Τρίτη 31 Δεκεμβρίου 2019

"Η σιωπή της καμηλοπάρδαλης" βοά...

Στην αυλαία του 2019 επιστρέφω στον αγαπημένο Κάρλο Φραμπέτι, για να βρω παρηγοριά. Αντιγράφω αυτούσια μια ιστορία από το βιβλίο του "Η σιωπή της καμηλοπάρδαλης" κι αυτή δεν είναι η πρώτη φορά. [1]

Η ασυγκράτητη πόλη

Μια φορά κι έναν καιρό, ήταν ένας μικρός πλανήτης. Αυτός ο μικρός πλανήτης είχε μόνο ένα δέντρο. Κι αυτό το δέντρο ήταν μέσα σε έναν πύργο.
Κάποτε, όμως, αυτός ο μικρός πλανήτης ήταν σκεπασμένος ολόκληρος από δάση. Οι κάτοικοί του συνήθιζαν να λουφάζουν μέσα σε μεγάλες κουφάλες δέντρων και τρέφονταν με φρούτα του δάσους και κυνήγι, ώσπου ανακάλυψαν τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Και τότε έκτισαν την πόλη.
Πότε πότε, τα θηρία του δάσους ρίχνονταν στα κοπάδια και ρήμαζαν τις σοδειές, γι’ αυτό και οι άνθρωποι περιέφραξαν την πόλη τους μ’ ένα πέτρινο τείχος.
Το τείχος, βέβαια, μπορεί να προστάτευε πολύ αποτελεσματικά τα σπίτια, τα περιβόλια και τους στάβλους, αλλά εμπόδιζε την επέκταση της πόλης, που οι κάτοικοί της όλο και πλήθαιναν. Έτσι, μετά από λίγο καιρό, χρειάστηκε να υψωθεί γύρω από το πρώτο τείχος άλλο ένα, μεγαλύτερο. Κι ύστερα χρειάστηκε να κτιστεί κι ένα τρίτο, ακόμα μεγαλύτερο, που για τα θεμέλιά του χρησιμοποιήθηκαν οι πέτρες του πρώτου τείχους, το οποίο τώρα πια ήταν άχρηστο κι έστεκε χαλασμένο μέσα στην πόλη.
Αυτές οι περιοδικές επεκτάσεις διαδέχονταν η μία την άλλη με τελετουργικό ρυθμό: με τις πέτρες του δεύτερου τείχους φτιάχτηκαν τα θεμέλια του τέταρτου, με τις πέτρες του τρίτου, τα θεμέλια του πέμπτου... Σαν ομόκεντρα κύματα σε μια πετρώδη λίμνη, τα διαδοχικά τείχη επεκτείνονταν προς τα έξω, όλο και ευρύτερα, αναγκάζοντας το δάσος να υποχωρεί αργά, αλλά αδυσώπητα.
Πέρασαν οι αιώνες, κι όταν ήρθε η μέρα να υψώσουν το χιλιοστό δεύτερο τείχος, οι κάτοικοι της πόλης, ενεοί, έκαναν μιαν απίστευτη ανακάλυψη: για να το κτίσουν ολόκληρο, έφταναν οι πέτρες του χιλιοστού τείχους, που θεωρητικά ήταν πολύ μικρότερο.
Ένας γέρος φιλόσοφος, έδωσε την ακόλουθη εξήγηση: «Ο κόσμος μας δεν είναι επίπεδος, αλλά σφαιρικός. Το χιλιοστό πρώτο τείχος διαγράφει τη μέγιστη περιφέρεια της γήινης σφαίρας, και γι’ αυτό το χιλιοστό δεύτερο είναι μικρότερο απ’ αυτό, κι ας το περιβάλλει. Αυτό σημαίνει ότι η απέραντη πόλη μας ήδη καλύπτει το ήμισυ του κόσμου, κι αν συνεχίσει ν’ αυξάνει με τον ίδιο ρυθμό, σε ένα χρονικό διάστημα ίσο με αυτό που διέρρευσε από την κτίση της, θα τον έχει καλύψει ολόκληρο, και το δάσος θα εξαφανιστεί».
Οι ιερείς απέκρουσαν μετά βδελυγμίας αυτή την εξήγηση και είπαν ότι οι θεοί, επειδή τους είχαν λυπηθεί για το κολοσσιαίο άχθος τους, να υψώνουν το ένα τείχος πίσω απ’ το άλλο, τους χάρισαν θαυμαστή ευκολία να κτίζουν περισσότερο με λιγότερες πέτρες.
Αιώνα με τον αιώνα, τα τείχη μίκραιναν, αλλά η εντειχισμένη πόλη ήταν όλο και μεγαλύτερη. Κι έφτασε κάποτε η στιγμή που έγινε σ’ όλους φανερό ότι ο γέρος φιλόσοφος είχε δίκιο, ότι ο κόσμος ήταν σφαιρικός στ’ αλήθεια, αφού το δάσος είχε περιοριστεί σε μια μικρή κυκλική έκταση που φαινόταν ψηλά από τα τείχη. Τα τρομερά θηρία και τ’ άλλα ζώα είχαν εξοντωθεί, όχι όμως και ο ιερός τρόμος που το δάσος ενέπνεε στους κατοίκους της πόλης, οι οποίοι συνέχισαν να το συνωθούν ώσπου το κατάντησαν να είναι ένα και μοναδικό δέντρο, περιφραγμένο από ένα πελώριο τείχος, που πιο πολύ έμοιαζε μ’ έναν πύργο χωρίς στέγη ή μ’ ένα πελώριο πηγάδι που είχε ξεφυτρώσει από τη γη.
________________________________________________________________

Ο μαθηματικός ορθολογισμός του Φραμπέτι κι ο ορθολογισμός, έχω την αίσθηση πως τείνουν να εκλείψουν παντελώς. Αμφιβάλλω, βέβαια, για το αν υπήρξαν και ποτέ γενικά! 
Όπως και να 'χει, θέλω να ελπίζω πως σε λίγες ώρες θα ξεκινήσει μια -έστω λίγο- καλύτερη -για όλον τον κόσμο- χρονιά...
Και, τέλος πάντων, αν θέλετε να συμβάλλετε κι εσείς στη βελτίωση των συνθηκών,  ξεκινήστε διαβάζοντας κατά τι περισσότερο ... τα Μαθηματικά! 
 ________________________________________________________________

[1] Πατώντας εδώ, βλέπετε την ιστορία που είχα επιλέξει στο τέλος του 2008! 
Έντεκα χρόνια μετά, ξαναγυρνώ σε εκείνα τα βιβλία τα παλιά, αναζητώντας -εις μάτην;- παραμυθία και παρηγοριά...

Παρασκευή 27 Δεκεμβρίου 2019

Φονικό στη Μεγάλη Εκκλησιά

Κωνσταντινούπολη, 27 Δεκεμβρίου 537 μ.Χ.

" ... Πάνω στο τραπέζι που συνήθιζε να εργάζεται, (η Θεανώ) όλα ήταν άθικτα. Το χειρόγραφο που της είχε δώσει να μελετήσει ο Ευτόκιος, το μελανοδοχείο, οι γραφίδες της αραδιασμένες κατά σειρά, η ξύλινη κερωμένη πλάκα που χρησιμοποιούσε για τα πρόχειρα σχήματα και τους υπολογισμούς... Μόνο ο κώδικάς της, το βιβλίο όπου εδώ και δεκατρία χρόνια κατέγραφε τις προσωπικές έρευνες και παρατηρήσεις έλειπε. Μυστήριο! Μήπως το είχε αφήσει στο σπίτι του Ευτόκιου; Αδύνατον. Το έπαιρνε συχνά μαζί της όταν τον επισκεπτόταν για να συνεργαστούν, αλλά δεν το αποχωριζόταν ποτέ. Είχε αυτό καμία σχέση με το φονικό;
Προβληματισμένη, έκανε μερικά βήματα μέσα στο δωμάτιο. Κάποια στιγμή, ένιωσε ένα τρίξιμο κάτω από τα πόδιά της. Έσκυψε και κοίταξε. Ένα πετραδάκι. Θα είχε ξεφύγει της Χαρίκλειας στο σκούπισμα. Όχι, σκέφτηκε. Αστειευόμαστε τώρα; Να ξεφύγει πετραδάκι από τη Χαρίκλεια; Το σκούπισμά της ήταν πάντα άψογο, πόσο μάλλον τέτοια μέρα, που λόγω της γιορτής η γυναίκα είχε άλλον ένα λόγο να θέλει το σπίτι ν' αστράφτει. Στάθηκε λίγο και συλλογίστηκε. Η Χαρίκλεια είχε σκουπίσει την ώρα που η ίδια έτρωγε στη σάλα το πρωινό της. Ύστερα είχαν φύγει μαζί, κατευθείαν για την εκκλησία. Επομένως, κάποιος είχε μπει στο δωμάτιό της μετά την αναχώρησή τους, προφανώς για να πάρει το μαχαίρι· 
μήπως και τον τόμο με τις σημειώσεις της; Πάντως το πετραδάκι πρέπει να το είχε φέρει αυτός, όποιος κι αν ήταν, μπαίνοντας απ' έξω στο σπίτι.
Επέστρεψε στη σάλα, εξετάζοντας με προσοχή το πάτωμα. Στον διάδρομο βρήκε μερικά ακόμα ίχνη, πετραδάκια και σβώλους από ξεραμένο χώμα. Ήταν φανερό: ο φονιάς είχε πάει στο δωμάτιό της, είχε πάρει το μαχαίρι και είχε επιστρέψει στη σάλα, όπου είχε σκοτώσει τον Ιωάννη. Τα κύρια ερωτήματά, όμως, παρέμεναν αναπάντητα. Τι δουλειά είχε ο Ιωάννης στο σπίτι της; Πώς ήξερε ο δολοφόνος ότι θα τον έβρισκε εκεί; Και κυρίως, γιατί να επιθυμεί κάποιος τον θάνατό του; "                                                                                            (σελ. 168-169)

Θεσσαλονίκη, 27 Δεκεμβρίου 2019 μ.Χ.  


1482 χρόνια ακριβώς από κείνη τη μέρα που στο σπίτι της Θεανώς συντελέστηκε το αποτρόπαιο έγκλημα. Κάποιος σκότωσε τον Ιωάννη! Κάποιος έκλεψε το μαχαίρι της, για να σκοτώσει τον Ιωάννη! Ποιος; Και γιατί;                                             

Θα τα μάθουμε διαβάζοντας τη συνέχεια...

Ενώ το πότε και το πού της δολοφονίας τα γνωρίζουμε από το πρώτο κιόλας κεφάλαιο του βιβλίου!  
Ο Ιωάννης, στη σελίδα 21, κείτεται νεκρός, καταμεσής στην αίθουσα, (στη σάλα του σπιτιού της Θεανώς), φορώντας την καλή του φορεσιά! Το δαμασκηνό μαχαίρι της Θεανώς είναι βαθιά καρφωμένο στον νεανική του καρδιά!

