Περί ανωριμότητας και άλλων δεινών...

Ο Βίτολντ  Γκομπρόβιτς στο πρώτο του μυθιστόρημα, Ferdydurke, «που βρίσκεται μπροστά σε ένα παράξενο μείγμα αφήγησης και φιλοσοφικού δοκιμίου» αντιμετωπίζει το θέμα της ανωριμότητας και του παιδισμού «ως κοινωνικά και πολιτισμικά φαινόμενα της εποχής μας» με πολύ σημαντικές φιλοσοφικές επιπτώσεις.

       «Ο συγγραφέας θεωρούσε την ανωριμότητα ως την πιο αποτελεσματική κατηγορία      προκειμένου να ορίσει την κατάσταση του σύγχρονου ανθρώπου, τόσο στη χώρα του όσο και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Έβλεπε ... εκατομμύρια άτομα καθηλωμένα στην παιδική ηλικία, αποστερημένα από έναν Πατέρα και αμφιρρέποντα ως προς το Νόμο, να ρίχνονται ευτυχισμένα στις αγκαλιές ολοκληρωτικών και φτηνών ιδεολογιών, που τους καθήλωναν ακόμη περισσότερο στην παιδικότητα, παρακινώντας τους να αιματοκυλήσουν και να αιματοκυλιστούν πίσω από σημαίες όπως «πατρίδα», «φυλή», «προλεταριάτο», «νεότητα», «κατανάλωση» κ.τ.λ.                  

 (σελ. 12-13-14, «Μαθήματα Φιλοσοφίας σε έξι ώρες και ένα τέταρτο»)

       «Το ανθρώπινο ον δεν εκφράζεται με άμεσο και σύμφωνο με τη φύση του τρόπο, περνάει πάντοτε μέσα από μια ορισμένη μορφή. Αυτή η μορφή, αυτό το ύφος, αυτός ο τρόπος ύπαρξης δεν προέρχονται μονάχα από τον ίδιο του τον εαυτό, αλλά του έχουν επίσης επιβληθεί απ’ έξω – και να γιατί το ίδιο το άτομο μπορεί να εξωτερικεύεται άλλοτε με σωφροσύνη και άλλοτε ηλίθια, αιμοβόρα ή αγγελικά, με ή χωρίς ωριμότητα, σε συνάρτηση πάντα με το στιλ που υιοθετεί και την εξάρτησή του από τους άλλους [...] περνάμε τις μέρες μας κυνηγώντας τη μορφή, παλεύουμε με άλλους ανθρώπους για ένα στιλ και ένα είδος ζωής. [...] πάντοτε και σε όλες τις περιστάσεις αναζητούμε τη μορφή, χαιρόμαστε ή υποφέρουμε εξαιτίας της, συμμορφωνόμαστε με αυτή ή την παραβιάζουμε και τη συντρίβουμε ή την αφήνουμε να μας ξαναδημιουργήσει, αμήν». 

(σελ. 17, «Μαθήματα Φιλοσοφίας σε έξι ώρες και ένα τέταρτο», 

και σελ. 115 «Φερντυντούρκε», ελληνική έκδοση) 

Τα διάβασα στην αρχή του καλοκαιριού και ήθελα από τότε να γράψω κάτι σχετικό, αλλά έλεγα "δεν βαριέσαι καλοκαίρι είναι..."

Η "ανωριμότητα" το καλοκαίρι, ίσως, περάσει απαρατήρητη...

Θα την πάρει το κύμα και η θάλασσα, θα τη στεγνώσει ο ήλιος, θα την καλύψει η άμμος η χρυσίζουσα, θα της ανοίξει πανιά η μπουκαδούρα και θα την παίρνει μακριά... ή θα την ξεβράζει μες στα μούτρα μας, ανάλογα με τις ευαισθησίες μας και την αντιληπτική μας ικανότητα. 

Όμως καθώς οι μέρες της ξεγνοιασιάς - για όσους τυχερούς την είχαν - πλησιάζουν στο τέλος τους, το θέμα της ωριμότητας, της περισυλλογής, της σύνεσης και της σωφροσύνης, επανέρχονται στο προσκήνιο. Ειδικά για μας τους δασκάλους που θα βρεθούμε και πάλι αντιμέτωποι με τα παιδιά, που επηρεάζουμε στο βαθμό (τον ελάχιστο  έστω ) που μπορούμε να τα επηρεάσουμε... 

Πόσο ώριμοι, πόσο ανώριμοι; Γνώστες παντός του επιστητού και αυθεντικοί πέρα από κάθε αμφισβήτηση... Ο Γκομπρόβιτς, του οποίου τα βιβλία πολύ με επηρέασαν φέτος το καλοκαίρι γράφει:

Είναι πάγια κατάσταση οι άνθρωποι να αισθάνονται υποχρεωμένοι να κρύψουν την ανωριμότητά τους, γιατί μόνο ό,τι διαθέτουμε από ωριμότητα μέσα μας είναι κατάλληλο να αποκαλυφθεί προς τα έξω. [...] Δεν βλέπετε ότι η εξωτερική σας ωριμότητα δεν είναι παρά μύθος και ότι όλα όσα προσπαθείτε να εκφράσετε δεν αντιστοιχούν στην εσώτερη πραγματικότητά σας; Ενώ υποκρινόσαστε την ωριμότητα, στην πραγματικότητα ζείτε σε έναν πολύ διαφορετικό κόσμο. Αν δεν κατορθώσετε να συνενώσετε αυτούς τους δύο κόσμους, ο πολιτισμός θα είναι για σας πάντα ένα εργαλείο αυταπάτης.                  (σελ. 15, «Μαθήματα Φιλοσοφίας σε έξι ώρες και ένα τέταρτο»)

Αυτό το απόσπασμα το έγραψα και σε άλλη ανάρτηση στην αρχή του καλοκαιριού...τόσο πολύ με επηρέασε. Μπορεί με την επανάληψη να πιάσει τόπο. Μπορεί  να το κάνουμε ... στιλ, να το υιοθετήσουμε. Γιατί όχι;

Είναι μερικές, απλές,  παραδοχές που η κατανόησή τους ανοίγει το δρόμο προς την αυτογνωσία, το κλειδί που ξεκλειδώνει την πόρτα της ωριμότητας...

Ωστόσο, τα ερωτήματα παραμένουν: 

Συντελείται η αυτογνωσία αποκλειστικά από το άτομο; 

Οι άλλοι, γονείς και δάσκαλοι, πώς επηρεάζουν το άτομο στη διαμόρφωση της αυτοεικόνας του;

Και σταματάει η διαμόρφωση της αυτοεικόνας όταν μεγαλώνουμε;

Πότε σταματάει; 

Πόση ωριμότητα κρύβει η ανωριμότητα;

Και αντιστρόφως: πόση ανωριμότητα καμουφλάρεται πίσω από την ωριμότητα;

Εκτείνεται η λίστα μου σε μάκρος, αλλά θα σταματήσω εδώ, να πάω στη θάλασσα.

Δυο τρεις μέρες ακόμη έχω το άλλοθι, να ... παίζω με τα κουβαδάκια μου και να αναζητώ στην υγρή άμμο τη μορφή της ωριμότητάς μου.... :)