Μερικές φορές, όταν η σκιά των γεγονότων πέφτει βαριά πάνω μου, ανατρέχω σε αγαπημένα βιβλία και ξεφυλλίζοντάς τα προσπαθώ - άλλοτε με επιτυχία, άλλοτε όχι - να κόψω τα νήματα που με δένουν με την πηγή της συναισθηματικής φόρτισης.
Είμαι σίγουρη πως υπάρχουν εκατομμύρια άνθρωποι που κάνουν κάτι ανάλογο.
Άνθρωποι, δηλαδή, που αναζητούν στα βιβλία τη δυνατότητα μιας πρόσκαιρης απόδρασης.
Εξαρτάται βέβαια από τι προσπαθούν να αποδράσουν οι άνθρωποι.
Αν, για παράδειγμα, προσπαθούν να αποδράσουν από ολέθριες συνθήκες διαβίωσης, οι οποίες θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή τους και - ακόμη χειρότερα - τη ζωή των παιδιών τους, όπως είναι οι εμπόλεμες ζώνες που γεννούν στρατιές προσφύγων, τότε τα βιβλία δεν αρκούν ως μέσο απόδρασης. Τα βιβλία δεν μπορούν να διασχίσουν θάλασσες, φορτωμένα στις ράχες τους με ανθρώπους που παλεύουν για τη ζωή τους, διεκδικώντας, συχνά εις μάτην, το αυτονόητο: ειρήνη-ψωμί-παιδεία-ελευθερία.
Τα βιβλία είναι μέσο, για να διασχίζει ο άνθρωπος βουνά και θάλασσες, να ταξιδεύει στο χώρο και στο χρόνο, όταν έχει τη στοιχειώδη πολυτέλεια να ζει ... εκ του ασφαλούς.
Αλλά όταν ζει έτσι, δεν είναι πάντα σε θέση να εκτιμήσει αυτό το ασφαλές που του παρέχεται, ως αποτέλεσμα αρχικά ειρήνης, μετά υγείας και εργασίας και μετά εκπλήρωσης των στοιχειωδών του ορμέμφυτων και λοιπών αναγκών, εντός ή εκτός ενός "πολιτισμένου" περιβάλλοντος.
Το θέμα του "πολιτισμένου" περιβάλλοντος καθορίζεται στο πλαίσιο του κοινωνικού στάτους, που με τη σειρά του καθορίζεται από τη χωροχρονική συγκυρία. Άλλος ο πολιτισμός της Δύσης, άλλος ο πολιτισμός των Αζτέκων. Αλλιώς - και μάλιστα δια νόμου - αντιμετωπίζονται τα οικόσιτα τετράποδα στην Ελλάδα του σήμερα, αλλιώς κάπου αλλού. Και αν σκεφτούμε τα ζώα που εκτρέφονται για να μας θρέψουν, τότε τα πράγματα γίνονται ακόμη δυσκολότερα. Τα παχαίνουμε με ορμόνες και φάρμακα και στη συνέχεια τα καταναλώνουμε και μάλιστα άκριτα, χωρίς σεβασμό ούτε στη δική τους τη ζωή ούτε στη δική μας. Ενώ "οι Ινδιάνοι της Αμερικής, όταν σκότωναν ένα μεγάλο ζώο, το εξήραν για το θάρρος του και του ζητούσαν συγχώρεση που το σκότωσαν, καθώς του εξηγούσαν ότι θα έτρεφε την οικογένειά τους και θα τους παρείχε το πολύτιμο δέρμα του. Τίποτε δεν πήγαινε χαμένο από το θήραμα".
Οι Ινδιάνοι, βέβαια, ήταν σοφοί και μπορούσαν να διαβάζουν τη Φύση και να εναρμονίζονται στωικά στο περιβάλλον τους. Ο σύγχρονος άνθρωπος, στις δικές μας τις κοινωνίες, του (υπερτιμημένου) δυτικού πολιτισμού, συχνά αδυνατεί να εναρμονιστεί με τον ίδιο του τον εαυτό. Έχει απεμπολήσει τη φύση του, μετατρέποντας τον εαυτό του σε ιδιοκτήτη, σε καταναλωτή, σε διεκδικητή, σε άφιλο και μοναχικό έμβιο ον, που συχνά οικτίρει τον εαυτό του, για μια ευτυχία που φτιάχνει στο κεφάλι του και μετά την αναζητά απεγνωσμένα έξω από αυτό...
