Το Ασχημόπαπο - δηλαδή το πασίγνωστο παραμύθι του Άντερσεν για τον κύκνο που κατά λάθος βρέθηκε μέσα σ' ένα κοπάδι πάπιες - μπορεί να μεταφραστεί με μαθηματικούς όρους ως "η περιπέτεια ενός στοιχείου Α, που κατά λάθος βρίσκεται μέσα στο σύνολο των στοιχείων Β και που δεν ησυχάζει, ώσπου να ξαναμπεί μέσα στο φυσικό του σύνολο των στοιχείων Α..."
Το γεγονός ότι ο Άντερσεν δεν μπόρεσε να σκεφτεί το παραμύθι του με όρους της θεωρίας των συνόλων δεν έχει σημασία. Το ότι ίσως δεν του πέρασε από το μυαλό η υποψία πως έπαιζε με τις ταξινομήσεις του Λιναίου*, που του ήταν ωστόσο γνωστές, δε μετρά καθόλου. Αυτός άλλο πράγμα είχε στο νου του: πάνω απ' όλα ήθελε να γράψει μια παραβολή για την ίδια του τη ζωή, για τον εαυτό του, που από "ασχημόπαπο" έγινε ο κύκνος της Δανίας. Αλλά ο νους του ανθρώπου είναι κάτι το ενιαίο, και καμιά γωνιά του δεν μπορεί να μείνει αμέτοχη στις κινήσεις και στην δραστηριότητα του πνεύματος, όπως και αν τις εννοήσουμε. Το παραμύθι του, χωρίς ο ίδιος να το ξέρει, είναι και μια άσκηση λογικής. και είναι δύσκολο να χαράξουμε όρια ανάμεσα στις διεργασίες της φανταστικής λογικής και τις διεργασίες της λογικής χωρίς επίθετα.
Έτσι το παιδί που ακούει ή διαβάζει το παραμύθι, περνώντας από την τρυφερότητα στον ενθουσιασμό και ανακαλύπτοντας στο πεπρωμένο του "ασχημόπαπου" μια βέβαιη υπόσχεση θριάμβου, δεν μπορεί να αντιληφθεί το γεγονός ότι το παραμύθι αποτυπώνει στο μυαλό του μια εμβρυώδη λογική δομή. Ωστόσο, αυτό συμβαίνει.
Το παραπάνω απόσπασμα είναι από το βιβλίο του Τζιάννι Ροντάρι, "Γραμματική της Φαντασίας" και το επέλεξα, για να το διαβάσω στη συνάντηση της Λέσχης Ανάγνωσης, την Πέμπτη που μας πέρασε.
Τα παιδικά βιβλία του Ροντάρι ήταν από τα αγαπημένα μας, όταν ο γιος μου ήταν μικρός. Όμως το βιβλίο "Γραμματική της φαντασίας" δεν είναι παιδικό. Σ' αυτό ο Ροντάρι καταπιάνεται με τη δημιουργική διαδικασία, την οποία θεωρεί έμφυτη και προσιτή στον κάθε άνθρωπο. Καταπιάνεται με τη χαρά που βιώνει ο καθένας μας, όταν εκφράζεται, παίζοντας με τη φαντασία.
Ο Ροντάρι υποστηρίζει, όπως και πολλοί άλλοι, πως κατά την παιδική μας ηλικία τα παραμύθια που ακούμε και διαβάζουμε (ή που μας διαβάζουν άλλοι), επιδρούν στη διαμόρφωση του μυαλού μας, δηλαδή στον τρόπο που σκεφτόμαστε, στον τρόπο που φανταζόμαστε και κατά συνέπεια στον τρόπο που ζούμε και εκφραζόμαστε ως ενήλικες στη διάρκεια του "βραχέος βίου"** μας.
Ξαναπιάνοντας το βιβλίο στα χέρια μου, δεν μπορώ να μην πω ότι προβληματίστηκα σχετικά με την ανάπτυξη και την καλλιέργεια της λεγόμενης συναισθηματικής νοημοσύνης στα σημερινά παιδιά.
Υπάρχουν νέοι γονείς, αναμφιβόλως, που διαβάζουν στα μικρά τους παραμύθια.
