ΛΟΓ (ΟΤΕΧΝ) ΙΚEΣ ΑΠΟΔΡΑΣΕΙΣ

"Το πνεύμα αναρχίας που διαποτίζει όλες τις πλευρές του έργου του Αλμπέρτο Γκάλι και που μπορεί να είναι τόσο χαριτωμένο όταν δεν είναι εκνευριστικό ήταν εκείνο που πρώτο με τράβηξε όταν στα νιάτα μου ανακάλυψα τα απολαυστικά Racconti Impossibili - μια σειρά από "απίθανες ιστορίες", όπου η περιγραφή μιας καρέκλας, για παράδειγμα, μπορεί σιγά σιγά να εξελιχθεί σε μια απογραφή όλων των ανθρώπων που κάθισαν πάνω της και όλων των άλλων καρεκλών πάνω στις οποίες κάθισαν, και ούτω καθεξής, σε μια ατέρμονη διαδικασία πολλαπλασιασμού, την οποία ο Γκάλι σταματάει απότομα με ένα σχόλιο του τύπου "τα υπόλοιπα είναι προφανή". 

Αυτό που μας προσφέρει ο Γκάλι στη γραφή του είναι μία απόδραση από την τυραννία της λογικής. Στη λογοτεχνία τα πάντα είναι τυχαία· τα πάντα θα μπορούσαν να είναι αλλιώς. [...]

Κατέληξα να καταλάβω την απλή αλήθεια ότι στον κόσμο, επίσης, όλα θα μπορούσαν να είναι αλλιώς, και ότι ο τρόπος που είναι τα πράγματα είναι μια τόσο ειδική περίπτωση που μπορεί να θεωρηθεί σχεδόν άσχετη, αν τη συγκρίνει κανείς με την πλήρη γκάμα των πιθανών εξελίξεων των πραγμάτων. Γιατί λοιπόν η ιστορία επιλέγει μια πορεία αντί για κάποια άλλη;"

Ο Αλμπέρτο Γκάλι, είναι ένας επινοημένος συγγραφέας και τα βιβλία του, αυτά που αναλύονται από τον Άντριου Κρούμι στο πρώτο του μυθιστόρημα, με τον εύηχο τίτλο "Μουσική σε ξένη γλώσσα", -από όπου είναι το παραπάνω απόσπασμα- είναι επίσης επινοημένα! Η δεύτερη επεξήγηση, πως δηλαδή τα έργα ενός επινοημένου συγγραφέα είναι κι αυτά επινοημένα, σίγουρα  περιττεύει. Νομίζω όμως πως δεν θα πρέπει να είμαστε φειδωλοί στις κουβέντες και να κάνουμε οικονομία στις επεξηγήσεις και στις αποσαφηνίσεις, αν θέλουμε να αποφύγουμε τη δυνατότητα πολλαπλών ερμηνειών, οι οποίες αποτελούν τη βασική πηγή παρερμηνειών και παρανοήσεων. Ειδικά δε στην εποχή μας - που η ιθύνουσα τάξη, επειδή πλέον δεν πείθει,  καταφεύγει συστηματικά σε παρανοήσεις, ακολουθώντας δοκιμασμένες πρακτικές του τύπου "if you cannot convince them confuse them" - αν κάποιος δεν ανήκει στην τάξη αυτή και δεν διαθέτει ο ίδιος ή κάποιος συγγενής του 'καρέκλα', τότε συντρέχει ένας λόγος παραπάνω να αποφεύγει τις σκόπιμες ασάφειες που οδηγούν σε παρερμηνείες και κάνουν το σαθρό έδαφος της κοινωνίας να τρίζει κάτω από τα πόδια μας... 

Βέβαια η παραπάνω σκέψη δεν είναι παρά μία μόνο εκδοχή που αν την ανέλυα λίγο περισσότερο θα μπορούσε ίσως να εξελιχτεί στην ιστορία ενός καθόλα νομοταγούς πολίτη που μετεωρίζεται μεταξύ του αξιακού του συστήματος και αυτού που τον καλεί η συντεταγμένη πολιτεία να πράξει. Όπως, για παράδειγμα, η περίπτωση ενός εκπαιδευτικού που θέλει να γαλουχήσει τους μαθητές του με τους ένδοξους στίχους του Ανδρέα Κάλβου, και διατείνεται πως  θέλει αρετήν και τόλμην η ελευθερία, αλλά ο ίδιος ο διδάσκων δεν τολμά να αντιδράσει, αν όχι σε οτιδήποτε άλλο τουλάχιστον να αντιδράσει στη σαρδελοποίηση των μαθητών του... Και τελικά διάγει βίον ανελεύθερον  σκύβοντας το κεφάλι,  αλλά έτσι διδάσκει με τα λόγια το αντίθετο από αυτό που διδάσκει με τις πράξεις...

Τώρα βέβαια αν σκεφτούμε περισσότερο σίγουρα θα βρούμε μια πλειάδα παραλλαγών της παραπάνω ιστορίας, συναφών ή αντικρουόμενων, αλλά κατά πάσα πιθανότητα όχι πρωτότυπων, επειδή σύμφωνα με τα γραφόμενα του επινοημένου από τον Κρούμι Αλμπέρτο Γκάλι:

"Η επαναγραφή της ιστορίας δεν είναι μια καθαρά σύγχρονη ενασχόληση. Και μάλιστα θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι η ίδια η ιστορία δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια συσσώρευση εναλλαγών και τροποποιήσεων· η ατέλειωτη ανάπλαση του παρελθόντος. Δεν έχουμε  παρά να παρατηρήσουμε τη λεπτότητα του άμεσου παρόντος και την άπειρη πλαστικότητα των δικών μας αντιλήψεων για να συνειδητοποιήσουμε ότι το παρελθόν είναι κάτι χωρίς ουσία, δίχως νόημα αν δεν ερμηνευτεί. Και ερμηνεία σημαίνει επαναγραφή". 