Όταν φτάνω να σκέφτομαι τόσο ... απαξιωτικά για το ποιοι είμαστε, τι κάνουμε από πού ερχόμαστε και πού θα πάμε, ένας τρόπος να σταματήσω αυτήν την κατρακύλα στα άδυτα της θλιβερά ανθρώπινης φύσης μου, είναι να πάρω ένα βιβλίο, από αυτά που αγαπώ, να το ανοίξω τυχαία και να διαβάσω μερικές σελίδες.
Έτσι έκανα και σήμερα το πρωί, όταν ξύπνησα με μια δύσκολη γεύση στο στόμα, αποτέλεσμα μιας παράλογα αδιέξοδης κατάστασης στην οποία περιήλθα χθες βράδυ, έχοντας μάλιστα μεγάλο μέρος της ευθύνης. Κι επειδή το πρόβλημα που αντιμετώπισα ήταν θέμα "ορίων" (όχι συναρτήσεων, αλλά ασυνάρτητων καταστάσεων) το βιβλίο που επέλεξα ήταν του Albert Jacquard "Η επίγνωση των ορίων. Ανθρώπινη επιβίωση και πολιτισμός σε ένα πεπερασμένο κόσμο", από τις εκδόσεις κάτοπτρο, στη σειρά: Γνώση-Κοινωνία-Πολιτισμός.
Από όσα διάβασα θα αντιγράψω ένα μικρό απόσπασμα που αφορά τις έμβιες δομές, άρα υπό μία περιοριστική έννοια και μένα, επειδή κατατάσσω τον εαυτό μου όχι μόνο στη γενική κατηγορία των εμβίων, αλλά και στην υποκατηγορία των αμφιβίων, για λόγους που σχετίζονται με εσωτερικές και εξωτερικές μεταμορφώσεις, στις ιδανικές εκείνες περιπτώσεις που ... αποσοβούνται οι μόνιμες και αποκρουστικές παραμορφώσεις, ούτως ειπείν τα "στραπάτσα".
Γράφει στη σελίδα 79 του βιβλίου του Jacquard:
[...] η απίστευτη συμπεριφορά των έμβιων αντικειμένων οδήγησε εντελώς φυσικά στο να τους αποδώσουμε ειδικές ικανότητες. Η δραστηριότητά τους αποδείκνυε ότι όλα διέθεταν μια "ζωτική ορμή", μια δική τους δυναμική, την οποία δεν διαθέτουν τα άψυχα αντικείμενα.
Η αντίθεση αυτή ανάμεσα στις έμβιες και στις υπόλοιπες δομές ενισχύθηκε μερικές φορές με την αναφορά σε ένα παράδοξο: οι έμβιες δομές φαίνεται να μη συμμορφώνονται με το δεύτερο νόμο της θερμοδυναμικής. Σύμφωνα μ' αυτόν, η μέση ποσότητα της ενέργειας ενός απομονωμένου συστήματος δεν είναι δυνατόν, παρά να υποβαθμίζεται. Μακροπρόθεσμα κάθε οργάνωση εξαφανίζεται, οι δεσμοί ανάμεσα στα στοιχεία διαλύονται, το σύνολο τείνει προς την ομοιομορφία των άτακτων κινήσεων όπου η μόνη απομένουσα μορφή ενέργειας είναι η θερμότητα. Στα έμβια όντα, όμως, συμβαίνει το εντελώς αντίθετο: διατηρούν τη δομή τους άθικτη μέσα από τις μεταμορφώσεις τους. Εμπλουτίζονται αντί να φθείρονται. Η διέξοδος από το παράδοξο είναι προφανής: τα έμβια όντα δεν είναι απομονωμένα συστήματα, άρα δεν υπόκεινται στον δεύτερο νόμο. Έμβια μπορεί να είναι μόνο μια υλική δομή που έχει σχέσεις με τον εξωτερικό κόσμο, που ανταλλάσει ύλη, ενέργεια και πληροφορίες με το περιβάλλον. Για να είναι κάτι έμβιο πρέπει να είναι "πορώδες", να είναι συγχρόνως "άπληστο" και "γενναιόδωρο"."
Επιλογικά, θα ήθελα να πω ότι υπάρχουν φορές που ο επίλογος ενός κειμένου ή μιας ιστορίας ή ενός δράματος έχει κατά κάποιον τρόπο τα χαρακτηριστικά μιας έμβιας δομής.
Άλλοτε είναι ... άπληστος, και προσπαθεί να απορροφήσει μέσα του και να αμαυρώσει όλα όσα έχουν προηγηθεί.
