Εν αναμονή...

 Ο Αύγουστος οδεύει προς το τέλος του. Η αγωνία γονιών και παιδιών που περιμένουν τα αποτελέσματα των εισαγωγικών στα Α.Ε.Ι. τελειώνει σιγά σιγά κι αυτή. Νέες έγνοιες, αναμενόμενες και μη, θα  κάνουν την εμφάνισή τους και η πολυδαίδαλη ζωή θα πάρει το δρόμο της σε όλα τα επίπεδα: ατομικά,  εργασιακά, κοινωνικά, πολιτικά, επιστημονικά κλπ. 

Σ’ αυτά τα τελευταία, τα επιστημονικά, θέλω να σταθώ με αφορμή τέσσερα από τα βιβλία που διαβάζω -ή/και  ξαναδιαβάζω- τον φετινό Αύγουστο, προσπαθώντας να βρω κι εγώ καινούριες ατραπούς, για τη σχολική χρονιά που σε λίγο ξεκινά. Στις επιλογές μου κυριαρχεί πάντα το αγαπημένο μου θέμα: ο συνταιριασμός της Γλώσσας με τα Μαθηματικά και των Μαθηματικών με τη Γλώσσα, σε κάθε δυνατή του εκδοχή: ιστορική, δομική, κοινωνιολογική... 

Διαβάζοντας για πολλοστή φορά αποσπάσματα από το βιβλίο του Gilles Dowek, "ΟΙ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΛΟΓΙΣΜΟΥ. ΜΙΑ ΣΥΝΑΡΠΑΣΤΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ", στις παραπάνω εκδοχές του συνταιριάσματος της Γλώσσας με τα Μαθηματικά ήρθε να προστεθεί και μια ακόμη εκδοχή: η μελλοντολογική! 

Ο Dowek, διατρέχοντας την ιστορία του Λογισμού, από τους πρώτους υπολογισμούς των Βαβυλωνίων, στους συλλογισμούς των Ελλήνων και πίσω στους υπολογισμούς στο πρώτο μισό του προηγούμενου αιώνα επανέρχεται συχνά στο θέμα των "συντακτικών δομών" της γλώσσας αναγκαστικά, αφού για να θεμελιωθεί η Λογική απαιτείται μιας πρώτης τάξεως Γραμματική και μια Γλώσσα, που ούτε λίγο ούτε πολύ έχει κοινά χαρακτηριστικά  με τη φυσική γλώσσα. 

Στη συνέχεια θα αντιγράψω το  απόσπασμα, που καθώς το διάβαζα το μυαλό μου έφυγε από το ανάγνωσμα, κι άρχισε να σκέφτεται τα παιδιά, που έχουν συμπληρώσει τα μηχανογραφικά και που μετρούν τις μέρες για τα αποτελέσματα.

Γράφει ο Dowek:

    Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 ο Noam Chomsky πρότεινε να εκφραστούν οι γραμματικές των φυσικών γλωσσών με αλγοριθμική μορφή και παρουσίασε μια γλώσσα έκφρασης των αλγορίθμων η οποία επιτρέπει να οριστεί μια γραμματική σε αλγοριθμική μορφή, χωρίς να απομακρυνόμαστε και τόσο από την παραδοσιακή μέθοδο παρουσίασης των γραμματικών ως σύνολα από κανόνες.

    Όταν επιχειρούμε να συντάξουμε έναν αλγόριθμο που να αποφαίνεται αν μια φράση είναι καλώς διατυπωμένη, στα γαλλικά για παράδειγμα, ανακύπτουν πολλά προβλήματα που η παραδοσιακή παρουσίαση της γραμματικής αποσιωπούσε. Για παράδειγμα, αν θέλουμε να επαληθεύσουμε ότι τα επίθετα συντάσσονται με τα ουσιαστικά στη φράση "τα μικρά γατιά είναι νεκρά" πρέπει σε μια πρώτη φάση να εντοπίσουμε τα επίθετα. Αυτό μας οδηγεί να αναρωτηθούμε σχετικά με το πώς γνωρίζουμε ότι το "μικρό" είναι επίθετο και ότι προσδιορίζει το ουσιαστικό "γατί", ή ακόμα μας κάνει να αναρωτηθούμε πώς ένας εξερευνητής, μέλος μιας ινδιάνικης φυλής, ο οποίος θα επιθυμούσε να μελετήσει τη γλώσσα μας, θα ήταν σε θέση να εντοπίσει τα επίθετα μέσα στη φράση. Μήπως επειδή μας το υποδεικνύει το λεξικό γνωρίζουμε ότι η λέξη "μικρό" είναι επίθετο; Μήπως επειδή γνωρίζουμε το νόημα των λέξεων "μικρό" και "γατί"; Μήπως επειδή η λέξη "μικρό" προηγείται της λέξης "γατί"; Ή μήπως επειδή το "μικρά" συντάσσεται με τα "γατιά"; Το σχέδιο της επαναδιατύπωσης των γραμματικών και φυσικών γλωσσών με τη μορφή αλγορίθμων έθεσε με αυτό τον τρόπο στη γραμματική και τη γλωσσολογία νέα ερωτηματικά σχετικά με τις γλώσσες και τη διαδικασία με την οποία ο εγκέφαλός μας τις χρησιμοποιεί.