Μια σειρά από αναχρονισμούς, στα επόμενα κεφάλαια, ανοίγουν σιγά σιγά το κουβάρι και εξυφαίνουν τον καμβά, πάνω στον οποίο οι επιμέρους ιστορίες ξετυλίγονται, για να διασταυρωθούν και να δέσουν μεταξύ τους, όπως ακριβώς διασταυρώνονται και σμίγουν οι άνθρωποι, στα βιβλία και στη ζωή! 
Τα ιστορικά πρόσωπα με τα επινοημένα πρόσωπα, όπως σε όλες τις προηγούμενες αφηγήσεις του Τεύκρου Μιχαηλίδη, έρχονται αντιμέτωπα με τη μοίρα τους και με τις επιλογές τους!  Και ολόκληρος "ο μύθος εκτυλίσσεται μέσα από σκάνδαλα, καταχρήσεις, μισαλλοδοξία και, κυρίως, μέσα από την αιώνια πάλη για εξουσία", στο Βυζάντιο, την εποχή του Ιουστινιανού και της Θεοδώρας, που ως τόπος και ως χώρος ενδείκνυται για ιστορίες σαν κι αυτήν που διαβάζουμε στο μυθιστόρημα "Φονικό στη Μεγάλη Εκκλησιά".
Εγώ όμως δεν θέλω να σταθώ στην ιστορία, ούτε στις αφηγηματικές τεχνικές του συγγραφέα. Μονάχα δυο λόγια για τη Θεανώ θέλω να πω!
Η Θεανώ, όπως και η Δόνα Εστεφάνα, στο μυθιστόρημα "Σφαιρικά Κάτοπτρα, Επίπεδοι Φόνοι", είναι μια νέα, φωτισμένη κοπέλα, με ζήλο για μάθηση και το μυαλό της βοηθάει! Πείθει τον πατέρα της να της επιτρέψει να φοιτήσει στην Ακαδημία του Πλάτωνα και περνά από όλη τη δοκιμασία μέχρι να γίνει δεκτή στη σχολή! Τα καταφέρνει, όπως τα καταφέρνουν πάντα οι ηρωίδες του Τεύκρου Μιχαηλίδη! Είναι ισάξιες των ανδρών στην επιστημοσύνη, σε εποχές που οι επιστημόνισσες ήταν μετρημένες στα δάχτυλα! 
Η διαφορά της Θεανώς από τη Δόνα Εστεφάνα, είναι πως η πρώτη έχει και το "αρνητικό" της, αν μου επιτρέπεται να χαρακτηρίσω με αυτόν τον όρο τον εκ διαμέτρου αντίθετο χαρακτήρα, ή μήπως να τον πω "συμπληρωματικό"; Ναι, σε τούτο το μυθιστόρημα υπάρχει ο αντίποδας της Θεανώς, η δίδυμη αδερφή, η Αναστασία!
Άσπρο - μαύρο οι δύο κοπέλες στις ανάγκες τους, στις επιλογές τους, στις αντιδράσεις τους!
Σκουλαρίκια και φτιασίδια η μία, κώδικα και γραφίδα η άλλη... 


Ξημερώνει η 27η Δεκεμβρίου του 2019! Φτάνει στο τέλος της κι αυτή η χρονιά... 
Καθισμένη στη γωνιά μου, στο σπιτικό μου -τυχερή εγώ- διαβάζω για δεύτερη φορά το μυθιστόρημα. (Πρώτη φορά το διάβασα σε μορφή  pdf, πριν ακόμη εκδοθεί, κεφάλαιο κεφάλαιο, όπως γραφόταν...). 
Κι όπως διαβάζω, βλέπω πίσω από τις λέξεις κι ανάμεσα στις γραμμές! Εκεί διακρίνω τις αντιθέσεις των δύο  γυναικών, όπως τις έπλασε η φαντασία του Τεύκρου Μιχαηλίδη κι όπως τις σμίλευσε η γραφίδα του!
Αργά αργά, αφαιρώ το ιστορικό πλαίσιο, απογυμνώνω τις γυναικείες μορφές και τις εξετάζω διαχρονικά.  Συγκρίνω τις ζωές τους και αξιολογώ... 
"Καμιά τους δεν ευτύχησε", μπορώ να πω.
Κι ύστερα, κλείνω τα μάτια και τις βλέπω ζωντανές, να γλιστρούν στην ανάγλυφη επιφάνεια του βιβλίου! Κι αναρριγώ...

"Τεύκρο, τις ιστορίες που μας γράφεις, χρόνο τον χρόνο, ολοένα και πιο πολύ τις αγαπώ!" 