Νομίζω πως η έλλειψη ουσίας του ανερμήνευτου παρελθόντος που περιγράφει ο Γκάλι, διαθέτει μια εγγενή συμπαγότητα σε σχήμα κοφτερής λεπίδας, που γλιστρά ανεπαίσθητα πάνω στην ευαίσθητη λεπτότητα του παρόντος και διαρρηγνύει τη σκέψη μας, προκαλώντας τραύματα στη λογική μας.

Σε μια τόσο δύσκολη περίσταση, όπου η λογική αιμοραγεί, έρχεται η λογοτεχνική επικουρία να προσφέρει ανεξάντλητες δυνατότητες και προοπτικές. 

Επινοημένοι συγγραφείς, επινοημένα συγγράμματα, επινοημένοι φίλοι, (γιατί όχι και επινοημένοι εραστές;), απλώνουν τα χέρια από τα ράφια της βιβλιοθήκης, προσφέροντας καταφυγή... Από αυτήν την άποψη, είμαστε τυχεροί Ηλία! Είμαστε τυχεροί επειδή είμαστε ... φίλοι του Θαλή! :) και επειδή έχουμε τις παρέες και τα βιβλία!

Και ανάμεσα στα πολλά και διάφορα βιβλία που διαβάζουνται από τις παρέες,  είναι και αυτό του Άντριου Κρούμι, με τίτλο "Μουσική σε ξένη γλώσσα", το πρώτο του μυθιστόρημα, το οποίο ξαναδιαβάζω αυτές τις μέρες, με αφορμή την επίσκεψη του συγγραφέα στην πόλη μας στις 18 Μαΐου, όπου θα συμμετάσχει στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Θεσσαλονίκης και θα συνομιλήσει με τον Τεύκρο Μιχαηλίδη!  Δεν είναι τέλειο το νέο αυτό;  

Εδώ θα πρέπει να πω πως στη βιβλιοθήκη μου, για κάποιον λόγο που τώρα δεν μπορώ να εξηγήσω με σιγουριά,  μερικά χρόνια πριν είχα τοποθετήσει στο ίδιο ράφι τα βιβλία του Κρούμι στα αριστερά των βιβλίων του Τεύκρου, ενώ θα μπορούσα κάλλιστα να είχα βάλει τον Κρούμι σε άλλο ράφι, δίπλα ας πούμε στον Καλβίνο, και να είχα βάλει τον Τεύκρο πλάι πλάι με τον Ντενί Γκετζ, ακολουθώντας ένα περισσότερο φιλολογικό κριτήριο, αυτό της διακειμενικότητας, επειδή διαβάζοντας Κρούμι αναπολείς τον Καλβίνο, ενώ διαβάζοντας Τεύκρο Μιχαηλίδη σκέφτεσαι συχνά τον Ντενί Γκέτζ. Αλλά πάλι, αυτό μπορεί να συμβαίνει αποκλειστικά και μόνο, όπως θα έλεγε ο Γκάλι, λόγω της άπειρης πλαστικότητας των δικών μου αντιλήψεων και κάποιος άλλος όταν διαβάζει Κρούμι να σκέφτεται Μπόρχες ή Κάφκα ή να σκέφτεται απλά και μόνο τον Κρούμι. Σε αυτήν την τελευταία περίπτωση, που διαβάζοντας έναν συγγραφέα δεν σκέφτεσαι παρά μόνο τον συγκεκριμένο συγγραφέα, η διακειμενικότητα είναι παντελώς ανενεργή και ως αναγνώστης χάνεις την ομορφιά της λογοτεχνικότητας του κειμένου, ακολουθώντας ίσως, εφόσον έχεις τη δεξιότητα :), την τυπική ερμηνεία συμβόλων και κανόνων στα πρότυπα της πρωτοβάθμιας λογικής!

Τι νόημα έχει όμως να διαβάζει κανείς τη λογοχεχνία έτσι, ακολουθώντας τα στερεότυπα βήματα και τους αυστηρούς κανόνες της λογικής; Και αν ακόμη είχε κάποιο νόημα μια τέτοια διαδικασία, το βέβαιο είναι πως θα καθιστούσε ανελέητη και οδυνηρή την ανάγνωση, όπως ακριβώς και η προσέγγιση με όρους και κανόνες αυστηρής, τελεολογικής, λογικής, καθιστά ανελέητη και οδυνηρή την πραγματική ζωή...

Αλλά ευτυχώς που εμείς διαθέτουμε τη λογοτεχνική διαφυγή...
Και "Στη λογοτεχνία τα πάντα είναι τυχαία· τα πάντα θα μπορούσαν να είναι αλλιώς [...]"
Οι επινοημένοι συγγραφείς, τα επινοημένα συγγράμματα, χαράζουν δρόμους που βαδίζουμε εμείς σε μιαν ατέρμονη διαδικασία πολλαπλασιασμού, που προσθέτει στη ζωή ... άπειρες δυνατότητες σαν ανοιχτά παράθυρα, από όπου  εμείς -δηλαδή οι επινοημένοι εμείς- ξεφεύγουμε από την τυραννία της λογικής.

ΚΑΛΗ ΑΝΑΣΤΑΣΗ!