Ο ΚΑΛΒΙΝΟ ΚΑΙ Η ΚΑΛΒΙΝΑ

Προπαραμονή Χριστουγέννων, πριν φύγουμε για το βουνό, έπρεπε να πεταχτώ στο βιβλιοπωλείο, για τα τελευταία δώρα. Ένα βιβλίο για τον σύντεκνο, ένα άλλο για τη Μάρτζυ και κανά δυο για τα παιδιά. "Για μένα κανένα, εντάξει;" "Εντάξει!" Συμφώνησα, με βαριά καρδιά, με τον εαυτό μου, επειδή δεν είχα άλλα περιθώρια. Διαβάζω το "αν μια νύχτα του χειμώνα ένας ταξιδιώτης..." του Ίταλο Καλβίνο, το οποίο με έχει καταγοητεύσει κι αποφάσισα να μην επιχειρήσω καμιά παράλληλη και καμιά παρενθετική ανάγνωση. Εκτός αυτού υπάρχει και μια  στοίβα με... τα κουνέλια του Σρέντινγκερ, 10 μεγάλες εξισώσεις που άλλαξαν τον κόσμο, μια σύντομη ιστορία του παραδόξου κι άλλα διάφορα που με περιμένουν από καιρό... 

Παρόλες τις δεσμεύσεις  που επέβαλα στον εαυτό μου ένα σιελ-ραφ βιβλιαράκι, που με νάζι έστεκε στο ράφι αριστερά από το ταμείο, τράβηξε το βλέμμα μου: "η μικρή ΚΑΛΒΙΝΑ", Κάρλο Φραμπέτι.  Εκδόσεις opera, όπως και όλα τα βιβλία του Φραμπέτι που κυκλοφορούν στα ελληνικά. Εντάξει, καταλαβαίνεις πως αθέτησα την υπόσχεσή μου. Το αγόρασα, επειδή ο Φραμπέτι είναι από τους αγαπημένους μου κι επειδή το σιελ-ραφ είναι το χρώμα που μου αρέσει περισσότερο μετά το πορτοκαλί και το γκρι κομ σουρί!

Το πήρα μαζί μου στο βουνό και άρχισα να το διαβάζω... Και;  Και δε μου άρεσε...Μέχρι τώρα ο Φραμπέτι μου άρεσε πάντα...Όμως καθώς άρχισα να διαβάζω τη μικρή Καλβίνα, ένιωθα πως τα μάτια του Ίταλο Καλβίνο έτρεχαν παράλληλα με τα δικά μου, πάνω στα μαύρα σύμβολα που ταξινομημένα σε ομάδες αποτελούν τις λέξεις, που αποτελούν τις προτάσεις, που αποτελούν τις παραγράφους, που αποτελούν τα κεφάλαια, που αποτελούν το βιβλίο που διαβάζω στα γρήγορα, για να γυρίσω πίσω στον ταξιδιώτη, που  τον πρόδωσα γιατί τον άφησα πριν τον τελειώσω, πολύ δε περισσότερο επειδή, όσο προχωρούσε η ανάγνωση,  είχα την εντύπωση πως ο Φραμπέτι αντέγραψε την κεντρική ιδέα του Καλβίνο. Είχα αρχίσει να απογοητεύομαι. Ο Φραμπέτι αντιγράφει τον Καλβίνο;! Ήμουν σχεδόν βέβαιη γι' αυτό, ώσπου η Εμελίνα, η οποία ξεναγούσε τον Λουκρήτιο στο τρελοκομείο βιβλιοθήκη,  είπε: 

"Έχουμε έναν φιλοξενούμενο που ταυτίζεται με τον Ίταλο Καλβίνο, τον διάσημο συγγραφέα. Αυτή τη στιγμή είναι πάνω σ' ένα δέντρο, σαν τον Αναρριχώμενο Βαρόνο, και κουβεντιάζει με τον Ταρζάν."