Τετάρτη 4 Δεκεμβρίου 2019

Τα μικρά παιδιά στη Δημοτική Βιβλιοθήκη

Ήταν ένα ηλιόλουστο πρωινό Δευτέρας, είχα δεν είχα μια βδομάδα στο νησί, όταν περιδιαβαίνοντας τα στενά δρομάκια στο κέντρο της πόλης, το μάτι μου έπεσε στην επιγραφή: «Προς Δημοτική Βιβλιοθήκη». Τα πόδια μου από μόνα τους έστριψαν και με οδήγησαν εκεί. Σε δυο λεπτά βρέθηκα μπροστά σε ένα διώροφο, νεοκλασικό κτίριο, με την επιγραφή: Δημοτική Βιβλιοθήκη «Ευγενία Κλειδαρά». Ανέβηκα γρήγορα τα σκαλιά και βρέθηκα στο εσωτερικό, που απέπνεε οικειότητα και ζεστασιά. Κατάφερα να προσπεράσω τα γεμάτα ράφια, χωρίς να ρίξω ούτε μια ματιά στις ράχες των βιβλίων και να περάσω από το  χωλ, σε ένα δωμάτιο στο βάθος, όπου τρεις νέες γυναίκες, η Αγγελική, η Πηνελόπη και η Μαρία, σκυμμένες πάνω από διάφορες καταστάσεις κατέγραφαν δωρεές και δανεισμούς,
Σε λιγότερο από ένα τέταρτο της ώρας είχαμε γίνει φίλες! Μου πρόσφεραν καφέ, κουλουράκια και τα ζεστά τους χαμόγελα. 
Τις ενημέρωσα για τις διάφορες δράσεις μου με στόχο την καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας και την πάταξη της μαθηματικοφοβίας και πολύ σύντομα, μετά από δυο τρεις επισκέψεις μου στη Βιβλιοθήκη, καταστρώσαμε ένα πρόγραμμα δράσεων για παιδιά Γυμνασίου, κυρίως, χωρίς να αποκλείουμε ούτε το Δημοτικό ούτε το Λύκειο.

Χθες, υποδεχτήκαμε το πρώτο σχολείο. Συγκεκριμένα την Ε΄ και την ΣΤ΄ τάξη του Δημοτικού του Ταξιάρχη. Όταν έφτασα στη Βιβλιοθήκη, στις 9.30, το πρωί, τα παιδιά ήταν ήδη εκεί. Με την άκρη του ματιού είδα πως είχαν πάρει τις θέσεις τους, στη μεγάλη αίθουσα του πρώτου ορόφου και, περιστοιχισμένα από τις βιβλιοθήκες, κοίταζαν όλα μπροστά, στραμμένα προς την άσπρη οθόνη που είχε στηθεί εκεί, ειδικά για την περίσταση. Αντί να στρίψω αριστερά και να καλημερίσω τα παιδιά και τον δάσκαλό τους, προχώρησα μπροστά και μπήκα στην αίθουσα-γραφείο! 
Η αμηχανία μου στη θέα τόσο μικρών παιδιών, που κάθονταν ήσυχα ήσυχα με σταυρωμένα τα χεράκια, ήταν τόση που χρειάστηκα δυο τρία λεπτά να την ξεπεράσω και να εγκλιματιστώ! Μετά από τριάντα ολόκληρα χρόνια με μαθητές Λυκείου, ύστερα για τέσσερα χρόνια με παιδιά Γυμνασίου και, τέλος, εδώ και δυο μήνες με ενήλικες εκπαιδευόμενους, όσο να’ ναι το λιλιπούτειο κοινό, με την πρώτη ματιά, με ... αποσβόλωσε! 
Ξεπερνώντας το πρώτο τρακ, μπήκα και καλημέρισα, κατά πως αρμόζει, τα παιδιά, εξήγησα τι πρόκειται να κάνουμε μαζί και σιγά σιγά ξεκινήσαμε τη διάλεξη-παιχνίδι, που έχει θέμα  την επινόηση των αριθμών και γενικότερα της γραφής, αριθμών και λέξεων. Η διάλεξη  είναι διαδραστική, δηλαδή διακόπτεται από ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής συναφείς με το θέμα και γίνεται συζήτηση με το κοινό. 
Από τα πρώτα κιόλας λεπτά οι μικροί μου θεατές με αποσβόλωσαν ξανά με τον τρόπο που αντιλαμβάνονταν αυτά που έλεγα, με τις απαντήσεις που έδιναν και με τα σχόλια που έκαναν. Η παρατηρητικότητά τους και η «κριτική» τους σκέψη, ο τρόπος που "αποκωδικοποιούσαν" τα σύμβολα, σε πολλά σημεία ξεπερνούσαν τις προσδοκίες μου, όπως αυτές είχαν διαμορφωθεί όταν την ίδια –περίπου- δράση είχα κάνει με μαθητές Γυμνασίου! 
Βέβαια, από τη γυμνασιακή εκδοχή του παιχνιδιού είχα αφαιρέσει ότι σχετίζεται με το Πυθαγόρειο Θεώρημα, δηλαδή πυθαγόρειες τριάδες, άρρητους αριθμούς, διαγώνιο τετραγώνου, κλπ, αλλά και αυτή ακόμη η "απλουστευμένη" εκδοχή του Δημοτικού, είχε αρκετά σημεία που απαιτούσαν κάποιες γνώσεις και, σίγουρα, συγκέντρωση. Και τα μικρά απαντούσαν σε ένα πολύ ικανοποιητικό ποσοστό σωστά. Εκείνο όμως που μου έκανε ακόμη μεγαλύτερη εντύπωση ήταν οι απαντήσεις τους, όταν ρωτούσα: 
«Πώς το βρήκατε;» ή «Πώς το σκεφτήκατε;».
Θα δώσω ένα παράδειγμα, για να γίνει κατανοητό.

