ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΣΥΜΜΕΤΡΙΑΣ, Βιβλιοπαρουσίαση του Θ. Βουγιουκλή

ΑΝΑΜΗΣΕΙΣ ΣΥΜΜΕΤΡΙΑΣ Μια μυθιστορηματική περιήγηση στο έργο του χαράκτη Μάουριτς Κορνέλις Έσερ του Ανδρέα Λύκου, Εκδόσεις Γαβριηλίδη, 2015

Βιβλιο-παρουσίαση από τον Θωμά Βουγιουκλή

Το βιβλίο είναι μια καλαίσθητη έκδοση, 160 σελίδων με μερικά βοηθητικά σχήματα-διαγράμματα, με βιβλιογραφία και αναφορές σε πραγματικά γεγονότα. Παρουσιάζει την πορεία-περιήγηση δυο νέων στο έργο του χαράκτη Μ. Κ. Έσερ. Γλαφυρές-συναισθηματικές περιγραφές κρατούν τον αναγνώστη σε εγρήγορση από την πρώτη ως την τελευταία σελίδα. Ίσως κάτι τέτοια θα θέλατε να ακούσετε από έναν ακαδημαϊκό και μάλιστα μαθηματικό. Αυτά είναι αλήθεια αλλά δεν φαίνεται να τα γράφω εγώ, για όσους με γνωρίζουν, ακόμα και ο συγγραφέας ο οποίος αν με άκουγε να μιλώ κάπως έτσι, μάλλον θα μετάνιωνε που με πρότεινε! Άρα ας το πάρουμε από την αρχή. Διάβασα το βιβλίο με μια ανάσα. Νόμισα βέβαια ότι πρόκειται για ένα αστυνομικό μυθιστόρημα διότι όπως γνωρίζετε ο 21ος αιώνας λένε ότι είναι ο αιώνας του μαθηματικού μυθιστορήματος και μάλιστα του θρίλερ. Αυτό έχει αγωνία, δεν έχει φόνο! Επιπλέον μάλλον με ξεγέλασε ο Αντρέας διότι, ανεξάρτητα από τα φαινόμενα, είναι ένα εξαιρετικά συναισθηματικό-συγκινητικό βιβλίο. Η ραγδαία εξέλιξη διακόπτεται από ιστορικές και μαθηματικές πληροφορίες που ‘δένουν’ την πλοκή. Και εκεί κάπου ο συναισθηματικός-μυθιστορηματικός λόγος τα συνδέει όλα σφιχτά. Βγαίνεις έξω από την διαδρομή για να ασχοληθείς με τον άνθρωπο, με το ανθρώπινο καλύτερα. Ξανά στη διαδρομή, ξανά στην αιτιολόγηση των μαθηματικών προβλημάτων με σχηματάκια απλά κατανοητά ώστε να σε αποσπάσουν την προσοχή για να μη λιώσει το μυαλό σου στην διαδικασία. Να υπακούσεις στον ρυθμό, αλλά να μην αγανακτήσεις, να μην εκνευριστείς από την υποταγή σου στην εικόνα. Πάνω σε όλα εμφανίζονται, όπως πάντα, και οι άνθρωποι που φοβούνται μη τους θέσεις κανένα μαθηματικό πρόβλημα. Και αναφωνείς, ως μαθηματικός: «Βρε τι πάθαμε, άνθρωποι οι οποίοι δηλώνουν άσχετοι με τα μαθηματικά αποδεικνύουν ότι κάνουν βαθύτερα και υψηλότερα μαθηματικά!» Και προσπαθούν οι φουκαράδες μαθηματικοί να εξηγήσουν το μαθηματικό υπόβαθρο αυτών που γράφουν, κατά δήλωσή τους, οι υποτίθεται άσχετοι! Λένε ότι δεν έχουν σχέση με τα μαθηματικά από το φόβο μη τους ρωτήσεις κανένα πρόβλημα και δεν βρουν τη λύση. Θαρρείς και οι μαθηματικοί λύνουν όλα τα μαθηματικά προβλήματα! Βέβαια υπάρχουν κάποια μαθηματικά προβλήματα αλλά ποιος τα δίνει σημασία; Ποιος παρατηρεί στη σελίδα 45 ότι γράφει: «Περπατήσαμε πάνω στο πλακόστρωτο πεζοδρόμιο προσπαθώντας, χωρίς να συνεννοηθούμε, να μην πατάμε τους αρμούς ανάμεσα στα πλακάκια. Ανάμεσά μας είχαμε φροντίσει να αφήσουμε μια κενή σειρά από τετράγωνα πλακάκια». Αυτή είναι μια αυστηρά μαθηματική διαδικασία, απλή απλούστατη που όλοι την έχουμε κάνει, την έχουμε ‘παίξει’ και παιδιά και μεγάλοι, αλλά όταν τη βλέπουμε στους άλλους πάντα λέμε: «δες τον χαζό πως βαδίζει»! και όμως από εκεί ξεκινάει η απόδειξη του περίφημου Θεωρήματος του Θαλή! Ίσως εκεί είναι το πρόβλημα με τα μαθηματικά προβλήματα: να μη τα χαρακτηρίσεις ως μαθηματικά προβλήματα. Άμα τα χαρακτηρίσεις ακολουθεί ένα σφίξιμο, ένα κούμπωμα! Ο συγγραφέας μας βάζει να βαδίζουμε στις εικόνες, να βαδίζουμε μέχρι να γίνουμε μέρος τους. Αυτός είναι ο σκοπός του. Μας