Άλλοτε πάλι, αν τύχη και η επιλογή του γίνει με εκείνη τη σοφία που επιδείκνυαν οι Ινδιάνοι στα έμβια που σκότωναν, για να τραφούν και να επιβιώσουν, τότε ο επίλογος αγκαλίαζει με ευγένεια και διάθεση για κατανόηση όλα όσα έχουν προηγηθεί.
Ένας τέτοιος επίλογος είναι σίγουρα ένας γενναιόδωρος επίλογος.
Και όταν τον επιλέγουμε έχει τη δύναμη να μας (μετα)μορφώσει...
Και πού ξέρεις, κάποτε, μετά από μια σειρά τυχαίων ή προαποφασισμένων ή αναπόδραστων μεταμορφώσεων, μπορεί κι εμείς, κι εσύ κι εγώ, να αποκτήσουμε τη σοφία και τον (αυτο)σεβασμό των Ινδιάνων... ή ό,τι άλλο πιστεύουμε πως θα μας βελτιώσει...
http://fr.fanpop.com/clubs/native-americans/images/24885888/title/lakota-photo
Το θέμα του "πολιτισμένου" περιβάλλοντος καθορίζεται στο πλαίσιο του κοινωνικού στάτους, που με τη σειρά του καθορίζεται από τη χωροχρονική συγκυρία. Άλλος ο πολιτισμός της Δύσης, άλλος ο πολιτισμός των Αζτέκων. Αλλιώς - και μάλιστα δια νόμου - αντιμετωπίζονται τα οικόσιτα τετράποδα στην Ελλάδα του σήμερα, αλλιώς κάπου αλλού. Και αν σκεφτούμε τα ζώα που εκτρέφονται για να μας θρέψουν, τότε τα πράγματα γίνονται ακόμη δυσκολότερα. Τα παχαίνουμε με ορμόνες και φάρμακα και στη συνέχεια τα καταναλώνουμε και μάλιστα άκριτα, χωρίς σεβασμό ούτε στη δική τους τη ζωή ούτε στη δική μας. Ενώ "οι Ινδιάνοι της Αμερικής, όταν σκότωναν ένα μεγάλο ζώο, το εξήραν για το θάρρος του και του ζητούσαν συγχώρεση που το σκότωσαν, καθώς του εξηγούσαν ότι θα έτρεφε την οικογένειά τους και θα τους παρείχε το πολύτιμο δέρμα του. Τίποτε δεν πήγαινε χαμένο από το θήραμα".
Οι Ινδιάνοι, βέβαια, ήταν σοφοί και μπορούσαν να διαβάζουν τη Φύση και να εναρμονίζονται στωικά στο περιβάλλον τους. Ο σύγχρονος άνθρωπος, στις δικές μας τις κοινωνίες, του (υπερτιμημένου) δυτικού πολιτισμού, συχνά αδυνατεί να εναρμονιστεί με τον ίδιο του τον εαυτό. Έχει απεμπολήσει τη φύση του, μετατρέποντας τον εαυτό του σε ιδιοκτήτη, σε καταναλωτή, σε διεκδικητή, σε άφιλο και μοναχικό έμβιο ον, που συχνά οικτίρει τον εαυτό του, για μια ευτυχία που φτιάχνει στο κεφάλι του και μετά την αναζητά απεγνωσμένα έξω από αυτό...
Όταν φτάνω να σκέφτομαι τόσο ... απαξιωτικά για το ποιοι είμαστε, τι κάνουμε από πού ερχόμαστε και πού θα πάμε, ένας τρόπος να σταματήσω αυτήν την κατρακύλα στα άδυτα της θλιβερά ανθρώπινης φύσης μου, είναι να πάρω ένα βιβλίο, από αυτά που αγαπώ, να το ανοίξω τυχαία και να διαβάσω μερικές σελίδες.
Έτσι έκανα και σήμερα το πρωί, όταν ξύπνησα με μια δύσκολη γεύση στο στόμα, αποτέλεσμα μιας παράλογα αδιέξοδης κατάστασης στην οποία περιήλθα χθες βράδυ, έχοντας μάλιστα μεγάλο μέρος της ευθύνης. Κι επειδή το πρόβλημα που αντιμετώπισα ήταν θέμα "ορίων" (όχι συναρτήσεων, αλλά ασυνάρτητων καταστάσεων) το βιβλίο που επέλεξα ήταν του Albert Jacquard "Η επίγνωση των ορίων. Ανθρώπινη επιβίωση και πολιτισμός σε ένα πεπερασμένο κόσμο", από τις εκδόσεις κάτοπτρο, στη σειρά: Γνώση-Κοινωνία-Πολιτισμός.