    Αυτό το παράδειγμα της γραμματικής δεν είναι μεμονωμένο. Ήδη από τη δεκαετία του ογδόντα, οι επιστήμονες της πληροφορικής ενδιαφέρθηκαν με έναν καινούριο τρόπο για την κβαντική φυσική και ειδικότερα για την αρχή της υπέρθεσης που καθώς επιτρέπει ως ένα βαθμό τη διεξαγωγή ταυτόχρονα περισσότερων του ενός υπολογισμών σε ένα κύκλωμα, ενδέχεται να πολλαπλασιάσει την ισχύ των υπολογιστών. Είναι αυτό που ονομάζουμε "κβαντική πληροφορική". Ενδιαφέρονται επίσης για τη βιολογία και, ειδικότερα, για τη λειτουργία του κυττάρου που υποδεικνύει πρωτότυπους τρόπους υπολογισμού. Είναι αυτό που ονομάζουμε "βιο-πληροφορική".

    Ένα δεύτερο κεφάλαιο αυτών των σχεδίων, πιο διακριτικό ωστόσο, συνίσταται στην επαναδιατύπωση ενός μέρους της φυσικής και της βιολογίας με αλγοριθμική μορφή. Ενδεχομένως, εν καιρώ, μέσω αυτών των σχεδίων θα μετασχηματιστούν όχι μόνο η πληροφορική αλλά και οι επιστήμες της φύσης. (σελ. 100-101)

"Ήδη από τη δεκαετία του ογδόντα... η αρχή της υπέρθεσης". Νομίζω πως κάπου εδώ το μυαλό μου ξεστράτισε... 

Το 1980 είχα υποβάλλει το μηχανογραφικό μου. Την εποχή εκείνη συμπληρώναμε τα μηχανογραφικά, πριν πάρουμε τους βαθμούς των γραπτών εξετάσεων, έχοντας μάλλον ως βασικό οδηγό την επιθυμία μας για την επιλογή των Σπουδών και την επαγγελματική μας σταδιοδρομία. Βέβαια, την εποχή εκείνη όροι όπως "βιο-πληροφορική" ήταν ανύπαρκτοι...

Συλλογίζομαι με ποια κριτήρια επιλέγουν σήμερα οι υποψήφιοι τις σχολές που δηλώνουν. Και υπολογίζω πόσες φορές, ρωτώντας έναν τελειόφοιτο τι σκοπεύει να δηλώσει πρώτο στο μηχανογραφικό του, δεν πήρα ως απάντηση: "Να δω πρώτα πώς θα γράψω στις εξετάσεις και θα σκεφτώ...". Και οι υπολογισμοί μου με οδηγούν σε έναν πολύ μεγάλο αριθμό, που δυστυχώς δεν αποτελείται μόνο από υποψήφιους, αλλά και από πολλούς γονείς... 

Κι αναρωτιέμαι ποιοι μετασχηματισμοί έχουν συντελεστεί στον τρόπο που σκέφτονται οι άνθρωποι, σήμερα, στην εποχή της βιο-πληροφορικής! 

Κι αναρωτιέμαι, επίσης, μήπως η αποδοχή του "Όχι τι θέλω να γίνω, τι μπορώ να γίνω, αυτό θα γίνω..." κατεβάζει τον πήχη και αποδυναμώνει τα "θέλω" των νέων ανθρώπων, που είναι το ισχυρότερο εσωτερικό κίνητρο για να μπορέσουν να βρουν τον δρόμο τους και τον εαυτό τους στην κοινωνία, στην οποία, αναμφιβόλως δεν ισχύει η αρχή της υπέρθεσης, αφού κάθε άλλο παρά γραμμικό σύστημα είναι... Ας είναι...

Εν αναμονή των αποτελεσμάτων, συλλογίζομαι και υπολογίζω κι αναρωτιέμαι, καθώς ετοιμάζομαι για την καινούρια σχολική χρονιά.
Ωστόσο, δεν παύω να ελπίζω και να εύχομαι: Να πάνε τα πράγματα για όλους καλά!