Η λογική και τα ποντίκια

Είχαμε συμφωνήσει στη συνάντηση, να διαβάσει ο καθένας  ένα κείμενο, είτε αυτοτελές είτε απόσπασμα μεγαλύτερου κειμένου, χωρίς κάποιο συγκεκριμένο θέμα και δίχως κανέναν περιορισμό, πέρα από τον αναγκαστικό που μας επιβάλλει πάντα ο χρόνος. 

Ήταν ο πρώτος κανόνας λειτουργίας της Λέσχης. 

Η συμφωνία είχε γίνει αρκετό καιρό πριν και καθόλο το διάστημα που μεσολάβησε μέχρι τη συνάντηση εγώ επέλεγα αποσπάσματα από τα διάφορα βιβλία που διάβαζα, προσπαθώντας να εντοπίσω το καλύτερο.  Κάθε φορά που ένιωθα πως είχα βρει το καταλληλότερο, εκείνο δηλαδή που στη συνάντηση, θα προκαλούσε ενδιαφέρουσα συζήτηση και γόνιμο προβληματισμό, ερχόταν ένα άλλο πιο ενδιαφέρον απόσπασμα, για να με διαψεύσει. 

Δεν θα περιγράψω λεπτομερώς την προσπάθεια που κατέβαλα μέχρι να καταλήξω, επειδή αν μπω σε λεπτομέρειες ενδέχεται να αποκαλύψω κάποιες από  τις μύχιες σκέψεις μου και τα βαθύτερα κίνητρά μου, αλλά γι' αυτά τα τελευταία, όπως κάθε λογικός άνθρωπος έτσι κι εγώ, έχω λόγο να μην είμαι απολύτως βέβαιη. Πιστεύω στον Φρόιντ που θεωρεί ότι τα βαθύτερα κίνητρα διαμορφώνονται, εν πολλοίς, από τα απωθημένα. Όμως τα απωθημένα είναι απωθημένα,  ακριβώς επειδή δεν θέλουμε να τα γνωρίζουμε. Άρα, βάσει ενός στοιχειώδους λογικού συλλογισμού, νομίζω πως πρέπει να δεχτούμε ότι κανείς δεν είναι σε θέση να γνωρίζει τα βαθύτερα βαθύτερα κίνητρά του. Εκτός πια κι αν αμφισβητεί τη λογική του συλλογισμού μου ή τη λογική, εν γένει. Αλλά, αν αμφισβητήσουμε τη λογική τότε τι μας απομένει; 

Γνωρίζω, τουλάχιστον έναν άνθρωπο που είμαι σίγουρη πως στην ερώτησή μου αυτή θα απαντούσε ότι μας απομένει το συναίσθημα και, ενδεχομένως, θα έτριβε τα χέρια απ' τη χαρά του... :)

Αν και διαφωνώ κάθετα μαζί του, επειδή είμαι εκ φύσεως ένα άτομο λογικό και ενίοτε το παρακάνω, με αποτέλεσμα να γίνομαι άτομο παραλογικό, θεωρώ πως αυτό που λέμε "κοινή λογική" είναι μια έννοια υπερεκτιμημένη. 
Γι' αυτό άλλωστε, επέλεξα τελικά για τη συνάντηση της Λέσχης ένα κείμενο του χιουμορίστα Σλάβομιρ Μρόζεκ, που - όπως λένε - σατιρίζει ή και χλευάζει ακόμη τον κόσμο, προκειμένου να τον κάνει καλύτερο! 
Παραθέτω ολόκληρο το κείμενο, που βρίσκεται στη σελίδα 73 του βιβλίου του "η ζωή για προχωρημένους" από τις εκδόσεις "γνώση".

Μια νύχτα στο ξενοδοχείο 

Καθώς αποκοιμιόμουν, πίσω από τον τοίχο ακούστηκε ένας δυνατός κρότος. «Να, τώρα ξεκινάει» σκέφτηκα. «Θα γίνει ακριβώς όπως στο πασίγνωστο ανέκδοτο. Ο γείτονας βγάζει το παπούτσι του και το αφήνει να πέσει στο πάτωμα. Και τώρα δε θα μπορέσω να κοιμηθώ, μέχρι που να βγάλει το δεύτερο, οπότε θα περιμένω για πολύ».

Η ανακούφισή μου όμως ήταν τεράστια όταν, χωρίς καμιά χρονοτριβή ακολούθησε ένας δεύτερος κρότος. 

Αποκοιμήθηκα και πάλι, όταν πίσω από τον τοίχο ακούστηκε ένας τρίτος βρόντος που μ’ έκανε να τιναχτώ από τον ύπνο.

