Τετάρτη 26 Μαΐου 2010

ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΜΟΡΦΩΣΗ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗΝ "ΑΥΤΟΜΟΡΦΩΣΗ"

Το κείμενο που ακολουθεί δεν είναι δικό μου!
"..Θα σας περιγράψω αμέσως ποιο σημάδι βρίσκω  χαραγμένο πάνω σε όλα τα ζητήματα της παιδείας.. Μου φαίνεται πως θα πρέπει να ξεχωρίσω βασικά δύο τάσεις. Δύο φαινομενικά αντίθετα ρεύματα με εξίσου ολέθριες συνέπειες, δύο ρεύματα, που τα αποτελέσματά τους τελικά συγχωνεύονται, κυριαρχούν σήμερα στα εκπαιδευτικά μας ιδρύματα: Από τη μία η τάση για όσο το δυνατόν μεγαλύτερη επέκταση και διάδοση της παιδείας κι από την άλλη η τάση για τον περιορισμό και την αποδυνάμωσή της. Η παιδεία, για διαφορετικούς λόγους, πρέπει να φτάσει σε όσο το δυνατόν ευρύτερους κύκλους-αυτό επιδιώκει η μια τάση. Η άλλη προβάλλει την αξίωση να εγκαταλείψει η παιδεία τις πιο ψηλές, τις πιο ευγενικές και ανώτερες απαιτήσεις της και να αρκεστεί να υπηρετήσει κάποιο άλλο σχήμα, ας πούμε το κράτος.
Πιστεύω ότι έχετε προσέξει από ποια πλευρά ακούγεται πιο απροσχημάτιστα η κραυγή για όσο το δυνατό μεγαλύτερη επέκταση και διάδοση της παιδείας. Η επέκταση αυτή είναι ένα από τα πιο προσφιλή εθνικοοικονομικά δόγματα της εποχής. Όσο το δυνατόν περισσότερη γνώση και μόρφωση, άρα: όσο το δυνατόν περισσότερη παραγωγή και όσο το δυνατόν περισσότερες ανάγκες' άρα: όσο το δυνατόν περισσότερη ευτυχία-κάπως έτσι είναι η συνταγή. Ως στόχο και σκοπό της παιδείας έχουμε εδώ τη χρησιμότητα ή, ακόμη πιο συγκεκριμένα, την υλική απολαβή, τό όσο το δυνατό μεγαλύτερο χρηματικό κέρδος. Με αυτό το πρίσμα η παιδεία θα μπορούσε περίπου να οριστεί για το πως θα κρατηθεί κανείς "στο ύψος της εποχής του", η γνώση των μεθόδων, με τις οποίες αποκτά κανείς όσο το δυνατόν πιο άκοπα το χρήμα, η κατοχή όλων των μεθόδων, με τις οποίες συντελείται η επικοινωνία ανάμεσα στους ανθρώπους και τους λαούς. Η κατεξοχήν επομένως αποστολή της παιδείας θα ήταν να φτιάξει ανθρώπους με όση το δυνατό μεγαλύτερη "πέραση"-ακριβώς όπως λέμε και για ένα νόμισμα ότι "έχει πέραση". Όσο περισσότερους τέτοιους ανθρώπους με πέραση διαθέτει ένας λαός, τόσο πιο ευτυχισμένος είναι. Και αυτός ακριβώς πρέπει να είναι ο στόχος των σύγχρονων εκπαιδευτικών θεσμών: Να βοηθήσουν τον καθένα να αποκτήσει όση πέραση του επιτρέπουν οι  φυσικές του δυνάμεις, να διαμορφώσει τον καθένα έτσι ώστε να μπορεί να αντλεί από τις γνώσεις και τη γενικότερη κατάρτισή του το μέγιστο δυνατό μέτρο ευτυχίας και κέρδους. Ο καθένας πρέπει να μπορεί να αξιολογεί σωστά τον εαυτό του, πρέπει να ξέρει τι απαιτήσεις μπορεί να έχει από τη ζωή. Ο "συνδυασμός ευφυΐας και περιουσίας", που προβάλλεται από την πλευρά των κοσμοθεωριών αυτών, θεωρείται πια κυριολεκτικά ηθική επιταγή. Κάθε παιδεία που οδηγεί στη μοναξιά, που βάζει στόχους πέρα από το χρήμα και την απολαβή, που απαιτεί χρόνο, προκαλεί τώρα την απέχθεια. Έχει γίνει πια συνήθεια κάθε τάση για μια τέτοια παιδεία να την απορρίπτουν ως "εγωισμό ανώτερου βαθμού", ως "ανήθικο μορφωτικό επικουρισμό". Γιατί βέβαια, σύμφωνα με τις ηθικές αρχές που ισχύουν εδώ, αυτό που απαιτείται είναι κάτι εντελώς αντίθετο: είναι μια ταχύρρυθμη μόρφωση, ώστε να μπορεί κανείς γρήγορα να κερδίσει πάρα πολλά χρήματα.."