παίρνει απ’ το χεράκι και μας πάει. Όπου θέλει αυτός. Γιατί εμείς τελικά ούτε πού είμαστε βλέπουμε αλλά ούτε και πού πάμε! Φυσικά για όλα φταίει ο Έσερ, που θέλει να τον φωνάζουν Μάουκ. Που διάλεξε το Θωμά και τη Ραφαέλα. Όπως ο συγγραφέας διάλεξε τον Θωμά Ιωάννου. Γιατί άραγε; Και όχι τον Ιωάννη Θωμά; Άκου λέει η πόλη Ατράνι! Και νάσου η συμμετρική της η Ινάρτα, η αντίστροφή της! Αν νομίζετε ότι θα σας περιγράψω την υπόθεση, είστε γελασμένοι! Θα το διαβάσετε και ίσως να το ξαναδιαβάσετε! Εγώ απλώς ψιλο-περιγράφω τι έπαθα από την ανάγνωσή του! Μπαίνοντας, λοιπόν, τακτικά στην εικόνα και βαδίζοντας από το πάτωμα έως το ταβάνι, όχι γιατί η λογική ακολουθεί τους νόμους της βαρύτητας αλλά επειδή το οικοδόμημα περιστρέφεται, ζαλίζεσαι και θυμάσαι! Έτσι και εγώ μπήκα στην εικόνα του Αντρέα και θυμήθηκα το Ravello και το Amalfi όταν τον Μάιο του 1988 συμμετείχα στο Συνέδριο Μαθηματικών με τίτλο «Combinatorics ’88, Ravello, Italy». Τόσο ζωντανή η περιγραφή που κατάλαβα ότι, εκτός από τις καταπληκτικές φυσικές εικόνες, δεν πήρα μυρουδιά του κρυμμένου θησαυρού του ζωντανού Έσερ! Και να φανταστεί κανείς ότι το αντικείμενο του συνεδρίου ήταν οι ομάδες συμμετρίας! Έτσι μου φαίνεται υποχρεωτικό να ξαναπάω! Πιστεύω ότι ο καθένας θα θυμηθεί και θα αναθεωρήσει πράγματα που άλλοτε δεν τα είχε δώσει σημασία, αφού δεν μπήκε στη διαδικασία και στην ερευνητική διάθεση του θέματος. Προσωπικά μπήκα αρκετές φορές στην αναθεώρηση αυτών που βλέπω. Γι' αυτό είπα παραπάνω ότι το έπαθα. Μπήκα στο πάθος! Πριν από πάρα πολλά χρόνια πήγα στο Άγιο Νόρος! Ακούστηκε τι είπα; Άγιο Νόρος! Τόσο μεγάλο ήταν τότε! Επισκεφτήκαμε μια εκκλησία ενός μοναστηριού. Μπήκαμε, θαυμάσαμε, βγήκαμε. Μετά παρατήρησα ότι στον πρόναο, γέροντας μοναχός καθόντανε, που κοιτούσε απέναντί του εικόνα αγίου. Εμείς είχαμε περάσει από μπροστά του, μπήκαμε-βγήκαμε, δεν τον εμποδίσαμε καθόλου. Γιατί; Γιατί δεν ήταν εκεί που τον βλέπαμε! Ήταν απέναντι στην εικόνα! Τότε κατάλαβα τη σημασία της λέξης «μέθεξη»! Το μεγαλείο να μπεις και να ζήσεις στο όνειρο! Δεν είναι απλή διαδικασία! Θέλει μέθοδο, θέλει μαθηματική μέθοδο ή να έχεις αποκτήσει την εμπειρία, να το έχεις προσπαθήσει πάρα πολλές φορές! Σε ευχαριστώ Αντρέα που μου έδειξες μια τέτοια διαδικασία μέσα από τις «Αναμνήσεις συμμετρίας». Θα τελειώσω με ένα ‘μειονέκτημα’ που αποκόμισα όταν τέλειωσα το βιβλίο: Ο Αντρέας είναι υποχρεωμένος, αφού έγραψε αυτό το υπέροχο βιβλίο, να γράψει και άλλα και άλλα, να μη καθίσει καθόλου! Με άλλα λόγια, την πάτησε! Και για να τον προβοκάρω, για να μη νομίζει ότι τέλειωσε με τούτο το βιβλίο, εγώ θα ονόμαζα το βιβλίο: Μύστης Συμμετρίας!

-----------------------------------------------------------------------------------------------

Αυτό ήταν το κείμενο του καθηγητή Θωμά Βουγιουκλή στη χθεσινή παρουσίαση του βιβλίου ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΣΥΜΜΕΤΡΙΑΣ του Ανδρέα Λύκου, που έγινε στην Κομοτηνή. Ο τρόπος που παρουσίασε το βιβλίο ο κος Βουγιουκλής, το χιούμορ του, οι εκ προθέσεως επαναλήψεις και οι παύσεις, ο αυθορμιτισμός και ο ενθουσιασμός με τον οποίο μιλάει δεν είναι δυνατόν να μεταφερθούν στο γραπτό κείμενο. Όμως του ζήτησα τις σημειώσεις του, για να αναρτήσω εδώ όσα είπε, επειδή η προσέγγιση που έκανε στο βιβλίο ήταν πολύ ενδιαφέρουσα και, λόγω της ιδιότητας και της θέσης του, αναμφιβόλως βαρύνουσα...