Από όσα διάβασα θα αντιγράψω ένα μικρό απόσπασμα που αφορά τις έμβιες δομές, άρα υπό μία περιοριστική έννοια και μένα, επειδή κατατάσσω τον εαυτό μου όχι μόνο στη γενική κατηγορία των εμβίων, αλλά και στην υποκατηγορία των αμφιβίων, για λόγους που σχετίζονται με εσωτερικές και εξωτερικές μεταμορφώσεις, στις ιδανικές εκείνες περιπτώσεις που ... αποσοβούνται οι μόνιμες και αποκρουστικές παραμορφώσεις, ούτως ειπείν τα "στραπάτσα".
Γράφει στη σελίδα 79 του βιβλίου του Jacquard:
[...] η απίστευτη συμπεριφορά των έμβιων αντικειμένων οδήγησε εντελώς φυσικά στο να τους αποδώσουμε ειδικές ικανότητες. Η δραστηριότητά τους αποδείκνυε ότι όλα διέθεταν μια "ζωτική ορμή", μια δική τους δυναμική, την οποία δεν διαθέτουν τα άψυχα αντικείμενα.
Η αντίθεση αυτή ανάμεσα στις έμβιες και στις υπόλοιπες δομές ενισχύθηκε μερικές φορές με την αναφορά σε ένα παράδοξο: οι έμβιες δομές φαίνεται να μη συμμορφώνονται με το δεύτερο νόμο της θερμοδυναμικής. Σύμφωνα μ' αυτόν, η μέση ποσότητα της ενέργειας ενός απομονωμένου συστήματος δεν είναι δυνατόν, παρά να υποβαθμίζεται. Μακροπρόθεσμα κάθε οργάνωση εξαφανίζεται, οι δεσμοί ανάμεσα στα στοιχεία διαλύονται, το σύνολο τείνει προς την ομοιομορφία των άτακτων κινήσεων όπου η μόνη απομένουσα μορφή ενέργειας είναι η θερμότητα. Στα έμβια όντα, όμως, συμβαίνει το εντελώς αντίθετο: διατηρούν τη δομή τους άθικτη μέσα από τις μεταμορφώσεις τους. Εμπλουτίζονται αντί να φθείρονται. Η διέξοδος από το παράδοξο είναι προφανής: τα έμβια όντα δεν είναι απομονωμένα συστήματα, άρα δεν υπόκεινται στον δεύτερο νόμο. Έμβια μπορεί να είναι μόνο μια υλική δομή που έχει σχέσεις με τον εξωτερικό κόσμο, που ανταλλάσει ύλη, ενέργεια και πληροφορίες με το περιβάλλον. Για να είναι κάτι έμβιο πρέπει να είναι "πορώδες", να είναι συγχρόνως "άπληστο" και "γενναιόδωρο"."
Επιλογικά, θα ήθελα να πω ότι υπάρχουν φορές που ο επίλογος ενός κειμένου ή μιας ιστορίας ή ενός δράματος έχει κατά κάποιον τρόπο τα χαρακτηριστικά μιας έμβιας δομής.
Άλλοτε είναι ... άπληστος, και προσπαθεί να απορροφήσει μέσα του και να αμαυρώσει όλα όσα έχουν προηγηθεί.Άλλοτε πάλι, αν τύχη και η επιλογή του γίνει με εκείνη τη σοφία που επιδείκνυαν οι Ινδιάνοι στα έμβια που σκότωναν, για να τραφούν και να επιβιώσουν, τότε ο επίλογος αγκαλίαζει με ευγένεια και διάθεση για κατανόηση όλα όσα έχουν προηγηθεί.
Ένας τέτοιος επίλογος είναι σίγουρα ένας γενναιόδωρος επίλογος.
Και όταν τον επιλέγουμε έχει τη δύναμη να μας (μετα)μορφώσει...
Και πού ξέρεις, κάποτε, μετά από μια σειρά τυχαίων ή προαποφασισμένων ή αναπόδραστων μεταμορφώσεων, μπορεί κι εμείς, κι εσύ κι εγώ, να αποκτήσουμε τη σοφία και τον (αυτο)σεβασμό των Ινδιάνων... ή ό,τι άλλο πιστεύουμε πως θα μας βελτιώσει...
http://fr.fanpop.com/clubs/native-americans/images/24885888/title/lakota-photo
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου