Το δικό μου "Ικιγκάι"

Μια απρόσμενη ακύρωση του -προ πολλών μηνών προγραμματισμένου- χθεσινού ταξιδιού μου άφησε χρονικό περιθώριο για ένα..."διάλειμμα ονειρεμένων προδιαγραφών"!

"Διάλειμμα ονειρεμένων προδιαγραφών" σημαίνει πως απέχω από το διαδίκτυο, πως δεν φοράω ρολόι και πως διαβάζω κάτι που από καιρό ήθελα να διαβάσω, αλλά δεν έβρισκα τον χρόνο για να το κάνω. Με την αλλαγή του προγράμματος ο απαραίτητος χρόνος βρέθηκε. Κι έτσι πήρα τα βιβλία μου και, αφού ο καιρός είναι ακόμη καλός, έτρεξα στη Χαλκιδική, που αυτήν την εποχή την χαίρονται οι ελάχιστοι μόνιμοι κάτοικοι, οι δεκαοκτούρες και τα διάφορα ενδημικά πτηνά, καθώς τα αποδημητικά έχουν αποχωρήσει. Και μαζί με τους ανθρώπους και τα πουλιά, τα δεκάδες αδέσποτα σκυλιά - δύο εξ αυτών σε μέγεθος μικρής αγελάδας - και τα πλείστα γατόπουλα που μπαινοβγαίνουν στους άδειους κάδους πεινασμένα και αδυνατισμένα... Αν παραβλέψουμε τα αδέσποτα, οι συνθήκες ήταν ιδανικές για να απολαύσει κανείς την -παγωμένη σαν κρύσταλλο- θάλασσα, το έντονο φως και το καθ' όλα ... ανοιξιάτικο πράσινο των δένδρων και των φυτών. 

Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, που έσφυζε από ... υποσχέσεις, έκρινα ως κατάλληλο ανάγνωσμα το βιβλίο των Ε. Γκαρθία και Φ. Μιραλλιές, σε μετάφραση Α. Δημητρούκα, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη και έχει γίνει διεθνές best seller,  με τίτλο "Ικιγκάι" και υπότιτλο "τα μυστικά της Ιαπωνίας για μια μακρά και ευτυχισμένη ζωή". 

Προσωπικά εστίασα στο "μακρά ζωή", που είναι κάτι αντικειμενικό και μετρήσιμο, και όχι στο "ευτυχισμένη", που είναι υπόθεση του καθενός.  

 Ναι, για προφανείς λόγους, με ενδιαφέρει να μάθω τα μυστικά της μακροζωίας, για να προλάβω να υλοποιήσω ένα τουλάχιστον μέρος από τα ... πολλά και μεγαλεπήβολα σχέδιά μου. Από την άλλη με ενδιαφέρουν τα μυστικά της Ιαπωνίας, επειδή ως παιδί διάβασα αρκετά μυθιστορήματα με γκέισες, που με γοήτευσαν, και ως ενήλικη είδα πολλές γιαπωνέζικες ταινίες που με σημάδεψαν...

Λόγω των συγκεκριμένων εμπειριών μου, ήθελα εδώ και τέσσερις μήνες να μελετήσω προσεκτικά το "Ικιγκάι", πόσο μάλλον που στο οπισθόφυλλό του, τα βένια διαγράμματα είχαν αγγίξει βαθιά τη μαθηματική μου ιδιοσυγκρασία. Έτσι ήταν το πρώτο βιβλίο που έβαλα στην τσάντα μου, χθες το πρωί πριν ξεκινήσω για την Χαλκιδική. 

Διάβασα τις πρώτες εκατό σελίδες! Κατάλαβα τι είναι το Ικιγκάι, δηλαδή όσο μπορεί να το καταλάβει κάποιος που δεν είναι Ιάπωνας. Στη συνέχεια, διάβασα τα "μυστικά" των διαφόρων υπεραιωνόβιων, που δεν ήταν όλοι τους Ιάπωνες. Ο καθένας, ούτε λίγο ούτε πολύ, είχε το δικό του μυστικό... 

Ήμουν έτοιμη να καταλήξω στο συμπέρασμα πως η μακροζωία είναι κι αυτή μια εντελώς προσωπική υπόθεση, όπως ακριβώς κι η ευτυχία, οπότε  δεν έχω να μάθω τίποτα παραπάνω... Όσο για το δικό μου Ικιγκάι, γνωρίζω καλά πως το έχω ήδη βρει...

