Μιλώντας στην Αθηνά για το Χάος και την Πολυπλοκότητα

Το χάος,  η πολυπλοκότητα, ο κύριος Αρχιμήδης, η Αθηνά και οι δύο φίλες της. Οι παράξενοι ελκυστές. Ο Τεύκρος Μιχαηλίδης, ο Τάσος Μπούντης, οι εκδόσεις Πατάκης. Ένα δυναμικό σύστημα! Πολλά δυναμικά συστήματα με στοιχεία ιδέες, δράσεις, δυνατότητες, γνώσεις, προθέσεις. 

Μια σειρά από επιλογές και από συγκυρίες είχαν ως αποτέλεσμα αυτό το βιβλίο. 

Η πρώτη παρουσίαση του βιβλίου «Μιλώντας στην Αθηνά για το Χάος και την Πολυπλοκότητα» έγινε στις 26 Ιανουαρίου στη Θεσσαλονίκη, που τα τελευταία έντεκα χρόνια φιλοξενεί και μάλιστα περισσότερες από μία φορές κάθε χρόνο τον Τεύκρο Μιχαηλίδη είτε για παρουσιάσεις των βιβλίων του είτε για ομιλίες στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων της ομάδας Θαλής και Φίλοι, που ως γνωστόν στην καρδιά τους έχουν τα Μαθηματικά, τα οποία  διασυνδέουν με την Τέχνη, την Επιστήμη, την Εκπαίδευση και τον Πολιτισμό, γενικότερα.

Οι δραστηριότητες της ομάδας και οι παρουσιάσεις βιβλίων που με τον έναν ή τον άλλον τρόπο άπτονται των Μαθηματικών αποκτούν ιδιαίτερη βαρύτητα εν έτη 2018!

Το Υπουργείο Παιδείας αποφάσισε κάθε έτος να αφιερώνεται σε μια τέχνη ή μια επιστήμη ή γενικότερα σε ένα γνωστικό αντικείμενο από αυτά που διδάσκονται στις τρεις βαθμίδες της εκπαίδευσης.

Η αρχή έγινε με την ανακήρυξη του 2018 ως «Έτους Μαθηματικών».

Στο πλαίσιο του «Έτους Μαθηματικών» θα πραγματοποιηθούν εκπαιδευτικές δραστηριότητες και εκδηλώσεις σε όλες τις σχολικές μονάδες Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, οι οποίες θα απευθύνονται κυρίως σε μαθητές/τριες, εκπαιδευτικούς και γονείς, αλλά και σε όποιον/α ενδιαφέρεται για τα μαθηματικά, δηλαδή στο ευρύτερο κοινό, σε αυτό που ως ομάδα Θαλής+Φίλοι απευθυνόμαστε ήδη από το 2006.

Τα Μαθηματικά, ως επιστήμη, έχουν κάνει και συνεχίζουν να κάνουν άλματα. Εξελίσσονται ραγδαία με αποτέλεσμα ακόμη και σε επιστήμονες του κλάδου να προκαλούν αμηχανία, επειδή δημιουργούν την αίσθηση της ανεπάρκειας, της δυσλειτουργίας ή όπως θα μπορούσαμε ίσως να πούμε ενός "λειτουργικού-επιστημονικού αναλφαβητισμού". 

Πώς μπορούμε να κατανοήσουμε το θέμα που πραγματεύονται σήμερα τα διάφορα πεδία των Μαθηματικών; Και πώς μπορούμε να αντιληφθούμε τον πολυσχιδή χαρακτήρα τους; Τα Μαθηματικά κρύβονται πίσω από ό,τι βλέπουμε γύρω μας. Ενυπάρχουν σε κάθε μας συνδιαλλαγή και σε κάθε μας επικοινωνία. Κρύβονται σε ό,τι φοράμε, σε ό,τι αγοράζουμε, σε ό,τι τρώμε. Κρύβονται στην πρόβλεψη του καιρού, στις επενδύσεις, στις τυχαίες και απρόβλεπτες συναντήσεις... Δημιουργούν στην τέχνη, παράγουν την τεχνολογία, χτίζουν τον πολιτισμό, δομούν και ... αποδομούν την κοινωνία και την οικονομία...