Ήταν κάτι που δεν το περίμενα. Λες ο γείτονάς μου να είχε τρία ποδάρια; Αδύνατο. Τότε φόρεσε και πάλι το ένα παπούτσι και το ξαναέβγαλε; Πολύ απίθανο. Είναι λοιπόν φανερό ότι έχω δύο γείτονες. 

Έτσι ξεκίνησε το μαρτύριό μου, όπως ακριβώς το είχα προβλέψει. Το μόνο που μ’ έκανε να το αντέξω, ήταν η ελπίδα, πως κάποια στιγμή θα έβγαζε και το δεύτερο παπούτσι. Πέρασε όμως η νύχτα και δεύτερος, δηλαδή τέταρτος, κρότος δεν ακούστηκε.

Δεν έκλεισα μάτι, και το πρωί κατέβηκα αρκετά εξαντλημένος για το πρωινό. Εκεί συνάντησα τον γείτονά μου. Κοίταξα τριγύρω αναζητώντας τον δεύτερο, αλλά δεν είδα κανέναν, μόνο ένας υπήρχε. Ο δεύτερος σίγουρα αποκοιμήθηκε μεθυσμένος και θα κοιμόταν μέχρι τώρα με ένα παπούτσι. 

«Εσείς έχετε ποντίκια στο δωμάτιό σας;» είπε απευθυνόμενος σε μένα ο γείτονας. «Γιατί σε μένα υπάρχουν μερικά. Κάνανε τόσο θόρυβο, που για να σταματήσουν αναγκάστηκα να τους πετάξω ένα παπούτσι».

Από τότε σταμάτησα πια να σκέφτομαι λογικά. Ένα και μοναδικό ηλίθιο ποντίκι είναι πιο ισχυρό από μια ολόκληρη λογική, και η λογική προκαλεί αϋπνίες. 

---------------------------------------------

Είχα από πέρυσι να διαβάσω Μρόζεκ, αν και μου αρέσει πολύ. Είχα σχεδόν ξεχάσει πόσο δεξιοτεχνικά αποδομεί την υπερεκτιμημένη κοινή λογική.  (Το "κοινή" το χρησιμοποιώ, ως διάκριση από τη μαθηματική λογική, η οποία αν και ανώτερη έχει κι αυτή τα θέματά της. :) )

Μου αρέσει πολύ αυτό το κείμενο! Δείχνει πόσο μας επηρεάζουν τα σενάρια που φτιάχνει το μυαλό μας με αφορμή ένα εξωτερικό ερέθισμα ή μια πληροφορία ή ένα γεγονός. 
Η προσωπική ερμηνεία οδηγεί σε «ακλόνητα συμπεράσματα», σε μια αδιάψευστη πραγματικότητα. Την υποκειμενική! 

Αν είμαστε ειλικρινείς, θα πρέπει να παραδεχτούμε πως κάποιες φορές, αν όχι αρκετές, για να μην πω πολλές, ο καθένας βρίσκεται σε παρόμοια κατάσταση. 

Αν όχι, τότε για ποιο λόγο το παλιό ανέκδοτο με τον γρύλο, εκείνο το εργαλείο που   τοποθετούν κάτω από το αυτοκίνητο, για να αλλάξουν λάστιχο, τουλάχιστον όσοι είναι σε θέση να το κάνουν, προκαλεί γέλια ακόμη και σήμερα;

Το κείμενο του Μρόζεκ το συνδύασα στη συνάντηση της Λέσχης με ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Gray, "ΑΧΥΡΕΝΙΑ ΣΚΥΛΙΑ", όπου πραγματεύεται την ηθική, μέσα από μια αληθινή ιστορία σε ένα ναζιστικό  στατόπεδο συγκέντρωσης. Ήταν και η επαίτιος του Ολοκαυτώματος την επομένη της συνάντησης. Ο Gray, στο τέλος της ιστορίας κατέληγε στο συμπέρασμα πως ενώ υποτίθεται ότι η ηθική είναι πανανθρώπινη και κατηγορική η ιστορία που παρέθεσε μας διδάσκει ότι η ηθική δεν είναι παρά μια διευκόλυνση σε καιρούς ομαλότητας.

Θα ισχυριζόμουν πως και "λογική" είναι μια διευκόλυνση, και μάλιστα παντός καιρού,  αλλά δεν ξέρω κατά πόσο θα συμφωνούσαν μαζί μου τα ποντίκια... 

--------------------------------------------
Το κείμενο πρόεκυψε ως αποτέλεσμα της συνάντησης στη Λέσχη, που ήταν ένα τρίωρο  αμείωτου ενδιαφέροντος. Αδημονώντας για την επόμενη συνάντηση, φυλλομετρώ τα αγαπημένα μου αναγνώσματα, ανάμεσα στα δοκίμια και τη Λογοτεχνία... 
Οι δύσκολοι - από κάθε άποψη - καιροί απαιτούν καλούς φίλους και ενδιαφέροντα βιβλία!