Στο δεύτερο μέρος της διάλεξης παρουσιάζεται το Βαβυλωνιακό σύστημα αρίθμησης και στο τρίτο μέρος το Αιγυπτιακό. 
Η δέκατη –και τελευταία για τα παιδιά του Δημοτικού- ερώτηση πολλαπλής επιλογής είναι η εξής:
«Τον αριθμό «0» τον χρησιμοποιούσαν στο αριθμητικό τους σύστημα:
Α. Μόνο οι Αιγύπτιοι 
Β. Μόνο οι Βαβυλώνιοι
Γ. Και οι Βαβυλώνιοι και οι Αιγύπτιοι
Δ. Ούτε οι Βαβυλώνιοι ούτε οι Αιγύπτιοι



Με μια φωνή απάντησαν και τα είκοσι επτά παιδάκια-σπουργιτάκια: «Το Δ, το Δ...»
«Όλοι λέτε το Δ;», ρώτησα έκπληκτη για την ταύτιση των απόψεων. 
Τις προηγούμενες φορές που έπαιξα το παιχνίδι, πάντα με παιδιά Γυμνασίου, υπήρχε μια σχετική απόκλιση, που μας έδινε την ευκαιρία να αναφερθούμε στη μεγάλη και ενδιαφέρουσα ιστορία του αριθμού 0. Χθες, οι λιλιπούτειοι θεατές απάντησαν σαν να το είχαν διδαχτεί την προηγούμενη μέρα!
«Πώς το βρήκατε; Το γνωρίζατε;», ρώτησα και ήρθε η απάντηση να με ... αποσβολώσει και πάλι.
«Αφού ούτε στους Βαβυλωνιακούς αριθμούς που μας δείξατε ούτε στους Αιγυπτιακούς υπήρχε το 0!»
Τόσο απλά! Και τόσο έξυπνα! Και τόσο σωστά!

Μα τι παθαίνουμε, μεγαλώνοντας, και παύουμε να σκεφτόμαστε σαν τα μικρά παιδιά;
Μετά τη χθεσινή μου ευχάριστη έκπληξη, σκέφτομαι να εξετάσω μήπως υπάρχει δυνατότητα να κάνω ... μετάταξη στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση!
Βέβαια, θα πρέπει να επισημάνω ότι πίσω από αυτές τις γλυκύτατες μαθητικές φατσούλες που μου χάρισαν εχθές μιαν αξέχαστη εμπειρία, ήταν προφανής η δουλειά ενός ακάματου δασκάλου, που ενδιαφέρεται πραγματικά για τα παιδιά και που σίγουρα διδάσκει σωστά τα Μαθηματικά, όπως φάνηκε όταν φτάσαμε στα Αιγυπτιακά κλάσματα και σε όλες τις ερωτήσεις απαντούσαν, σχεδόν όλα, σωστά!

Θα περιμένω με λαχτάρα τα επόμενα σχολεία, κυρίως τα Δημοτικά, για να διερευνήσω αν τα χθεσινά μου ευρήματα, ως προς την αντίληψη και την αντίδραση των μικρών μαθητών, είναι γενικευμένα και ορθά.  

Υ.Γ. Τα παιδιά, πριν φύγουν από τη Βιβλιοθήκη και αφού έπαιξαν με την Πηνελόπη διάφορα παιχνίδια με θέμα τα βιβλία, δανείστηκαν αντίτυπα που επέλεξαν από το τμήμα της Παιδικής Βιβλιοθήκης.