Υπάρχουν όμως και οι νέοι γονείς που καθηλώνουν με τις ώρες τα νήπια μπροστά σε μια οθόνη, μένοντας και οι ίδιοι καθηλωμένοι μπροστά σε μια άλλη, σερφάροντας και επικοινωνώντας και διαβάζοντας άρθρα πολιτικά και άλλα πολλά...
Μεγάλο θέμα που απασχολεί τους ειδικούς και ίσως δημιουργήσει σε βάθος χρόνου προβλήματα σοβαρά.
Ο λόγος που - παρόλα τα υψηλά επίπεδα θερμοκρασίας και υγρασίας και την αποπνικτική, εν γένει, ατμόσφαιρα - αποφάσισα να αντιγράψω το απόσπασμα από το βιβλίο του Ροντάρι και να καταθέσω σκέψεις και προβληματισμούς είναι η στεναχώρια που μου προκαλούν οι οξύτατες αντιδράσεις φίλων και μη, εν όψει των επικείμενων εκλογών.
Εισπράττω θυμό και αγανάκτηση από ανθρώπους που μέχρι χθες είχα μια συμπαθή και φιλική επικοινωνία. Κάποιοι μου ζητούν ευθύνες για την χ ή ψ πολιτική κατάσταση ή απαιτούν να αιτιολογήσω πολιτικές στάσεις, με τις οποίες μάλιστα ενίοτε δεν συμφωνώ...
Δεν ισχυρίζομαι πως η συζήτηση, ο διάλογος, η αμφισβήτηση, η επιχειρηματολογία δεν έχουν θέση στην καθημερινότητά μας, πολύ δεν περισσότερο έτσι όπως αυτή διαμορφώνεται όταν η ατμοσφαιρική, αλλά και η πολιτική, θερμοκρασία αγγίζουν κόκκινο.
Από την άλλη όμως, προβληματίζομαι όταν βλέπω, ας το πω έτσι, "στοιχεία του ίδιου συνόλου" που τελούν κάτω από τους ίδιους περιορισμούς και τις ίδιες δυνατότητες, να αναπτύσσουν μεταξύ τους αντιπαλότητες και συγκρούσεις.
Πώς σκεφτόμαστε; Ποιος ενθουσιασμός, ποια υπόσχεση θριάμβου, ποια προσδοκία νιώθουμε να ματαιώνεται; Και ποια ματαίωση μας ωθεί να συμπεριφερόμαστε όπως συμπεριφερόμαστε;
Οπαδός του Ροντάρι, του Φρόιντ, του Γιάλομ, αλλά και φανατική χρήστης του internet, βρίσκομαι συχνά αντιμέτωπη με την ερώτηση: ποια ματαίωση καθορίζει τον τρόπο που σκεφτόμαστε, που φανταζόμαστε, που διεκδικούμε, που αγωνιζόμαστε, που διαφωνούμε, που συμφιλιωνόμαστε;
Και ποια υποσυνείδητη, εμβρυώδης λογική δομή, αποτελεί το συνεκτικό ιστό σ' αυτό που, εν τέλει, γινόμαστε;
Για το άτομό μου κατά καιρούς βρίσκω απαντήσεις.
Κάποτε τις εμπλουτίζω, τις αποσαφηνίζω, κάποτε τις αναθεωρώ ή τις αποδομώ.
Και προχωρώ...
Ωστόσο, πάντα έχω την αίσθηση πως ανήκω σε ένα συγκεκριμένο σύνολο για το οποίο, στη διάρκεια του βίου μου, μάχομαι και προσπαθώ.
Και είμαι σίγουρη πως η αίσθηση αυτή διαμορφώθηκε μέσα μου, όταν ήμουν παιδί, την εποχή που ... αγάπησα τα Μαθηματικά, όταν διάβαζα τα παραμύθια που με συγκινούσαν και μου άρεσαν πολύ!
** Ὁ βίος βραχὺς, ἡ δὲ τέχνη μακρὴ, ὁ δὲ καιρὸς ὀξὺς, ἡ δὲ πεῖρα σφαλερὴ, ἡ δὲ κρίσις χαλεπή. Δεῖ δὲ οὐ μόνον ἑαυτὸν παρέχειν τὰ δέοντα ποιoῦντα, ἀλλὰ καὶ τὸν νοσέοντα, καὶ τοὺς παρεόντας, καὶ τὰ ἔξωθεν. Μετάφραση εδώ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου