ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΣΤΟΙΧΗΜΑ

Η συζήτηση που ακολούθησε μετά από την παρουσίαση του βιβλίου, "Σε φάση μετάβασης. Ιστορίες (συν)εργασίας στην τάξη των Γυμνασιακών Μαθηματικών" ανέδειξε επίμαχα σημεία της παθογένειας του εκπαιδευτικού μας συστήματος, όπως ήταν αναμενόμενο, άλλωστε. 

Δεν είμαι από αυτούς που ταυτίζουν την Παιδεία με την Εκπαίδευση. Ούτε από τους άλλους είμαι, που επιμένουν πως οι βεβαιώσεις σπουδών, τα πτυχία, τα μεταπτυχιακά, τα διδακτορικά κλπ κλπ δεν συνδέονται απαραίτητα με την επαγγελματική αποκατάσταση και με την απορρόφηση στην αγορά εργασίας, με το μεροκάματο, με την επιβίωση, με την αγωνία της εκπλήρωσης και της αυτοεκπλήρωσης, από την οποία αγωνία είναι πλασμένα τα κύτταρά μας και ολόκληρο το DNA μας! 

Από ποιους είμαι, τότε, εγώ  η επίμονη εκπαιδευτικός; Θα μπορούσα ίσως  να αρκούμαι στη διδασκαλία της αριθμογραμμής ("αριθμογραμμή της χαράς", την αποκαλώ στο βιβλίο μου) και των ποσοστών, ("τα σωστά ποσοστά", όπως τα αποκαλώ στο βιβλίο κι αυτά), αλλά δεν  αρκούμαι. Επιμένω να αναζητώ τι είναι αυτό που θα βοηθήσει (κυρίως εμένα και μετά) τα παιδιά! Ναι, να τα λέμε κι αυτά, εν απολύτω ειλικρινεία κι απροκάλυπτα: "κυρίως εμένα και μετά τα παιδιά"!  Αν κάνω κάτι που δεν ευχαριστεί πρωτίστως εμένα, κάτι που δεν με χαροποιεί, δεν με κινητοποιεί, αλλά το κάνω διεκπαιρεωτικά, πώς θα ενεργοποιήσω τις μαθήτριες και τους μαθητές; Πατώντας κουμπιά; Πληκτρολογώντας; Βάζοντας like και emoticons και καρδούλες; Παίζουν το ρόλο τους κι αυτά δεν λέω, στην εποχή της ανεξέλεγκτης τεχνολογίας ζούμε και πορευόμαστε. Κι είμαστε σε θέση ακόμη και να ερωτευόμαστε μπροστά σε οθόνες. Και να ερωτευόμαστε τις οθόνες και τους ίδιους μας τους εαυτούς, όπως τους βλέπουμε κι όπως τους φτιάχνουμε: ψευδαισθητικά! 

Και ακόμη χειρότερα αυτό συμβαίνει στα μικρά παιδιά. 

Ανάμεσά τους και τα παιδιά που συναναστρέφομαι καθημερινά, αναζητώντας μια διέξοδο από την "τυπική διδασκαλία", που επιβάλλει το εκπαιδευτικό μας σύστημα, μια διδασκαλία που ενώ είναι "κατασκευασμένη" για λίγους, απευθύνεται σε όλους αδιακρίτως, χωρίς επιλογή, χωρίς εναλλακτική, χωρίς προσαρμογή. Θραύσματα γνώσης, ασύνδετες νησίδες, που απαιτούμε να αποστηθίζονται, προκαλώντας μια ασυνέχεια η οποία αντανακλά στον εαυτό, τον "θραυσματικό εαυτό" που διαμορφώνει το σημερινό σχολείο στους μαθητές, με την συνεπικουρεία των γονιών, της κοινωνίας και ημών ιδίων των εκπαιδευτικών, που ως προϊόντα αυτού του εκπαιδευτικού συστήματος το αναπαράγουμε, γιατί τι άλλο μπορούμε να κάνουμε;

Χθες, μετά από την παρουσίαση του βιβλίου από τους κυρίους Γιάννη Λαθήρα, Μιχάλη Ζαφειρίου και Τεύκρο Μιχαηλίδη, (τους οποίους θερμά ευχαριστώ και για την τιμή που μου έκαναν και για την ιδιαίτερη προσωπική τους ανάγνωση και παρουσίαση), ήρθε και η δική μου η σειρά να μιλήσω. Οι τέσσερις σελίδες που είχα γράψει ήδη από την αρχή της εβδομάδας και είχα διαβάσει ξανά και ξανά, προσθέτοντας και αφαιρώντας, για να επισημάνω τα σημαντικότερα ζητήματα της Μαθηματικής Εκπαίδευσης ειδικά και της σχολικής εκπαίδευσης γενικότερα, που με προβληματίζουν και με αποσχολούν,  κείτονταν μπροστά μου. Τις κοίταζα και τις ξανακοίταζα... 

"Τι να πω από όλα αυτά;", αναρωτιόμουν και δεν το αποφάσιζα πώς να αρχίσω.  

Οι τοποθετήσεις και οι επισημάνσεις των ομιλητών είχαν καλύψει τα θέματα που έθιγα στις σημειώσεις μου και τα είχαν πολλαπλασιάσει κάτω από το πρίσμα της δικής τους οπτικής, της δικής τους εμπειρίας και της δικής τους ιδεολογίας. Ούτε λίγο ούτε πολύ συμφωνήσαμε πως το σχολείο μας απέχει πολύ από τον σκοπό που υποτίθεται πως επιτελεί, δηλαδή από τον σκοπό που θα έπρεπε να επιτελεί.

Σ' αυτό το σημείο έμεινα παραπάνω: Πώς να επιτελέσει τον σκοπό του το σχολείο, που σχεδιάστηκε διακόσια χρόνια πριν, τον καιρό της βιομηχανικής επανάστασης για εντελώς διαφορετικούς σκοπούς;  Ένα "εργοστασιακό σχολείο", που είχε ως σκοπό τη (δια)μόρφωση των εργατών; Και σήμερα; Πώς προετοιμάζουμε στο σχολείο τους μαθητές και τις μαθήτριές μας, που βιώνουν τις ραγδαίες κοινωνικό-οικονομικό-εργασιακό-πολιτικές μεταβολές του 21ου αιώνα;

Τι κάνουμε εμείς, όλοι εμείς, μπροστά σ' αυτή τη δυσκολία; Ποιες είναι οι σχέσεις όλων ημών που εμπλεκόμαστε σ' αυτήν την προετοιμασία; Πολιτεία. Εκπαιδευτικοί. Γονείς. Μαθητές, μαθήτριες, παππούδες, γιαγιάδες, θείες, θείοι, νουνές, νουνοί. Όλοι εμπλεκόμαστε. Άλλος λίγο, άλλος πολύ!

Όπως οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί, εισπράττω την "κοινωνική καχυποψία" και το λέω με πίκρα, επειδή πιστεύω πως καμία αλλαγή δεν μπορεί να επιτευχθεί στα θέματα της Παιδείας, χωρίς την αποδοχή και την αγαστή συνεργασία. 

Το θέμα αυτό με απασχολεί πολύ έντονα και διατρέχει σχεδόν όλο το βιβλίο.

Το κεντρικό ερώτημά μου όμως είναι το εξής:

"Γιατί τα παιδιά μας αποτυγχάνουν σε τόσο μεγάλο βαθμό στα Μαθηματικά;"

(Καλόν είναι να πούμε πως δεν έχουμε μόνο εμείς το προνόμιο της αποτυχίας στα Μαθηματικά. Τηρουμένων των αναλογιών είναι ένα πρόβλημα γενικευμένο, όπως μαρτυρά η ανασκόπηση της βιβλιογραφίας).

