Η ΣΤΟΙΧΕΙΩΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΔΥΟ

  Υπάρχουν  κείμενα που διαβάζουμε κάποτε και για λόγους διάφορους, κι όχι πάντα ευδιάκριτους, γίνονται σημεία αναφοράς της σκέψης μας ή καταφύγιο στην αγωνία μας ή τράπεζα πληροφοριών στις  αναζητήσεις  μας. Ακόμη μπορεί να γίνονται μέθοδος διασκέδασης της αρχέγονης μοναξιάς που κατατρύχει το είδος μας ή πολλά άλλα κι άλλα ακόμη περισσότερα που τα ανακαλύπτουμε,  όταν οι συνθήκες ευδοκιμούν. Πότε θα ευδοκιμήσουν οι συνθήκες και πώς θα καρπίσουν αυτές οι υποσυνείδητες επιρροές που έχουμε υποστεί από κάποιες ιδιαίτερες αναγνώσεις μας δεν είναι πάντοτε προβλέψιμο. Αν και με τον καιρό κάποιες από τις υποσυνείδητές μας λειτουργίες αποκτούν κανονικότητες  τέτοιες, ώστε να χαρακτηρίζουν πλέον τη ρουτίνα μας, ανεξάρτητα από τη συνειδητή αντίληψη που έχουμε εμείς γι' αυτές.

Μια τέτοια "κανονικότητα" έχει αποκτήσει η σκέψη μου επηρεασμένη από τη Βιβλιοθήκη της Βαβέλ που έγραψε ο  Χόρχε Λουίς Μπόρχες το 1941 και κυκλοφόρησε την ίδια χρονιά στη συλλογή των διηγημάτων του με τίτλο: Ο Κήπος με τα Μονοπάτια που Διακλαδώνονται.

Ο τρόπος που περιγράφει τη Βιβλιοθήκη της Βαβέλ, που είναι η βιβλιοθήκη-σύμπαν, όπου περιέχονται όλα τα βιβλία, κι όλα τα εν δυνάμει βιβλία, μέσα σε εξάγωνα δωμάτια με  ύψος μόλις ενός βιβλιοθηκάριου μέσου αναστήματος,  και η σύνθετη, δαιδαλώδης επικοινωνία των δωματίων, με τους διαδρόμους, τις σκάλες, τα συγκοινωνούντα εξάγωνα, που  καθιστούν τη βιβλιοθήκη  ατέρμονη, αλλά όχι άπειρη (!), είναι τόσο καταλυτικός, ώστε κάθε φορά που βλέπω ένα κανονικό εξάγωνο η σκέψη μου κάνει πάντα την ίδια κυκλική διαδρομή:  εξάγωνο, γέννηση, ψηλάφηση, αναζήτηση, σύνθεση, αμφισβήτηση, αίρεση, αναίρεση, επανασύνθεση, αποσύνθεση, θάνατος, εξάγωνο.

Υποσυνείδητα,  θα μπορούσα, με κάποιες επιφυλάξεις :),  να πω ότι έχω ... εξαγωνίσει τον κύκλο, αφού στην ουσία η θέα, αισθητή ή νοητή, του εξαγώνου μου εγείρει τον παραπάνω κυκλικό συνειρμό.

Αφενός, λοιπόν, αυτή η επιρροή που έχω υποστεί από το κείμενο του Μπόρχες, αφετέρου η μεγάλη μου αγάπη για τα βιβλία και τις βιβλιοθήκες με έσπρωξαν να αναζητήσω το μνημείο που υπάρχει στη Βebelplatz, στο Βερολίνο, αφιερωμένο στη νύχτα της ντροπής, εκείνη τη νύχτα του Μάη του '33 στη διάρκεια της οποίας οι ναζί έκαψαν 20.000 βιβλία, για να καταπνίξουν την όποια πνευματική ανέλιξη  μπορεί να επιφέρει η ανάγνωση  των  βιβλίων.

Το μνημείο, το αφιερωμένο σε 'κείνη τη νύχτα της ντροπής, είναι μια βιβλιοθήκη φάντασμα! Μια τετράγωνη, υπόγεια βιβλιοθήκη, πάλλευκη, με άδεια ράφια, περιμετρικά σε όλους τους τοίχους, που ξεκινούν από το πάτωμα και φτάνουν μέχρι την οροφή. Όμως πέρα από το ότι είναι υπόγεια, δηλαδή υποχθόνια, και τελείως λευκή, τόσο όσο κι ο θάνατος, εκείνο που κάνει τη βιβλιοθήκη απόκοσμη είναι πως η μόνη πρόσβαση που έχει ο επισκέπτης σ' αυτήν είναι η οπτική επαφή, μέσω ενός διάφανου τετραγώνου, στο έδαφος. Κάτω από τα πόδια του, μέσα από το χοντρό τετράγωνο γυαλί,  σα να κοιτάζει μέσα σε τάφο, αντικρύζει κανείς να διαγράφεται το κενό, ένα ομιχλώδες εφιαλτικό κενό, όπου  αμυδρά διακρίνονται τα ράφια που έχουν απομείνει, επί τούτου, κενά και μοιάζουν με χέρια απλωμένα, που εκλιπαρούν για ένα κομμάτι ψωμί ή για ένα νόμισμα που θα εξασφαλίσει την επιβίωση για μια μέρα ακόμη...

Ήταν τόσο ψυχρό κι εξωπραγματικό το συναίσθημα που με κατέκλυσε στη θέα αυτής της βιβλιοθήκης, που θα μπορούσα να το παρομοιάσω με την παγωμένη στέπα και την αίσθηση που κουβαλώ μέσα μου, ως αμυδρή ανάμνηση,  από τα βιβλία των ρώσων συγγραφέων,  που διάβαζα παιδί κι ελάχιστες συγκεκριμένες μνήμες κρατώ, έξω  από εκείνη την πολύ γενική εικόνα ενός απέραντα χιονισμένου τοπίου, που στοίχειωνε κάθε προσπάθεια των ηρώων να υπερβούν  τα στενά ανθρώπινα όρια απέναντι στη ζωή, απέναντι στον έρωτα, απέναντι στον θάνατο. Ένας κύκλος του χρόνου...

... Μια συνεχής προσπάθεια,  κύκλος ή εξάγωνο ή  τετράγωνο, μια συνεχής προσπάθεια, που διαγράφεται ξανά και ξανά, σε μια ατέρμονη, στοιχειμένη, βιβλιοθήκη. Αυτή που καβαλάει ο καθένας μέσα του και τον ωθεί υποσυνείδητα στην αναζήτηση των βιβλίων εκείνων που, απεγνωσμένα, του ζητάνε τα άδειά της ράφια...