Εννοείται πως, μετά από αυτό, κατάλαβα ότι ο Φραμπέτι δεν αντέγραφε τον Καλβίνο! Ο Φραμπέτι εξυμνούσε τον Καλβίνο, τον διάσημο συγγραφέα, που έχει τόσο αφηγηματικό υλικό και τέτοιες  αφηγηματικές δομές, ώστε να τροφοδοτεί τη φαντασία  γενεών επί γενεών νέων συγγραφέων ή και επίδοξων συγγραφέων. Ενθουσιάστηκα. Πριν ξυπνήσουν οι υπόλοιποι κι αναγκαστώ να αφήσω τα βιβλία μου, για να περάσω τη μέρα με την παρέα, αποφάσισα να τελειώσω τη μικρή Καλβίνα. Ευτυχώς που ξυπνάνε αργά! 

Ένα δεκάχρονο παιδί, ακαθόριστου φύλου,  άλλοτε ως αγόρι κι άλλοτε ως κορίτσι πρωταγωνιστεί στο βιβλίο του Φραμπέτι και μαζί με τον Λουκρήτιο πηγαίνει στο τρελοκομείο βιβλιοθήκη, όπου  βρίσκεται το φαρμακείο βιβλιοπωλείο. Αντιγράφω ένα απόσπασμα από το ομώνυμο κεφάλαιο, όπου η Εμελίνα, συνεχίζοντας την ξενάγηση του Λουκρήτιου, λέει:

"Είναι ένα φαρμακείο βιβλιοπωλείο. Κοίτα..."

Η ηλικιωμένη πήρε ένα βιβλίο από ένα ράφι, το έδωσε στον χλωμό άντρα και του είπε:

"Δέκα σελίδες το πρωί, άλλες δέκα το μεσημέρι και είκοσι πριν κοιμηθείς."

Ο άντρας έγνεψε με το κεφάλι για νιοστή φορά κι έφυγε με το βιβλίο κάτω από τη μασχάλη.

"Το βλέπεις;" είπε η Εμελίνα στον Λουκρήτιο. Εδώ γράφουμε συνταγές για βιβλία σαν να ήταν φάρμακα."

"Και είναι πράγματι" παρενέβη η ηλικιωμένη βιβλιοπώλις, "αφού θεραπεύουν το πνεύμα."

"Μα αν οι τρελοί που μένουν εδώ νομίζουν πως είναι λογοτεχνικοί χαρακτήρες, δεν είναι λίγο αναποτελεσματικό να παροτρύνονται να διαβάσουν;" διαφώνησε ο Λουκρήτιος.

"Το ακριβώς αντίθετο" απάντησε η βιβλιοπώλις. "Οι ασθενείς που φτάνουν σε αυτό το ίδρυμα συνήθως αντιμετωπίζουν πολύ σοβαρά προβλήματα, αλλά από τη στιγμή που θα ταυτιστούν με κάποιους λογοτεχνικούς χαρακτήρες, παρουσιάζουν μεγάλη βελτίωση."

"Εγώ νόμιζα πως είχαν τρελαθεί από το τόσο διάβασμα, όπως ο Δον Κιχώτης" είπε ο Λουκρήτιος.

"Πραγματικά, πιστεύεις πως ο Δον Κιχώτης τρελάθηκε εξαιτίας των βιβλίων;" τον ρώτησε η βιβλιοπώλις χαμογελώντας. "Δεν νομίζεις ότι μάλλον τρελάθηκε επειδή δεν άντεχε να ζει σ' έναν κόσμο τόσο μικροπρεπή και σκληρό; Εγώ θα έλεγα πως, εν πάση περιπτώσει, η ανάγνωση τον έσωσε απο το να καταλήξει ένας πικραμένος γέρος... Ποιος είναι πιο τρελός; Αυτός που δέχεται να ζήσει σ' έναν άδικο κόσμο ή αυτός που παλεύει για να τον αλλάξει - ακόμη κι αν μάχεται εναντίον ανεμόμυλων;"

"Μα τα βιβλία μας απομακρύνουν από την πραγματικότητα" είπε ο Λουκρήτιος.

"Μας βοηθούν να αποστασιοποιηθούμε" διόρθωσε η βιβλιοπώλις. "Διαβάζοντας, κατά κάποιον τρόπο, κάνουμε όλοι το ίδιο με τους ασθενείς μας: ταυτιζόμαστε με κάποιον χαρακτήρα και ξαναζούμε τις περιπέτειές του. Κι έτσι, για λίγο, απομακρυνόμαστε από την καθημερινότητά μας, όπως είπες κι εσύ. Αλλά, αν ένα βιβλίο είναι καλό, δηλαδή αν ενεργοποιεί τη φαντασία μας, αν μας κάνει να σκεφτόμαστε και μας θέτει νέα ερωτήματα, μετά επιστρέφουμε στην πραγματικότητα λίγο περισσότερο δυνατοί και λίγο περισσότερο σοφοί."

Δίκαιο έχει! Συμφωνώ με τη βιβλιοπώλισσα. Θεωρώ ότι ένα καλό βιβλίο είναι σαν  καθρέφτης. Ένα άριστο βιβλίο είναι σαν ένα σύστημα από καθρέφτες. Πολλαπλασιάζει τα είδωλα, πολλαπλασιάζει εμάς, τις ζωές μας, τις σκέψεις μας. Διαβάζοντας ένα τέτοιο Βιβλίο είναι σα να ζεις πολλές ζωές που ξεκινούν  από μια απλή υπόθεση, όπως, για παράδειγμα: "αν μια νύχτα του χειμώνα ένας ταξιδιώτης...". 

Μια υπόθεση που τη φέρνεις στη σκέψη σου ξανά και ξανά και την αφήνεις να σε απορροφήσει πλήρως, να μπείς μέσα της, να γίνεις ένα με τις λέξεις που την περιγράφουν, να ταυτιστείς με την κάθε εικόνα, με την κάθε εκδοχή, να περάσεις από όλους τους χαρακτήρες που υπάρχουν στο βιβλίο, αλλά κι από όλους αυτούς τους χαρακτήρες που υπάρχουν μέσα σε σένα και δεν τους έχεις ακόμη γνωρίσει είτε γιατί δεν έτυχε να τους συναντήσεις είτε επειδή τους αποφεύγεις. 

Και από άλλου τύπου χαρακτήρες  μπορείς να περάσεις, που δεν υπάρχουν ούτε στο βιβλίο ούτε μέσα σου, όπως, για παράδειγμα, ένας προϊστάμενος, που παρουσιάζει τις ιδέες σου για δικές του και τις μίζερες δικές του τις αφήνει σε σένα... 
[Ή ένας υπάλληλος που δεν συμμερίζεται το όραμα που έχεις για τη δουλειά σου και σου ...μουτρώνει, όταν απαιτείς τα αυτονόητα, όταν ζητάς αυτά που θα έπρεπε από μόνος του να κάνει;] 

Όμως τι σημασία έχουν κάτι τέτοιες μικρότητες, όταν εσύ έχεις τη δυνατότητα να διαβάσεις παρακάτω;! Όταν μπορείς να "δεις" τον εαυτό σου αλλού, καθώς γυρίζεις τη σελίδα με λαχτάρα να μάθεις τη συνέχεια; Και σε κάθε σελίδα νιώθεις  πως κάνεις μια καινούρια αρχή. Επειδή σε κάθε σελίδα αρχίζει μια καινούρια ιστορία... 

Αυτό είναι δικό σου προνόμιο. Είσαι ο προνομιούχος αναγνώστης ενός άριστου βιβλίου κι αφήνεσαι με όλες σου τις αισθήσεις σ' αυτήν την ανάγνωση. Μόνο έτσι  απολαμβάνεις την ατμόσφαιρά του.

Η ατμόσφαιρα αυτού του βιβλίου είναι χιλιάδες άλλα βιβλία μαζί. Όσο για τους ήρωές του...μα είσαι εσύ, αναγνώστη κι εσύ, αναγνώστρια που ζείτε την ερωτική περιπέτεια της ανάγνωσης και τη μυθιστορηματική περιπέτεια του έρωτά σας.

(από το οπισθόφυλλο του "αν μια νύχτα του χειμώνα ένας ταξιδιώτης...", από τις εκδόσεις ΑΣΤΑΡΤΗ)

Εύχομαι σε όλους ΧΡΟΝΙΑ ΚΑΛΑ κι ΑΝΘΕΚΤΙΚΑ,  με πολλές λευκές σελίδες,

για να τις συμπληρώνει ο καθένας  με το ρόλο και τον χαρακτήρα που του ταιριάζει :)