Πάνω που ήμουν έτοιμη να αφήσω στην άκρη το συγκεκριμένο βιβλίο και να πάω στο επόμενο, διάβασα το εξής:

"Τα βιντεοπαιχνίδια-χωρίς να κάνουμε κατάχρηση-, τα επιτραπέζια παιχνίδια και τα αθλήματα είναι δραστηριότητες ιδανικές για να μπαίνουμε σε ροή, γιατί ο στόχος είναι συνήθως ξεκάθαρος: να ξεπεράσεις τον εαυτό σου ή τον αντίπαλό σου, ακολουθώντας μια σειρά από κανόνες που ορίζονται με σαφήνεια." (σελ. 104)

Δεδομένου ότι τα βιντεοπαιχνίδια, δηλαδή οι επιπτώσεις που έχει η κατάχρησή τους στους περισσότερους μαθητές μου, είναι ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια στην επίτευξη των εκπαιδευτικών μου στόχων, που - γιατί να το κρύψω άλλωστε; - είναι στην καρδιά του δικού μου Ικιγκάι, το ενδιαφέρον μου για το ανάγνωσμα αναζωπυρώθηκε, οπότε συνέχισα. Μερικές σελίδες παρακάτω, εκεί που έγραφε για την "πολυδιεργασία",  δηλαδή για την εκτέλεση δύο ή περισσότερων εργασιών ταυτόχρονα (multitasking), διάβασα κάτι που ένιωσα να με δικαιώνει...

"Το Google και το Ίντερνετ πήραν τον έλεγχο του μυαλού σου... [...]

Σε μια μελέτη που διεξήγαγε το Πανεπιστήμιο Στάνφορντ, περιγράφουν τη γενιά μας λέγοντας ότι υφιστάμεθα επιδημία πολυδιεργασίας. Για να αποδειχθούν οι νοσηρές επιδράσεις της επιδημίας αυτής, αναλύθηκε η συμπεριφορά εκατοντάδων φοιτητών την ώρα που μελετούσαν, ώστε μετά να τους μοιράσουν σε ομάδες ανάλογα με το πλήθος των πραγμάτων που συνίθηζαν να κάνουν ταυτόχρονα.

Οι φοιτητές με τον μεγαλύτερο εθισμό στην πολυδιεργασία συνηθίζουν να κάνουν πάνω από τέσσερα πράγματα ταυτόχρονα. Για παράδειγμα: να κρατάνε σημειώσεις διαβάζοντας ένα σύγγραμμα, να ακούνε ένα podcast, να απαντούν σε μηνύματα στο smartphone κάθε τόσο και να κοιτάνε το timeline του Twitter.

Αφού τους χώρισαν σε διάφορες ομάδες, τους έβαλαν όλους μπροστά σε οθόνες με διάφορα βελάκια κόκκινα και γαλάζια. Στόχος της άσκησης ήταν να μετρήσουν τα κόκκινα βελάκια.

Στην αρχή όλοι ευστόχησαν γρήγορα και χωρίς δυσκολία, αλλά καθώς αυξανόταν ο αριθμός των γαλάζιων βελών (χωρίς να προστίθενται κόκκινα βέλη, απλώς άλλαζαν θέση), οι φοιτητές  οι συνηθισμένοι στην πολυδιεργασία είχαν σοβαρή δυσκολία να μετρήσουν τα κόκκινα βέλη στον απαιτούμενο χρόνο. Δεν μπορούσαν να τα μετρήσουν το ίδιο γρήγορα με τους φοιτητές που δεν έκαναν πολυδιεργασία, συνήθως για έναν πολύ απλό λόγο: 

Αφαιρούνταν κοιτάζοντας τα γαλάζια βέλη!

