με θέμα «Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ ΣΤΑ ΑΝΘΩΠΙΝΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ»! Σε βάζει από την αρχή σε μια διαδικασία αναζήτησης και προσπαθείς να αντιληφτείς τόσο το ρόλο της Λογικής, όσο και τη φύση της, όπως προσπαθείς, καθώς διαβάζεις σελίδα σελίδα, να οριοθετήσεις και τα ανθρώπινα, μέσα από τις ερωτήσεις που διατυπώνονται. Κι ίσως η δυναμική του προχωράει ακόμη παραπέρα και σε ωθεί σε μια πιο προσωπική αναζήτηση, καθώς σου ανοίγει φιλοσοφικά θέματα και υπαρξιακές αγωνίες που βιώνεις μαζί με τους ήρωες. Είναι σχεδόν αδύνατο να μη συμμετέχεις! Συμμετέχεις. Συμμετέχεις και συμμερίζεσαι εναγωνίως τα θέματα που θίγει ο Ράσελ, σχετικά με την αναζήτηση της αλήθειας , της δικής μας και των άλλων, για την οποία δεν υπάρχει τελικά βασιλική οδός και πώς να υπάρχει άλλωστε, «Αν ακόμη και στη Λογική και στα Μαθηματικά, στους τομείς της μέγιστης βεβαιότητας, δεν υπάρχει απόλυτη διασφάλιση, πώς γίνεται να τη βρούμε στο χάος των ανθρώπινων ζητημάτων;»

Με αυτή του την πρωτοτυπία και τη δυναμική το Logicomix, μπορεί να αποτελέσει το έναυσμα στα πλαίσια μιας σχολικής λέσχης ανάγνωσης, με διαδραστικές δραστηριότητες, καθώς εμπνέει, πέρα από συνεχή αναζήτηση, για παιχνίδια ρόλων και για δραματοποίηση.

Θα επιχειρήσω στη συνέχεια κάποιες προτάσεις για δραστηριότητες, αλλά θεωρώ πως αν κάποιος δώσει το βιβλίο σε μια ομάδα μαθητών, δημιουργώντας απλώς τις στοιχειώδεις συνθήκες ενασχόλησης με το θέμα, θα πάρει ως απάντηση έναν καταιγισμό ιδεών πρωτότυπων, δημιουργικών και φρέσκων με εκείνη τη δροσιά που αποπνέουν οι μαθητικές ιδέες, όταν κάτι τις ωθεί να ξεδιπλωθούν . (οι προτάσεις θα αναρτηθούν στο www.thalesandfriends.org, μαζί με όλες τις προτάσεις των άλλων συναδέλφων για τα υπόλοιπα βιβλία που θα παρουσιαστούν στο πενθήμερο εργαστήρι λεσχών ανάγνωσης, σύντομα μετά τη λήξη του πενθημέρου).