Αναδιατυπώνω το ερώτημα ως εξής:

Πού χάνεται η μαγεία και η ομορφιά των Μαθηματικών;

Από το Γυμνάσιο ακόμη αρχίζουμε -εμείς οι διδάσκοντες και τα παιδιά- να ασφυκτιούμε κάτω από την πολλή ύλη, που είναι -κι αυτό είναι ακόμη πιο τραγικό- α σ ύ ν δ ε τ η! Επιβεβλημένη και αδιαπραγμάτευτη! (κάπως σαν τη θρησκεία...)

Η φύση της ύλης δημιουργεί εσφαλμένες εντυπώσεις στα παιδιά και για τα Μαθηματικά και ενίοτε-μέσα από την αδυναμία τους να τα κατανοήσουν- και για τον ίδιό τους τον εαυτό,  με αποτέλεσμα σταδιακά να χάνεται το ενδιαφέρον τους και να ορθώνεται ένας τοίχος φαινομενικής αδιαφορίας, που στην πραγματικότητα μπορεί να είναι μονάχα μια ασπίδα προστασίας!

Κι εδώ είναι το μεγάλο στοίχημα!

Μπορεί ο δάσκαλος να είναι σίγουρος για τα αίτια της -ας την πούμε- φαινομενικής αδιαφορίας; Είναι πράγματι αδιαφορία ή μήπως είναι φόβος για την αποτυχία; 

[Παλιά μπορεί να λέγαμε μήπως είναι "φόβος για την τιμωρία", αλλά τώρα δεν τιμωρούμε. Στο θέμα αυτό, τουλάχιστον, έχουμε διαφοροποιηθεί από τη θρησκεία... :) ]

Ξαναρωτώ: Μπορεί ο δάσκαλος να είναι βέβαιος για τα αίτια;

Η απάντησή μου, χωρίς περιστροφές, είναι αρνητική! 

Η δική σας;

Για μένα η διερεύνηση των αιτίων για τα οποία ένα παιδί απέχει από το μάθημα είναι ένα σημαντικό κομμάτι της δουλειάς μου. Όποιος δεν διδάσκει - και μάλιστα σε μικρά παιδιά - μπορεί να έχει μια εντελώς διαφορετική εικόνα για το τι κάνει ο δάσκαλος στην τάξη, από αυτό που πραγματικά κάνει ο δάσκαλος στην τάξη.
Τι κάνει;

Μπαίνει, εξετάζει, ενδεχομένως ελέγχει κάποια τετράδια, παραδίδει με κάποιον τρόπο το μάθημά του και φεύγει; Όχι, δεν είναι έτσι. Η διδασκαλία είναι μια σύνθετη και απαιτητική διαδικασία. Βεβαίως, είναι και πολύ όμορφη, ανθρώπινη, συναισθηματικά φορτισμένη με πλήθος απρόβλεπτες εξελίξεις και ποικίλες αντροπές.

Μπορεί η τάξη να γίνει ένα πεδίο έμπνευσης και δημιουργίας όχι μόνο για τις μαθήτριες και τους μαθητές, αλλά και για τον δάσκαλο. Κυρίως για αυτόν!. 

Αρκεί, βέβαια, να γίνει κατανοητό πως η επιτυχής διδασκαλία δεν είναι κάτι που αφορά αποκλειστικά τον εκπαιδευτικό. Είναι αποτέλεσμα συνεργασίας.
Η διδασκαλία είναι μια συλλογική πράξη, σαφώς πολιτική, αναμφιβόλως διαρκής και πάντως πειραματική. 

Κι εδώ είναι το μεγάλο στοίχημα!

Θα πετύχουμε την απαραίτητη συνεργασία;

Ευχαριστώ πολύ, όλους και όλες, που χθες με τίμησαν με την παρουσία τους, εξέφρασαν τις απόψεις τους, διατύπωσαν τους προβληματισμούς τους και συνέβαλαν σε μια συζήτηση, που ευελπιστώ να παραμείνει ανοιχτή και μέσα από αυτήν να γίνουμε πιο ... (συν)εργατικοί! :)

Δείτε την ομιλία μου στην παρουσίαση εδώ