Ο εγκέφαλός τους ήταν εκπαιδευμένος να δίνει σημασία σε κάθε τύπου ερέθισμα, ακόμα και  ασήμαντο, ενώ ο εγκέφαλος των άλλων ήταν εκπαιδευμένος να συγκεντρώνεται σε μία και μοναδική ασχολία, στην περίπτωση αυτή να μετρήσει τα κόκκινα βέλη, αγνοώντας τα γαλάζια." (Σελ. 110)

"Και τι έγινε, που αργούσαν λίγο να μετρήσουν τα κόκκινα βέλη, αφού ταυτόχρονα "έπιαναν" κι άλλα ερεθίσματα;", θα μπορούσε να ρωτήσει κανείς και θα είχε δίκαιο, αν στην αμέσως επόμενη σελίδα του βιβλίου, δεν γινόταν αναφορά στα συμπεράσματα και άλλων σχετικών μελετών. Πιο συγκεκριμένα:

"Άλλες μελέτες δείχνουν ότι το να δουλεύουμε σε διαφορετικά πράγματα ταυτόχρονα μειώνει την παραγωγικότητά μας τουλάχιστον κατά 60% κι ότι ο δείκτης νοημοσύνης μας μειώνεται παραπάνω από 10 βαθμούς" (Σελ. 111)

Η υπογράμμιση είναι δική μου. Δεν γίνεται σαφές αν η κατά 10 βαθμούς μείωση του δείκτη νοημοσύνης (με ό,τι, τέλος πάντων, "δείκτης νοημοσύνης" σημαίνει) είναι απόλυτη, δηλαδή είναι ανεξάρτητη του δείκτη νοημοσύνης του υποκειμένου, κι αν είναι πρόσκαιρη, δηλαδή αν μειώνεται την ώρα της ταυτόχρονης ενασχόλησης με περισσότερες από μια εργασίες και στη συνέχεια επανέρχεται στην κανονική του τιμή, ή αν είναι μόνιμη...
Με προβλημάτισε το θέμα, επειδή μέχρι τώρα, ενώ έχω διαβάσει κάποιες έρευνες γύρω από τις κακές επιπτώσεις του multitasking (πολυδιεργασίας!? -μα πού τη βρήκαν αυτή τη λέξη;;;) στην επίδοση των μαθητών, δεν είχα δει "ποσοτικοποιημένα" αποτελέσματα. 

Δεν ξέρω κατά πόσο είναι έγκυρα τα στοιχεία που αναφέρονται στις σελίδες 110 και 111, αφού δεν υπάρχει κάποια παραπομπή για να επικυρώνει την ορθότητά τους, αλλά για μένα είναι πολύ "χρήσιμα", επειδή συχνά αναφέρω στα παιδιά, κατά την ώρα του μαθήματος, πόσο επιβλαβές είναι που ενώ κάνουν τις ασκήσεις των Μαθηματικών, είναι συνδεμένοι σε δυο τρία κοινωνικά δίκτυα, για να συνομιλούν με φίλους και συμμαθητές! 

Δεν ξέρω αν, διαβάζοντας "τα μυστικά της Ιαπωνίας για μια μακρά και ευτυχισμένη ζωή", βρήκα τι πρέπει να κάνω για να ... ξεπεράσω τα 100 χρόνια βίου, σίγουρα όμως βρήκα κάποια επιπλέον επιχειρήματα, για να πείσω τους μαθητές και τις μαθήτριές μου, να δείχνουν την απαιτούμενη προσήλωση όταν μελετούν τα Μαθηματικά στο σπίτι τους, όπως και  όταν είναι στην τάξη και προσπαθώ, με κάθε δυνατό τρόπο, να τους δείξω τι σημαίνει "σκέφτομαι μαθηματικά!"

-----------------------------------------------------------------------------------

Δυστυχώς, αυτό δεν γίνεται κατανοητό από μια πολύ μικρή μειοψηφία παιδιών, που, αν και λίγοι, έχουν τον τρόπο να με προσβάλουν και να μην επιτρέπουν -στο βαθμό που θέλω εγώ- να απολαύσω το μάθημά μου και να το χαρώ...

----------------------------------------------------------------------------------

Πίστευα πως, με την ευκαιρία που μου έδωσε η ακύρωση του ταξιδιού, καταφεύγοντας στο ησυχαστήριό μου και βουτώντας στο παγωμένο νερό, θα καταφέρω να αποδράσω, να αφήσω πίσω για λίγο το σχολείο, που τον τελευταίο καιρό με πληγώνει, να ξεχάσω και να ξεχαστώ... Και τελικά, βρέθηκα πάλι να προβληματίζομαι για το πώς θα γίνει το μάθημά μου πιο ... ελκυστικό!

Κι έτσι καταλήγω στο συμπέρασμα πως στο δικό μου "Ικιγκάι" η ζωή μου στο σχολείο παίζει ρόλο πολύ πολύ καθοριστικό.