Και τι κάνουμε εμείς, οι δάσκαλοι των Μαθηματικών, γι’ αυτό; Με ποιον τρόπο προσεγγίζουμε, γνωρίζουμε τα Μαθηματικά, επικοινωνούμε με, αλλά και μέσα από αυτά, παρακάμπτοντας κατά το δυνατόν τα τεχνικά ζητήματα που αφορούν τους ειδικούς και ξεπερνούν κατά πολύ τις δυνατότητες και τις γνώσεις μας;

Ο τρόπος που προτείνει η ομάδα Θαλής+Φίλοι, στο επίκεντρο της οποίας βρίσκεται ο Τεύκρος Μιχαηλίδης και οι συν αυτώ φίλοι, είναι η εκλαΐκευση και η αφήγηση. Και ο Τεύκρος Μιχαηλίδης, από το 2004 εκλαϊκεύει αφηγούμενος ιστορίες που άλλες λιγότερο  και άλλες περισσότερο μας φέρνουν όλο και πιο κοντά στα Μαθηματικά και σίγουρα μας έχουν χαρίσει αμέτρητες ώρες ψυχαγωγίας στην κατά μόνας ανάγνωση, όπως και ώρες κοινωνικοποίησης και εποικοδομητικής συζήτησης στις λέσχες ανάγνωσης.

Το βιβλίο «Μιλώντας στην Αθηνά για το χάος και την πολυπλοκότητα», ακολουθεί τον δρόμο που χάραξε η Άννα, δηλαδή το βιβλίο με τίτλο «Μιλώντας στην Άννα για τα Μαθηματικά», που κυκλοφόρησε πριν από τέσσερα χρόνια.

Η μικρή Άννα, ξεκινώντας από ένα κοχύλι και την γνωστή πλέον σε όλους ακολουθία Fibonacci, έφτασε στο καρτεσιανό επίπεδο και στις κωνικές τομές που έχουν τόσες πολλές εφαρμογές στην τεχνολογία και στην υγεία, στην ιατρική. Στην Άννα θίγονταν θέματα, οικεία στους μαθηματικούς, εννοώ τους εκπαιδευτικούς, αλλά πιθανότατα όχι στο ευρύτερο κοινό.

Στην Αθηνά, που συνδημιούργησαν ο Τεύκρος Μιχαηλίδης με τον (κατά δύο χρόνια μεγαλύτερο) συμμαθητή του Τάσο Μπούντη, τα θέματα που θίγονται δεν μπορώ να ισχυριστώ ότι είναι εξίσου οικεία στους μαθηματικούς. Πιθανόν σε κάποιους, αλλά σίγουρα όχι σε όλους. Το χάος, η πολυπλοκότητα, οι τοπολογικές και μορφοκλασματικές διαστάσεις, η καμπύλη Κωχ, το τρίγωνο Σιερπίνσκι δεν είναι από τα θέματα που μελετά κανείς στα κλασικά Μαθηματικά και σίγουρα όχι στο σχολείο, όπου, ακόμη και εκεί όπου εμφανίζονται οι χιονονιφάδες, η αντίστοιχη θεωρία είναι εκτός ύλης.

Τα σχολικά Μαθηματικά, χρόνια τώρα, παραμένουν αγκυλωμένα σε μια ύλη που δεν ανανεώνεται, που δεν εμπλουτίζεται και – παρόλες τις κατά καιρούς φιλότιμες προσπάθειες – δεν εκμοντερνίζεται. Σε μια τέτοια συνθήκη, η συγγραφή βιβλίων, όπως το «Μιλώντας στην Αθηνά για το Χάος και την πολυπλοκότητα» που μας μυούν σε δύσβατα και συνάμα γοητευτικά μαθηματικά μονοπάτια, θεωρώ ότι είναι κάτι περισσότερο από χρήσιμη, επειδή μας δίνει τη δυνατότητα να «μαθητεύσουμε» δίπλα στους ειδικούς.

Το «Μιλώντας στην Αθηνά για το Χάος και την Πολυπλοκότητα» μας δίνει την ευκαιρία να ερευνήσουμε και να διερευνήσουμε μαζί με τους μαθητές μας τα σχετικώς νέα μαθηματικά πεδία και να υλοποιήσουμε ποικίλες ερευνητικές εργασίες, επειδή μας παρουσιάζει τις πολύπλοκες μαθηματικές έννοιες, με τον απλούστερο δυνατό τρόπο, βάζοντας τρία νέα κορίτσια, την Αθηνά και τις φίλες της, να ρωτούν, να προβληματίζονται και να ψάχνουν να βρουν απαντήσεις και συνάφειες σε φαινόμενα που μοιάζουν ασυσχέτιστα, όπως για παράδειγμα ένας τυφώνας στο Μεξικό και το τίναγμα των φτερών μιας μικρής πεταλούδας στην Κίνα. Ο κύριος Αρχιμήδης θέτει ερωτήματα και εκμαιεύει απαντήσεις, όπως ακριβώς κάνει ή πρέπει να κάνει ο δάσκαλος, όταν αποκαλύπτει στους μαθητές του τη νέα γνώση. Και βήμα βήμα, κεφάλαιο κεφάλαιο ο Τεύκρος Μιχαηλίδης και ο Τάσος Μπούντης, μας φέρνουν ολοένα και πιο κοντά στον Θαυμαστό κόσμο της φράκταλ Γεωμετρίας...