Το κείμενο που προηγήθηκε δε θα μπορούσε  να είναι δικό μου!
Αν το είχα γράψει εγώ, θα έκανα σαφή διάκριση ανάμεσα στην παιδεία και την κατάρτιση. Δεν θεωρώ  πως είναι "παιδεία" η ταχύρρυθμη εκμάθηση τεχνικών γνώσεων και η απόκτηση δεξιοτήτων, που δύνανται να σου διασφαλίζουν τον άρτον τον επιούσιον. Κι αυτόν τον άρτον, στις μέρες μας,   σου τον παρέχουν  όχι αδιαλείπτως και όχι στην ποσότητα που φτάνει για να χορτάσει όλα τα στόματα.. Όσο δε για χρήμα με ουρά ή για την ευτυχία, που σου προσφέρουν όπως λέει το παραπάνω κείμενο, ούτε κουβέντα.. Η ουσία όμως, εν προκειμένω, δεν βρίσκεται στη διάκριση ανάμεσα στην παιδεία και στην κατάρτιση αλλά στο πού και στο πότε γράφτηκε το παραπάνω απόσπασμα.
Δεν πιστεύω να φαντάστηκε κανείς πως το  έχει γράψει  η Άννα Διαμαντοπούλου απευθυνόμενη στην Κεντρική Επιτροπή Γενικών Εξετάσεων! Αν και θα μπορούσε, για να  υποδείξει στα μέλη της  Επιτροπής να διατυπώσουν το σχετικό με την αξία της "αυτομόρφωσης" θέμα, ώστε να αρχίσουν σιγά σιγά οι νέοι να συνειδητοποιούν πως οι καιροί το απαιτούν να αλλάζει ο καθένας σε τακτά χρονικά διαστήματα επάγγελμα, προκειμένου να επιβιώσει οικονομικά. Ναι, κάτι τέτοιο δε θα ήταν  αδύνατον, αν δεν ήταν τόσο έκδηλη η πικρία του γράφοντος για τη λαθεμένη "ηθική επιταγή" των καιρών του, αυτήν που θέλει την παιδεία μέσο πλουτισμού και κατάκτησης της πλασματικής ευτυχίας, μιας ευτυχίας  που εξασφαλίζεται με την πλήρωση των εικονικών και επιβεβλημένων αναγκών, που η ίδια η 'παιδεία' δημιουργεί.. Φαύλος κύκλος, δηλαδή!

Λοιπόν, το παραπάνω επίκαιρο κείμενο δεν το έγραψα-όπως  είπα ήδη δυο φορές-εγώ, αλλά ούτε και η Άννα Διαμαντοπούλου το έχει γράψει! Ούτε καν σύγχρονο είναι, αν και παραμένει επίκαιρο, σα να φωτογραφίζει την αθλιότητα της σημερινής ελληνικής παιδείας! 
Το κείμενο γράφτηκε στις αρχές του... 1872(!) από τον Νίτσε, όταν σε ηλικία 28 χρόνων, καθηγητής από τριετίας στο Πανεπιστήμιο της Βασιλείας, έδωσε πέντε διαλέξεις με τίτλο:
Περί μέλλοντος των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων μας.
Στις διαλέξεις αυτές ο Νίτσε έκανε μια σφοδρή επίθεση στη γερμανική εκπαίδευση, ασκώντας οξύτατη κριτική τόσο στο ρόλο του Γυμνασίου όσο και στο ρόλο του Πανεπιστημίου, λέγοντας πως απαμακρύνουν τους νέους από την κλασική παιδεία και από την αρχαία ελληνική γραμματεία! Το θέμα της παιδείας απασχολούσε τον Νίτσε από καιρό. Ήδη το Νοέμβριο του 1870 έγραφε στον φίλο του C.v. Gersdorff: "Εμπιστευτικά: θεωρώ τη σύγχρονη Πρωσσία μια δύναμη εξαιρετικά επικίνδυνη για τον πολιτισμό. Έχω την πρόθεση να ξεσκεπάσω κάποτε δημόσια το εκπαιδευτικό  σύστημά της..." όπως διαβάζουμε στην εισαγωγή του βιβλίου "ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ" του Friendrich Nitzsche, σε μετάφραση Ν. Μ. Σκουτερόπουλου που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις PRINTA,  σε πρώτη έκδοση το 1998, και περιέχει τις εν λόγω διαλέξεις, δομημένες σε μορφή διαλόγου, όπου ο Δάσκαλος, ο μαθητής, ο Φιλόσοφος και ο συνοδός συζητούν, αναλύουν, επικρίνουν, προτείνουν, εικάζουν τρόπους με τους οποίους η παιδεία θα ξεπεράσει τα ανυπέρβλητα εμπόδια που η ίδια στήνει στον εαυτό της, κατευθυνόμενη από τα συμφέροντα που καλείται να εξυπηρετήσει.. Και όταν η παιδεία υπηρετεί το Κράτος, με ό,τι μπορεί αυτό να δηλώνει, τότε σίγουρα δεν υπηρετεί το πνεύμα και δεν μορφώνει τον άνθρωπο, γιατί πού και πότε ταυτίστηκαν τα συμφέροντα του Κράτους με αυτά του ανθρώπου;! Πού και πότε καλλιεργήθηκε τόση ανασφάλεια σε άνθρωπο δεκαοχτώ μόλις χρόνων, ο οποίος, ενώ δίνει τις (πρώτες) εξετάσεις της ζωής του, στοχεύοντας σε μια ανώτατη σχολή, καλείται να προβληματιστεί για τα ποια και πόσα επαγγέλματα θα αλλάξει στο ασταθές και ταχέως μεταβαλλόμενο μέλλον του;  
Και όλα αυτά, χωρίς καν να έχουμε προηγουμένως εξοικειώσει τα παιδιά μας με τα αρχαία ελληνικά γράμματα, ώστε, θεωρητικά έστω, να γνωρίζουν πως η τραγωδία είναι σύμφυτη της ανθρώπινης μοίρας.. Και πως οι επιλογές μπρος στα διλήμματα είναι αυτές που μας υπαγορεύει το καθήκον μας, όπως αυτό μορφώνεται, αυτομορφώνεται, και όχι όπως μας το διαμορφώνουν τεχνιέντως..όσοι αποβλέπουν σε ίδια συμφέροντα..

Σάββατο 15 Μαΐου 2010

ΕΠΙΘΥΜΙΕΣ SOFISTI(KE)!

" Όταν επιθεωρώ ένα δάσος με την πρόθεση να το αγοράσω, να το νοικιάσω, να το καταστρέψω, να κυνηγήσω σε αυτό ή να το υποθηκεύσω, τότε δεν βλέπω το δάσος, αλλά μόνο τη σχέση που έχει με τις επιθυμίες μου, τα σχέδια, τις υποθέσεις, το πορτοφόλι μου. Τότε αποτελείται από ξύλο, είναι νέο ή παληό, υγιές ή άρρωστο. Αλλά όταν δεν θέλω τίποτα από αυτό παρά μόνο ν' ατενίζω "χωρίς σκέψη", προς το πράσινο βάθος του, τότε γίνεται δάσος, φύση, κάτι που μεγαλώνει: τότε μόνο γίνεται ωραίο.

Και το ίδιο συμβαίνει με τους ανθρώπους, τα πρόσωπά τους επίσης. Ο άνθρωπος που κοιτάζω με φόβο, με ελπίδα, με απληστία, με σκοπούς, με απαιτήσεις, δεν είναι ένας άνθρωπος, μόνο ένας θολός καθρέφτης της βούλησής μου.Είτε το συνειδητοποιώ είτε όχι, τον κοιτάζω κάτω από το φως ερωτημάτων που τον περιορίζουν και τον παραποιούν: είναι προσιτός ή είναι υπερόπτης; Με υπολογίζει; Θα μπορούσα να του ζητήσω χρήματα; Καταλαβαίνει καθόλου από τέχνη;
Αντιμετωπίζουμε τους περισσότερους ανθρώπους που πλησιάζουμε με πάρα πολλά ερωτήματα αυτού του είδους..."

Τα παραπάνω έχει γράψει ο Έρμαν Έσσε, "για την ψυχή", σε ένα κείμενό του το 1917, αρχίζοντας ως εξής:
Το μάτι της επιθυμίας λερώνει και παραμορφώνει. Μόνο όταν δεν επιθυμούμε τίποτα, μόνο όταν το βλέμμα μας μεταβάλλεται σε καθαρή θέαση, τότε μόνο η ψυχή των πραγμάτων (που είναι η ομορφιά) μας ανοίγεται.

Ο ρομαντισμός του Έρμαν Έσσε, και ειδικά η περί δημιουργού θεωρία του, συχνά συγκρούεται με τις κονστροκτουβιστικό-πρωταγορικές μου θεωρήσεις! Ωστόσο, επειδή καμιά φιλοσοφική θεωρία δεν είναι αμιγής, αλλά εμπεριέχει, έστω και σε σπερμική μορφή, στοιχεία ακόμη και εκ διαμέτρου αντίθετων θεωριών, πρέπει να παραδεχτώ πως-για μια ακόμη φορά-το παραπάνω απόσπασμα του Έσσε με βρίσκει απολύτως σύμφωνη, αφού συνάδει άλλωστε με τη βασική "σοφολογιότατη" αρχή περί αληθείας: για κάθε ζήτημα δεν υπάρχει  μια αλήθεια, αλλά πολλές αλήθειες. Μάλιστα από το σύνολο των αληθειών, έχει ο καθένας τη δυνατότητα να επιλέγει ως αληθινό εκείνο που τον εξυπηρετεί καλύτερα και ικανοποιεί τις προσωπικές του ανάγκες.
"Και τι διαμορφώνει τις ιδιαίτερες ανάγκες μας, άραγε;" Κοινότοπη ερωτήση με πλειάδα δυνατών απαντήσεων.. Όμως, παρόλη την τριβή που έχει υποστεί λόγω αυτής καθαυτής της κοινοτοπίας της είναι ικανή να μας απομακρύνει από ένα...καταπράσινο δάσος (!) ( χαχαχα!!!)
ή ένα πρόσωπο, αν μας τεθεί απροκάλυπτα, αξιώνοντας μια ειλικρινή απάντηση!
Βέβαια όλα αυτά, πιστεύω, μπορούν να έχουν ισχύ σε ατομικό επίπεδο, γιατί στο συλλογικό, στο κοινωνικό επίπεδο, η ψυχολογία της μάζας δημιουργεί πολλές διεξόδους, πολλά μικρά παραθυράκια! Τα παραθυράκια αυτά είναι οι ρωγμές που εμφανίζονται εκεί όπου παλεύουν να συναρμοθούν οι αντικρουόμενες θεωρίες, τα διαπλεκόμενα συμφέροντα, οι καταλυτικές επιθυμίες, οι ατομικές επιλογές, οι ελευθερίες..
Κοντολογίς όλα εκείνα, που μας καθιστούν διοπτροφόρους, αναζητητές μιας κάποιας βολικής θεωρίας...Τόσο βολικής, ώστε να δικαιολογεί και να ερμηνεύει όλες τις... sofisti(ke) επιθυμίες μας! :) 

Δευτέρα 10 Μαΐου 2010

ΕΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ / ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Κ & Δ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ

Το Παράρτημα Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών σας καλεί την Κυριακή 16 Μαίου 2010 στις 11.15πμ, στο Κέντρο Ιστορίας του Δήμου Θεσσαλονίκης (πλατεία Ιπποδρομίου) να παρακολουθήσετε την καταληκτική εκδήλωση της σειράς των παρουσιάσεων που οργάνωσε με θέμα την αλληλεπίδραση της Φιλοσοφικής σκέψης και της Φυσικής επιστήμης.
Στη συνεδρία αυτή θα συμβάλει με εισήγησή του, ο ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ

κ. ΧΡΙΣΤΟΣ ΤΣΟΛΑΚΗΣ

Πέμπτη 6 Μαΐου 2010

"γράμμα σ΄ ένα παιδί που δεν γεννήθηκε ποτέ"

Ναι. Γράμμα σε ένα παιδί που δε γεννήθηκε ποτέ, επειδή:

"Οι δρόμοι αυτής της χώρας είναι άνετοι και στρωτοί, τ' αυτοκίνητα αυτής της χώρας είναι αναπαυτικά. Κι εγώ δεν γεννήθηκα γλάρος. Τι με συμβουλεύεις, παιδάκι; Να πάω μπροστά ή να γυρίσω πίσω; Γυρίζοντας θα είναι χειρότερα: πρέπει να ξανακάνω αυτό το κομμάτι του δρόμου, το εφιαλτικό. Προχωρώντας, αντίθετα, ίσως  οι  προοπτικές να είναι καλύτερες. Αν τολμούσα να χρησιμοποιήσω ένα σχήμα ρητορικό, θα μπορούσα να πω ότι οδηγώ το αμάξι σε ένα δρόμο όμοιο με τη ζωή μου: γεμάτο λακκούβες και πέτρες, γεμάτο δυσκολίες. Γνώρισα κάποτε ένα συγγραφέα που έλεγε: καθένας έχει τη ζωή που του αξίζει. Πώς να ισχυριστεί κανείς ότι στον φτωχό αξίζει για πάντα η φτώχεια, στον τυφλό η στέρηση της όρασης;
Ήταν άνθρωπος ανόητος, έστω κι αν η συγγραφική του προσφορά έδειχνε εξυπνάδα. Μα και η γραμμή που χωρίζει την εξυπνάδα από τη βλακεία είναι σχεδόν αόρατη, θα τη διαπιστώσεις. Αλήθεια, αν τύχει ποτέ να σπάσει, τα δυο αυτά πράγματα γίνονται ένα, όπως η αγάπη και το μίσος, η ζωή και ο θάνατος, το να είσαι άνδρας ή γυναίκα..."*

"Τα στελέχη της τράπεζας απαγόρεψαν κάθετα και κατηγορηματικά στους εργαζόμενους να φύγουν, παρόλο που οι ίδιοι το ζητούσαν επίμονα από νωρίς το πρωί, ενώ επέβαλλαν στους εργαζόμενους να κλειδώσουν τις πόρτες και επιβεβαίωναν συνέχεια τηλεφωνικά το κλείδωμα του κτιρίου. Όποιος φύγει να μην έρθει αύριο για δουλειά, ήταν η μόνιμη απειλή. Τους έκλεισαν ακόμα και την πρόσβαση στο διαδίκτυο για να μην επικοινωνούν με τον έξω κόσμο."**

 Στις μέρες μας  έχει σπάσει κάθε διαχωριστική γραμμή...Η βλακεία έχει κατακτήσει τα πάντα. 
Έχει σπάσει κάθε μέτρο, κάθε αξία, κάθε έννοια  ανθρωπιάς...
Και όταν σπάζει η γραμμή αυτή η διαχωριστική, τούτο το λεπτό νήμα, τότε δεν γίνεται πλέον καμιά διάκριση ανάμεσα σε αγάπη και μίσος, ανάμεσα σε δικαίωμα και υποχρέωση, ανάμεσα σε ανθρώπους και  ποντίκια,  ανάμεσα σε ζωή και σε θάνατο...

-------------------------------------------------------------------------------------------------------
*Από το βιβλίο της Οριάνας Φαλλάτσι, "γράμμα σ' ένα παιδί που δεν γεννήθηκε ποτέ", εκδόσεις Πάπυρος 1976
** Από την  "καταγγελία εργαζόμενης στη MARFIN" , την οποία  έχουμε όλοι την υποχρέωση να διαβάσουμε..